Ideologische dictaturen hebben een boek dat ze inspireert. Bij de nazi’s was dat bijvoorbeeld het door Adolf Hitler geschreven Mein Kampf, in China was dat Mao’s Rode Boekje. Ook de terreurbeweging Islamitische Staat beschikt over een dergelijk boek, dat alleen het kader te lezen krijgt. Nu is er een Engelstalige vertaling, die boekdelen spreekt over het hoe en waarom van IS.
Waarom is IS zo barbaars?
Waarnemers in de main stream media verbaast het, waarom Islamitische Staat zo graag teruggrijpt op excessief geweld. Bij elk nieuw IS-filmpje wordt er een nieuwe overtreffende trap geïntroduceerd wat betreft wreedheid en schokeffect. In het geval van de levende verbranding van de Jordaanse piloot Moaz al-Kasasbeh pakte dit strategisch op het eerste gezicht averechts uit. Volgens mainstream soennieten is het levend verbranden een straf die alleen Allah mag uitdelen, wat IS op een uitzonderlijk agressieve fatwa van het ‘soennitische Vaticaan’ Al Azhar en vernietigende wraakbombardementen van Jordanië kwam te staan. IS haalde februari 2015 weer de krantenkoppen met de onthoofding van 21 christelijke Egyptenaren in de Libische kuststad Sirte, met het dreigement dat de groep naar Rome wil oprukken en met een massale afslachting van gevangen genomen Koerdische vrijheidsstrijders. Naar blijkt uit het IS-document dat we hieronder zullen bespreken, zit er een weloverwogen visie achter al deze wreedheid en barbarij.
Levend verbranden van een krijgsgevangen piloot is onderdeel van een welbewuste IS-strategie. Bron: IS video still.
Beheren van barbaarsheid
Het boek ‘IdÄrat at-Tawahhush:Akhtar marhalah satamourrou biha l ummah‘ (Het Beheren van Barbaarsheid:de meest kritieke fase waardoor de Ummah zal gaan)[1], is in 2004 geschreven door Abu Bakr Naji, een pseudoniem van de in 2006 naar verluidt gedode Al Qaeda , strateeg Mohammad Hasan Khalil al-Hakim. Dit boek maakt onderdeel uit van de standaard opleiding van het Islamitische Staat-kader, mensen dus, waarvan de bedoeling is dat ze wat langer meegaan. IS strijders, die massaal aan het front worden afgeslacht, krijgen een opleiding die, naast gevechtstraining, de nadruk legt op agressieve koranteksten en oorlogszuchtige hadith- en tafsierepisodes om de jihad-moordzucht maximaal op te zwepen.
Uitputtingsstrategie
In dit boek straat de strategie van de groep binnen Al Qaeda die later IS is gaan vormen. Hierbij grijpt al-Hakim terug op de vroegste geschiedenis van de islam, waarbij Mohammed en de eerste kalief Abu Bakr gebruik konden maken van de toenmalige anarchie op het Arabische schiereiland en het Midden Oosten, en de geschiedenis van de kruistochten. In de late middeleeuwen bestonden er gedurende iets meer dan een eeuw verschillende kruisvaarderskoninkrijkjes in het huidige Palestina. Deze werden voortdurend geteisterd door guerilla-aanvallen van groepjes islamitische strijders, die de koninkrijkjes afmatten en uiteindelijk rijp maakten voor de slacht door Saladin. Al-Hakim denkt dat deze uitputtingsstrategie ook zeer geschikt is om af te rekenen met de ‘moderne kruisvaarders’, zoals de Amerikanen en Europeanen, en hun bondgenoten in het Midden Oosten, die door jihadisten worden gezien als ongelovige verraders van de ware islam.
Machtige vijanden verhogen status
Hoe meer machtige staten zich tot vijand verklaren, hoe groter de standing van IS wordt. Op dit moment is de groep in oorlog met de Verenigde Staten, een groep Europese landen en een groep Arabische landen. Geen enkele staat, afgezien vanzelfsprekend van de belegerde regeringen van Syrië en Irak, waagt grondtroepen aan IS. Daarom blijft IS in 2015 al meer dan een jaar overeind en heeft hiermee, in de ogen van veel Arabieren, meer voor elkaar gekregen dan Al Qaeda en Saddam Hussein. Het gevolg: steeds meer rekruten stromen naar IS. Dat deze vervolgens als vogels af worden geschoten door de Koerden en sji’ietische milities, is van minder belang. Dit zijn immers martelaars voor de islam.
Wreedheid als middel om vijanden te kweken
“Vijanden van de islam” op brute en wrede wijze afslachten heeft enkele grote voordelen voor IS. Ten eerste levert het veel publiciteit op. Ten tweede jaagt het de vijanden van IS angst aan. Ten derde worden de staten, waar de slachtoffers onderdaan van zijn, vernederd. De belangrijkste taak van een overheid is veiligheid te bieden. Kan een overheid haar eigen burgers niet beschermen, dan verliest deze haar legitimiteit. Ten vierde, het belangrijkste, moeten deze staten met bruut geweld terugslaan om hun woedende bevolking te sussen. IS staat daarmee op gelijke hoogte als supermachten als de VS en Rusland. Iets waar de gemiddelde Arabier, die zich diep vernederd voelt door het Westen en de rest van de wereld, van droomt.
Hoewel de extremistische praktijken van ISIS niet erg populair zijn onder de meeste islamieten, is de droom van een zogeheten kalifaat wijdverspreid in de islamitische wereld. Wat is een kalifaat, en wat zijn de gevolgen als er een wijdgedragen kalifaat zou ontstaan?
Kalifaat
Naar verluidt uit islamitische bronnen is de (verder niet uit overige historische bronnen bekende) Mekkaanse handelaar, later krijgsheer AbÅ« al-QÄsim Muḥammad ibn Ê¿Abd AllÄh ibn Ê¿Abd al-Muá¹á¹alib ibn HÄshim, beter bekend als Mohammed, van de Arabische stam Kuraish de uitvinder van de islam. Gedurende twee decennia probeerde deze Mohammed met weinig succes zijn religieuze boodschap te verspreiden in zijn geboortestad Mekka, nu een met smakeloze architectuur volgeplempt pelgrimsoord in de westelijke kuststreek van het huidige Saoedi-Arabië.
De islamitische hemel, met daarin veel mooie gewillige vrouwen en rivieren van wijn, spreekt erg tot de verbeelding van jihadstrijders.
Zijn ideologie, die de naam ‘islam’ kreeg, kreeg een politiek karakter toen hij met zijn volgelingen migreerde naar de nabijgelegen woestijnstad Medina. De combinatie van een religieuze boodschap, waarbij Mohammeds volgelingen rivieren van wijn en veel gewillige vrouwen kregen voorgespiegeld als ze zouden sneuvelen in de strijd tegen de ongelovigen, met politiek bleek een succesnummer. Hordes fanatieke volgelingen maakten korte metten met vijandige joodse stammen en andere tegenstanders. Hier werd de eerste islamitische staat gesticht, die al tijdens het leven van Mohammed het Arabisch schiereiland onder de voet liep. Na de dood van Mohammed, die zowel werelds als geestelijk leider was, moest de rol van werelds leider overgenomen worden door een andere islamiet. De eerste khilafâh, klassiek-Arabisch: ‘opvolger’, werd Mohammeds oom Abu Bakr. Na diens dood, werd deze opgevolgd door resp. Mohammeds volgelingen Omar en Othman en neef Ali. Het rijk dat deze kaliefen bestuurden werd aangeduid als khilafât, in het Nederlands weergegeven als kalifaat. Dit kalifaat groeide door de vele veroveringsoorlogen van de islamieten zo sterk, dat het uiteenviel. Slechts enkele keren in de geschiedenis vormden de islamitische gebieden één enkel rijk.
Hoe groot zijn de kansen voor IS om uit te groeien tot een door islamieten wereldwijd erkend kalifaat? De islamistische militie Islamitische Staat in Irak en al-Shams (ISIS) heeft in 2013 en het eerste halfjaar van 2014 een groot, aaneengesloten gebied in het noorden van Syrië en Irak veroverd. Hierin vinden alle klassieke hoogtepunten van het islamisme plaats: standrechterlijke executies, kruisigingen, ontvoeringen en het opleggen van de strenge islamitische wetgeving, de sharia, die onder meer muziek verbiedt. Waar deze groep eerder streefde naar een emiraat dat Syrië en Irak omvat, is na de verovering van de grote stad Mosoel in Irak klaarblijkelijk nu het ambitieniveau flink gestegen. Toch zijn de kansen van voormalig emir, nu kalief al-Baghdadi om uit te groeien tot de wereldlijk leider van meer dan een miljard islamieten niet bijster groot. Hij zal overwinning op overwinning moeten stapelen om hiermee aan te tonen dat Allah met hem is. Bij het schrijven van dit artikel zit echter de klad in zijn veroveringsplannen. Logisch ook: de sji’ietische meerderheid in Irak, alsmede de Koerden en de overige milities in Syrië hebben weinig trek om onderworpen te worden aan massa-executies en ook meer competente buitenlandse leiders, zoals Vladimir Putin, maken zich nu steeds meer zorgen. De reden waarom Putin gevechtsvliegtuigen levert aan Irak. Kortom: al-Baghdadi zal een konijn uit de hoge hoed moeten toveren om niet snel onder de voet te worden gelopen.
Geregeld duikt hij op in de islamitische geschiedenis: de Mahdi, althans mensen die beweren dat ze hem zijn.
Mahdi
Dat konijn is mogelijk de Mahdi. Net als christenen geloven islamieten in een apocalyptische figuur, de Mahdi, die in een eindstrijd de islamieten zal leiden in een vernietigingsoorlog tegen de rest van de wereld. In de weinig geruststellende woorden zoals die door islamieten worden toegeschreven aan Mohammed: De boodschapper van Allah (Allah’s vrede en zegeningen zijn met hem) heeft gezegd: “Bij Hem in Wiens Hand mijn ziel is, zeker, (Jezus) de zoon van Maryam zal spoedig onder jullie (moslims) neerdalen en hij zal de mensheid rechtvaardig beoordelen volgens de wetten van de Qor-aan (als een rechtvaardige leider); hij zal het kruis breken en het varken doden en er zal geen djizyah zijn. Geld zal er overvloedig zijn, zodat niemand het zal accepteren en één enkele knieling voor Allah (in het gebed) zal beter zijn dan de hele wereld en alles wat er in is.†Aboe Hoerayrah (moge Allah tevreden zijn met hem) voegde er aan toe: “Als jullie willen, kunnen jullie (dit vers van de Edele Qor-aan) reciteren: “En er is niemand van de Lieden van de Schrift of hij moet vóór zijn dood in hem (de profeet ‘Iesaa) geloven en op de Dag der Opstanding zal hij een getuige over hen zijn.â€
De eschatologie van de christenen is echter verschillend van die van de islamieten, waardoor de figuur die de islamieten als Mahdi zien, door de christenen zal worden gezien als de antichrist. Als al-Baghdadi, naar verluidt een afstammeling van Mohammed wat vereist is, of iemand van zijn trawanten er in slagen door grote groepen islamieten te worden gezien als Mahdi, zal dit voldoende politiek momentum opleveren om alle islamitische gebieden, en vermoedelijk ook een deel van de rest van de wereld, onder de voet te lopen. Dit zal uitermate nare gevolgen hebben, want dit zal neerkomen op een derde wereldoorlog. De vraag is echter of dit gaat lukken. Alleen door een zeer ingrijpende gebeurtenis, denk aan de vernietiging van Mekka of een ineenstorting van het huidige door het Westen gedomineerde economische systeem, zal dit kunnen gebeuren.
Het grootste deel van het afgelopen millennium hebben de Arabische landen deel uitgemaakt van één groot rijk op islamitische grondslag: het kalifaat. Wat zijn de geopolitieke gevolgen als alle Arabische landen weer een dergelijk rijk gaan vormen?
De islam, een politieke religie De islam is zowel een religie als een politieke ideologie. Dus zowel Wilders als de rest van de politici hebben voor een deel gelijk. Dit heeft te maken met de rol van Mohammed die zowel geestelijk als werelds leider was van de groep islamieten, waardoor hij zowel morele als politieke instructies moest geven. Volgens hen die Mohammed beschouwen als een charlatan, heeft Mohammed koranteksten verzonnen om hem voordelen zoals absolute gehoorzaamheid en toegang tot vrouwen te verschaffen. Wie er ook gelijk heeft: veel koranteksten manen in ieder geval islamieten om Mohammed en leiders die door Mohammed waren aangewezen, onvoorwaardelijk te gehoorzamen. Ook spiegelt de koran gelovigen beloningen als overvloedig en willig vrouwelijk schoon, weelderige tuinen en wijn voor als ze doen wat Mohammed zegt.
Omdat Mohammed expliciete instructies had achtergelaten dat hij de laatste “profeet”, een theologisch concept dat zoiets als boodschapper van de godheid betekent, was, was er niemand die na zijn dood de rol van geestelijk leider op zich kon nemen. Bij de Twaalvers, de sji’ietische stroming die Iran controleert zijn de ayatollahs een soort plaatsvervangers van de Mahdi, de twaalfde imam die zich, geloven de Twaalvers, verstopt heeft tijdens soennitische vervolging; hiermee kunnen ze als geestelijk leider optreden.
De kalief als verdediger van het geloof en de gelovigen Politieke leiders waren er wel. Deze werden kalief, “opvolger” (van Mohammed) genoemd. De eerste vier kaliefen worden door alle islamieten bewonderd, maar waren naar hedendaagse Nederlandse maatstaven, de eerste kalief Abu Bakr wellicht uitgezonderd, meedogenloze tirannen.
De droom van veel islamieten: een islamitisch wereldrijk van Marokko tot Pakistan.
De vijfde kalief Mu’awiya greep met een gemene truc de macht van de vierde (eveneens weinig sympathieke) kalief Ali, wat de oorzaak is van de splitsing tussen soennieten en sji’ieten. Sji’ieten vereren sindsdien Ali.
In de praktijk bemoeien de wereldlijke autoriteiten zich ook uitgebreid met het geloof omdat in de islam de scheiding tussen kerk en staat niet zoals in het christelijke westen (adel en geestelijke stand) en India (priester- en krijgerkaste) bestond en een belangrijke taak van de kalief is, “de islam” te verdedigen. Ook ontleent de kalief zijn legitimiteit aan het islamitische geloof. De theologische bronnen van de islam werden in de loop van de eeuwen aangepast om het gezag van de kaliefen te versterken. Door de kalief Othman is uitgebreid geknutseld in de koran, maar sindsdien kwamen er zoveel kopieën van de koran in omloop dat dit niet meer ongestraft kon. Vandaar dat de kaliefen (en vele anderen) allerlei vrome verhalen over Mohammed, de hadith, in omloop lieten brengen om hun politieke macht uit te breiden. Als gevolg hiervan is wat we nu kennen als soennisme en sji’isme doorweven van vrome aansporingen om voor de kalief te strijden en voor de islam te sterven.
Oorlog als legitimatie van het gezag Uiteraard voelt bepaald niet iedere islamiet zich sterk aangetrokken tot het vermoorden van zogeheten vijanden van de islam of martelaarschap op het slagveld, integendeel, maar dat de godsdienstige aansporing om te vechten en te sterven voor de islam (dus de kalief) heeft onmiskenbaar grote militaire voordelen opgeleverd voor de kalief. Het beginnen van een oorlog in naam van de islam was dan ook een geliefde strategie om meer binnenlandse steun te krijgen voor het eigen gezag en af te komen van lastige oproerkraaiers (islamitische landen kennen grote groepen ongetrouwde jonge mannen). Ook levert iedere oorlog direct veel geld op: een vijfde van alle oorlogsbuit vervalt volgens de koran aan de leider van de gelovigen. Overigens was deze godsdienstige rechtvaardiging van oorlog ook in veel christelijke rijken schering en inslag, al is het in strijd met wat Jezus hierover heeft gezegd.
Het kalifaat: de enige legitieme bestuursvorm volgens veel islamieten Volgens veel islamieten vormt de islamitische gemeenschap, de oemmah, één geheel. Als mensen daarin verdelingen maken zijn ze zondig. Uiteraard past de op dit moment fijnversnipperde Arabische wereld met meer dan twintig islamitische landen hier niet in, om maar niet te spreken over de rest van de islamitische wereld. Vandaar de voortdurende druk vanuit de bevolking om één rijk te vormen. Relatief seculiere leiders als Nasser en Gadaffi probeerden daarom staten samen te voegen tot één islamitische superstaat, maar geen enkele leider wilde de tweede viool spelen. Vandaar dat deze pogingen mislukten. De enige geslaagde unificatie, die van Noord- en Zuid-Jemen, kwam pas nadat het noorden het zuiden onder de voet had gelopen.
Het einde van het kalifaat en de ondergrondse kalifaat-beweging Het kalifaat werd in de twintiger jaren afgeschaft door Kemal Atatürk, de president van wat het overbijfsel van het Ottomaanse Rijk was en later Turkije is geworden. Veel islamieten voelden zich hierdoor ten diepste gekrenkt. Verschillende internationale radicale groepen zoals de Moslimbroederschap en de Hizb Ut-Tahrir zagen daarom het levenslicht, alle met het doel alle islamitische landen samen te voegen tot één islamitische superstaat, het kalifaat.
Deze groepen verspreidden zich over de gehele islamitische wereld en plaatsen waar islamitische immigranten naartoe zijn geëmigreerd, zoals Europa en de Verenigde Staten.
De doelen van de kalifaat-beweging: het omverwerpen van alle regeringen en alle islamitische landen veranderen in een islamitische superstaat betekenen uiteraard een grote bedreiging voor de plaatselijke machthebbers. Geen wonder dus dat de Moslimbroederschap in de meeste islamitische landen landen illegaal is of scherp in de gaten wordt gehouden door de geheime diensten. Tot voor kort waren de vooruitzichten voor deze bewegingen weinig rooskleurig. Het oppermachtige westen hield de dictatoriale regimes in het zadel en de bloederige aanslagen die gefrustreerde aanhangers van de Moslimbroederschap pleegden leverden weinig sympathie van de bevolking op.
Nieuwe mogelijkheden om een kalifaat op te richten
Vreedzaam verzet komt niet voor in de mindset van een islamitische fundamentalist. De reden dat de Tunesische en Egyptische protestbeweging ook niet uit islamistische hoek afkomstig is, maar van progressieve islamieten. In feite werd de Moslimbroederschap door de gebeurtenissen verrast, maar staat klaar om profijt te trekken van de komende gebeurtenissen. Wat ook mee speelt is de sterke verzwakking van de westerse landen. Hun rol wordt steeds meer overgenomen door opkomende economieën als China en India. Uiteraard zitten ook deze beide landen bepaald niet te springen om een machtige islamitische staat als buur – beide landen hebben al genoeg te stellen met islamistische terroristen – maar het wegvallen van de Verenigde Staten en het tot op het bot verdeelde Europa biedt mogelijkheden voor ondernemende islamisten om hun kans te grijpen. Als islamisten er in slagen het leger voor hun karretje te spannen en op democratische wijze de macht te veroveren is het goed voorstelbaar dat landen als die in Noord-Afrika of het Midden Oosten één staat gaan vormen. Er ontstaat dan een sterk geopolitiek blok dat het grootste deel van de olievoorraden in de wereld beheerst.
De gevolgen van een nieuw kalifaat
De leider van een islamistische staat zal om zijn binnenlandse steun te behouden, zijn legitimiteit uit het geloof moeten halen. Dat betekent: voortdurende oorlogen tegen zwakke niet-islamitische buurlanden. Tenzij door een ramp het Europese militaire overwicht verdwijnt, blijft Europa voorlopig buiten schot, ook door de geografische isolatie vanwege de Middellandse Zee, maar zal onder druk worden gezet met het stopzetten van olieleveranties of het afsnijden van het Suezkanaal. Je kan dan denken aan eisen om kritiek op de islam harder aan te pakken, het flink opschroeven van de olieprijs, eisen van meer financiële steun of het verplichten om veel immigranten op te nemen uit de arme, overbevolkte Arabische landen. De gevolgen voor de zwakke Afrikaanse landen zijn vermoedelijk aanmerkelijk akeliger.
Aanval op Israël
Er is één land dat geografisch gezien het scharnierpunt van het Midden-Oosten vormt en de islamitische wereld in tweëen splitst: Israël. Voor de buurlanden van Israël is een aanval op het land niet interessant: Egypte is afhankelijk van de Nijl en Jordanië en Syrië zijn te zwak. De situatie verandert als Israël omringd wordt door slechts één machtig islamitisch rijk. De verovering van Israël betekent een aaneengesloten territorium en dus is het meest voor de hand liggende geopolitieke doel voor de superstaat-in-wording. Israël houdt dan alleen de nucleaire afschrikking over als drukmiddel. Weliswaar zijn dichtbevolkte landen als Egypte zeer kwetsbaar, maar het territorium van een aaneengesloten islamistisch rijk is domweg te groot om met atoomwapens grote klappen toe te kunnen brengen. Ook staan islamisten niet bekend vanwege hun grote achting voor het menselijk leven: wie sneuvelt in de strijd tegen de ongelovigen is immers een martelaar. Alleen al de dreiging van een allesvernietigende oorlog zal veel hoogopgeleide Israeli’s weg laten vluchten uit het land, wat de economie zal doen instorten. Zelfs de inzet van atoomwapens zal Israël niet kunnen redden. Kortom: de totstandkoming van een kalifaat zal vermoedelijk leiden tot een atoomoorlog.
Hoe is dit scenario te vermijden?
Er is bitter weinig wat we in de westerse wereld kunnen doen. We kunnen slechts het goede voorbeeld geven en hopen dat de aantrekkingskracht van de relatieve verlichting en welvaart in Europa de islamieten in de Arabische landen zal inspireren tot het overnemen van enkele goede westerse gewoontes zoals verzet tegen corruptie, godsdienstige onderdrukking en willekeur, in plaats van imperialisme en megalomanie. In feite is de opstand in Egypte en Tunesië geïnspireerd door Oost-Europa.
Meer vrije handel zal de Arabieren stimuleren om hun zelfvertrouwen en identiteit uit hun eigen welvaart te halen in plaats van zich te identificeren met een grote islamitische staat. We zullen achter de schermen keihard moeten optreden tegen gevaarlijke bewegingen als de Moslimbroederschap en er voor zorgen dat seculiere bewegingen hun sociale rol overnemen. Hopelijk krijgen we dan gelukkige en welvarende zuiderburen die hun creativiteit en energie stoppen in een beter leven voor iedereen.
