Nederlanders moeten zich erg schamen over de Zwarte Piet-traditie, vindt de Amerikaanse monopolist Facebook. Opmerkelijk genoeg zijn er in Nederland twee nog veel racistischer instituten, die onverkort kunnen functioneren: adeldom en het koningshuis.
Erfelijk adeldom
Al ver voor de Romeinse tijd bestond het instituut adel. De edele bezit op basis van afkomst een vooraanstaande positie. Er is in Nederland maar één manier om toe te treden tot de adel. Op basis van de geboorte in een aanzienlijke familie, of door de verheffing van deze familie tot het adeldom, aldus de Wet op de Adeldom. Dit geldt ook voor het koningshuis, al zijn hier de regels marginaal soepeler. Een persoon kan toetreden tot het koningshuis, als een lid van het koningshuis met deze trouwt, aldus de Wet Lidmaatschap Koninklijk Huis. Het bekendste voorbeeld is vanzelfsprekend de vrouw van de Nederlandse koning Willem IV, de Argentijnse Máxima Zorreguieta. Leden van het koninklijk huis treden automatisch toe tot de adel.
Dit maakt zowel het adeldom als in iets mindere mate het koningshuis racistische instituten. Een van de afschuwelijke elementen van het leven onder de Duitse nazi-dictatuur waren de Neurenberger rassenwetten. Onderdeel hiervan was het bijhouden van een afstammingsregister. Kwamen er in je familiestamboom bijvoorbeeld zwarten, Slaven of, het ergste scenario, joden voor, dan was je geen raszuivere Germaan en waren topposities voor je uitgesloten. In Nederland kennen we nog steeds elementen van deze Neurenberger rassenwetten. Ik doel nu op het door de Hoge Raad van Adel uitgegeven adelsregister. Voor de sneuneuzen die net buiten de boot vielen, maar er toch bij willen horen zijn er het “blauwe boekje” van het zelfbenoemde “Nederlands patriciaat” en een lijstje van “aanzienlijke” Haagse families.
Bij een familie van adel hoort uiteraard een indrukwekkend familiewapen. Bron: Wikimedia Commons/Arch
Adel belangrijker dan het op het eerste gezicht lijkt
Vaak wordt gedacht dat adeldom alleen een folkloristisch karakter heeft. Dit is onjuist, zoals ook al blijkt uit de expliciete wetgeving op dit gebied en het bestaan van de Hoge Raad van Adel. Dit blijkt eveneens uit de forse boetes op het “valselijk” voeren van de titel jonkheer, graaf of hertog volgens artikel 435, eerste lid, van het Wetboek van Strafrecht: een geldboete van de tweede categorie. Deze bedraagt maximaal € 4350 in 2020.Een even hoge straf als staat op het vals voeren van bijvoorbeeld een academische titel of jezelf preesenteren als advocaat.
De ongeveer tienduizend “edellieden” zijn oververtegenwoordigd op elitaire en prestigieuze posities die vaak met de “deep state” worden geassocieerd. Diplomaten, ministers en hoge ambtenaren zijn vaak van adel, hoewel hun aandeel langzamerhand wel vermindert.
De gevolgen
Als de politieke elite geboorte en afstamming ziet als een wettig argument om aan een groep een beschermde status toe te kennen, verliest deze hiermee haar morele recht om discriminatie op afkomst te verbieden. Er zal pas een einde aan racisme komen als iedere Nederlander daadwerkelijk gelijk is voor de wet. Nu is dat niet het geval. Ben je geboren als nakomeling van staatshoofd Willem IV, dan betekent dat een levenslang emolument van enkele tonnen per jaar. Ben je geboren in een adellijk geslacht, dan mag je je graaf of baron noemen, terwijl dat ondergetekende en waarschijnijk ook u, hooggeboren lezer, op maximaal enkele duizenden euro’s boete komt te staan.
Afschaffen of hervormen?
In feite kennen we al vormen van meritocratische adel. Een doctorstitel verdien je (meestal) door enkele jaren ploeteren aan een promotieonderzoek. Dit geldt ook, in mindere mate, voor de ingenieurstitel van weledelgestrenge schrijver dezes. Bij de jaarlijkse lintjesregen worden geregeld mensen die (volgens de overheid) een bijzondere prestatie hebben neergezet, geslagen tot ridder in bijvoorbeeld de orde van Oranje Nassau. Waarom niet de uitvinder van een oplossing voor het zwerfplastic in zee tot Baron-Beschermer van de Schone Oceaan benoemen, of een moedige ex-moslim dissidente tot Hertogin van het Vrije Woord?
Nu de parlementaire democratie, een systeem uit de tijd van de postkoets en de trekschuit, steeds meer rafels vertoont gaan er steeds meer stemmen op voor alternatieven. Meritocratie is een regeringsvorm waarbij de meest verdienstelijken regeren. In theorie heel mooi, maar is een meritocratie logisch consistent en dus uitvoerbaar?
Bericht van de “Illuminati”
Enkele dagen geleden ontving ik in mijn mailbox een bericht van iemand onder het pseudoniem Ahavahel, die mij attent maakte op het bestaan van de website http://www.rondetafelbeleid.nl. Deze website blijkt een beknopte, Nederlandstalige versie van de Engelse site http://www.armageddonconspiracy.co.uk/, die volgens deze website een initiatief is van een aantal in de zevende graad ingewijden in het achttiende-eeuwse geheime Beierse genootschap Illuminati. Aan de ene kant zijn wij niet zo van de geheimzinnigdoenerij met pseudoniemen en geheime jongensclubjes, aan de andere kant lopen er de nodige gekken rond en, zo bewezen de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh. Deze kunnen wel eens heel vervelend uitpakken voor je lichamelijk welbevinden.
Wie waren of zijn de Illuminati?
Meerdere historische groepen hebben zich Illuminati genoemd. De in samenzweringskringen het meest genoemde is een besloten Beierse herensociëteit, in 1779 opgericht door de baron Knigge en de vrijmetselaar Adam Weishaupt. Het bekendste lid was de gevierde Duitse schrijver en dichter Wolfgang Goethe. De Illuminati streefden naar de emancipatie van de burgers en het hervormen (volgens kwade tongen zelfs: vernietigen) van de kerk.
De Illuminati waren georganiseerd in geheime cellen, die niet in contact met elkaar stonden. Alleen de Illuminati van de hogere orde konden de cellen van de lagere orde bereiken, wat de groep beschermde tegen infiltranten.
De toenmalige Beierse heerser Karl Theodor had het niet zo op geheime genootschappen (en zeker niet op de onderschepte subversieve teksten) en verbood het gezelschap. Uiteraard trokken de heren zich daar weinig van aan en gingen in het geheim door. 111 jaar na het verbod werd het gezelschap weer opnieuw officieel opgericht, om enkele jaren later weer uit zicht te verdwijnen. Ook rond 1929-1930 dook het gezelschap weer op. In de VS zijn er nu verschillende clubs die zich vertegenwoordigers van de Illuminati noemen. Volgens populaire samenzweringstheorieën beheersen de Illuminati de wereld en zetten ze oorlogen in scène om de mensheid te verlossen van kwaden als georganiseerde religie en monarchieën.
Open source projecten zoals Linux en Apache zijn succesvolle meritocratieën. Maar werkt dit concept ook in de politiek?
Mafketels? In eerste instantie had ik hierom de neiging, het bericht van voornoemde “Ahavahel” af te doen met een spottende grijns. Toen ik me verder verdiepte in de website bleek er echter wel degelijk sprake te zijn van een coherent gedachtengoed. Op de site stonden enkele zinnige analyses en verrassende uitgangspunten.
Meritocratie: regering door de vakbekwaamsten
Het doel van “Ahavahel” is het vestigen van een zogeheten meritocratie, een regering door de meest verdienstelijken. De groep van “Ahavahel”, die al rond de zesduizend pagina’s tekst bij elkaar geschreven heeft, stelt zich voor dat bijvoorbeeld boeren onderling een vertegenwoordiger aanwijzen die minister van landbouw wordt, economen kiezen de in de ogen van vakbroeders beste econoom als minister van Economie etcetera. Zo zal er volgens hun groep altijd door de vakbekwaamste worden geregeerd.
De publieke zaak
Om verschillende regeersystemen onderling te kunnen vergelijken, moet eerst worden vastgesteld wat regeren precies inhoudt. In het kort is regeren het besturen van wat de oude Romeinen res publica noemden, de publieke zaak. Het gaat hier om alle zaken die niet door een individu zelf kunnen worden geregeld, of de gevolgen ook anderen dan alleen het individu betreffen. Hoe iemand zijn huis van binnen inricht is niet res publica, of hij een windmolen in zijn tuin zet waardoor de buren niet meer kunnen slapen van het lawaai, wel.
De mensheid bestaat uit mensen en groepen mensen met uiteenlopende en dikwijls strijdige belangen. De bestuurders die bepalen wat er met res publica moet gebeuren, moeten deze belangen onderling afwegen. Wat de zaak nog extra gecompliceerd maakt is dat de bestuurders zelf ook mensen zijn en dus ook belangen hebben. Hoe kan worden gegarandeerd dat het grootste ‘common good’ kan worden bereikt zonder dat de bestuurders zich schandelijk verrijken?
Wat maakt iemand een goede bestuurder?
Een bestuurder moet 1. voldoende kennis en inzicht, kortom wijsheid en visie, hebben in resp. over het vakgebied binnen res publica dat hij bestuurt, hij moet 2. voldoende integer zijn om het algemene sombelang van de bevolking voorop te zetten en hij moet 3. over voldoende bestuursvaardigheid beschikken, d.w.z. in staat zijn om beslissingen te nemen en goede plannen te ontwikkelen.
Hoe krijg je de beste bestuurder op de beste plek?
Op dit moment ontbreekt in de politiek zowel vakkennis, visie als intelligentie. Benoemingen vinden plaats op grond van vriendjespolitiek; de verklaring dat incompetente, niet-integere amateurs als Cohen en Wallage op verantwoordelijke posities konden komen en hier jammerlijk faalden (denk aan het Noord-Zuid lijn debacle).
Vakmensen niet per definitie goede bestuurders
Mensen die goed zijn in hun vak, zijn doorgaans niet mensen die ook goed zijn in besturen (al kunnen ze uitstekend lesgeven aan mindere goden en overzien ze hun vakgebied goed). Hier zijn ook andere persoonlijke competenties voor nodig. Er zal dus geput moeten worden uit de groep mensen die zowel goed zijn in hun vak, als in staat zijn te besturen.
Belangenverstrengeling
Het probleem is alleen dat mensen die beide kwaliteiten combineren, gewoonlijk erg rijk zijn (namelijk topondernemer) en hiermee enorme persoonlijke belangen hebben. Alleen als ze weten dat hun bezit na hun dood toch zal vervallen aan de Staat, zullen ze zich mentaal voldoende van deze belangen los kunnen maken. Ook hebben specialisten doorgaans een tunnelvisie. Bij topbestuur moeten afwegingen tussen diverse beleidsterreinen gemaakt worden.
Gevraagd: visionair denkende vakmensen
Ik denk daarom persoonlijk dat alleen visionaire, exact denkende bestuurders die altijd bereid zijn hun ideeën te toetsen aan de praktijk, hiertoe geschikt zijn. De wetenschap die haar beoefenaars het meest meedogenloos traint in visionair en exact denken en dwingt zich te onderwerpen aan de praktijk is de theoretische natuurkunde (en wellicht de klassieke (niet post-moderne) filosofie). Theoretisch natuurkundigen, of meer in het algemeen, op voldoend hoog niveau functionerende bètawetenschappers, zijn uitstekend in staat hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden en om toekomstige problemen te zien aankomen. Zogeheten bestuurskundigen zijn dat wat minder, zoals we nu steeds meer merken.
Een andere goede keus is een ervaren boer die zijn vak verstaat. Boeren worden gedwongen lange-termijn te denken (de groeiduur van een gewas of boomgaard; de kwaliteit van de bodem) en weten hoe ze een complex systeem als een boerderij moeten beheren. Tegelijkertijd worden ze direct geconfronteerd met de gevolgen van het in de praktijk brengen van hun visie. Veel van de beste leiders die de wereld ooit gekend heeft, zoals de hierna te noemen Cincinnatus, waren boeren.
Ook succesvolle ‘sociale’ ondernemers die een bedrijf hebben opgericht en groot gemaakt, beschikken over veel kwaliteiten die ze goede leiders maakt. Ze zijn gewend aan omgaan met risico’s en weten hoe ze een organisatie efficiënt moeten runnen. Nadeel kan zijn belangenverstrengeling.
Is er een zelfselecterende meritocratie denkbaar?
Iemand wil bestuurder worden om bepaalde redenen. De groep van “Ahavahel” stelt dat vooral lieden met een hoge drang tot dominantie bestuurder zullen willen worden. Dit is juist. Deze groep valt echter bepaald niet samen met de meest geschikte bestuurders, zoals de groep van “Ahavahel” denkt. Een goede bestuurder moet namelijk in staat zijn zichzelf opzij te zetten voor het belang van de groep (m.a.w. zich 100% te identificeren met het publeke belang) en desnoods – als het algemeen belang dat eist – zonder zichtbare sporen achter te laten besturen en tegelijkertijd onwrikbaar te staan voor het algemeen belang.
Beste leider is leider tegen wil en dank
De legendarische Romeinse staatsman Lucius Quinctius Cincinnatus moest er bijvoorbeeld toe gedwongen worden om dictator te worden – en bleef dat ook geen dag langer dan absoluut noodzakelijk om het probleem op te lossen. Een goede leider ziet zijn taak niet als (machtswel)lust, maar als een last. Deze leiders zullen dus actief geworven moeten worden en vaak zelfs met zachte drang worden gedwongen. Een zelfsturend systeem is dit dus bepaald niet.
Waar werkt meritocratie wel?
Meritocratie is verrassend succesvol in open-source projecten. De reden is dat getalenteerde programmeurs als Linus Thorvalds (zie afbeelding) de filosofie achter het systeem goed snappen en zich maar met één aspect bezig hoeven te houden: programmeren en de functionaliteit van het programma.
