De eerste mensen leefden vaak in grotten. Onderaardse steden besparen bouwmateriaal en vermoedelijk ook veel energie. Zullen in de toekomst onderaardse steden voorkomen?
De ondergrondse stad Eregup bood de Byzantijnen bescherming tegen de moordzuchtige Seltsjoeken.
Ondergrondse stad Enegup
In de middeleeuwen werd de nu in Turkije gelegen streek Cappadocië geteisterd door plunderende en verkrachtende Seltsjoekse horden, een Turks volk. Als gevolg daarvan werden er door de Byzantijnen verschillende ondergrondse steden in het zachte vulkanische tufsteen uitgekerfd.
In het onderaardse deel van de stad Enegup (Kaymaklı in het Turks) konden ongeveer tot 3500 mensen leven[1], die zo voor even een veilig toevluchtsoord vonden voor de plunderende legers.
Onder de grond werden uitgebreide opslagplaatsen, wijnkelders en vele werkplaatsen ingericht. Ook kerken en scholen voor missionarissen ontbraken uiteraard niet.
In de daaropvolgende eeuwen werd de oorspronkelijke bevolking steeds meer geïslamiseerd en verturkst. Na de Eerste Wereldoorlog werden vrijwel alle niet-islamieten uit Turkije verjaagd of vermoord, waardoor de stad sindsdien vrijwel verlaten is. Op dit moment is de onderaardse stad van Enegup een populaire toeristische trekpleister.
Waarom ondergronds wonen?
Ondergrondse steden werden vooral op plaatsen gebouwd waar het klimaat zeer ongastvrij is of er andere (bijvoorbeeld veiligheids-) redenen zijn om ondergronds te wonen. Coober Pedy, het centrum van de opaalindustrie in Australië, is grotendeels ondergronds. Geen wonder: temperaturen overdag bereiken geregeld 55 graden Celsius en de enige boom in Coober Pedy is met stukken ijzer aan elkaar gelast.
Ook mijnwerkers woonden vroeger soms ondergronds – erg gezond is het niet, maar het scheelt naar boven en beneden klimmen. Geen wonder dat onderaardse steden vaak in rampenfilms voorkomen. De mensheid is dan verbannen van het oppervlak en kan alleen onderaards overleven.
Voordelen van ondergronds wonen
De enorme massa aarde rond een ondergrondse woning maakt het relatief een energiezuinige vorm van wonen, vooral in gebieden waar de gemiddelde temperaturen binnen de comfort zone van de mens liggen. Hier in Nederland is dat niet zo (de gemiddelde temperatuur is hier twaalf graden), maar in meer zuidelijke, subtropische en tropische landen wel.
Eco City 2020: de grootste diamantmijn ter wereld ombouwen tot een overdekte koepelstad.
Het gebrek aan daglicht is echter een zeer groot probleem. Daglicht vervangende lampen worden echter steeds beter. Het allerbelangrijkste voordeel is ruimtebesparing. Vooral in grote steden is ruimte schaars en bouwgrond haast onbetaalbaar. Hoogbouw is onderworpen aan allerlei regels en vergunningen. Waarschijnlijk zal de metropool van de toekomst dus voor een belangrijk deel ondergronds zijn.
Siberische ondergrondse stad
Het Russische architectenbureau AB Elise heeft een voorstel gedaan voor een ondergrondse stad in Siberië. De Mir diamantmijn in de deelrepubliek Jakoetië, die nog het meeste weg heeft van een enorme put van meer dan een kilometer doorsnede, moet volgens AB Elise overdekt worden met een koepel. Binnenin de stad worden parken, tuinen en uiteraard veel woningen aangelegd. Volgens de berekeningen van AB Elise kunnen ongeveer honderdduizend mensen wonen in deze overdekte koepel, die ze Eco-City 2020 hebben gedoopt. Een grote transparante koepel wordt voor een groot deel overdekt met zonnecellen om de stad van voldoende energie te voorzien. Dat zal lastig worden. De Mir mijn ligt op ongeveer 62 graden noorderbreedte. Dat is twee graden noordelijker dan Oslo en Helsinki, niet bepaald zonbestemmingen. Geen wonder dat de meeste Russen het project niet erg serieus nemen…
Ondergrondse huizen sparen land en zijn opmerkelijk energiezuinig. Geen wonder dat ze vooral populair zijn in koude landen met weinig vlakke grond, zoals Noorwegen, of een woestijnklimaat.
Ondergrondse huizen zijn in veel gevallen, zoals in extreme weersomstandigheden, een opmerkelijk praktische oplossing.
Huizen onder de grond worden vaak uitgevoerd met een betonnen ondergrondse koepel, omdat deze de druk verdeelt en zo goed bestand is tegen de enorme krachten onder de grond. Ook een dampdichte laag en isolatie zijn essentieel.Als de ongdergriond zeer hard is, kan ook een huis uitgebeiteld worden uit de rots. De tufsteenwoningen uit Cappacodië zijn wereldberoemd. Ook in andere gebieden met een woestijnachtig klimaat komen veel grotwoningen voor.
In het onbarmhartige Australische woestijnklimaat is een ondergrondse woning heel logisch.
In heuvelachtig gebied kan het huis ook voor een deel ingegraven worden in de berghelling. Hierdoor wordt schaars vlak land gespaard en zelfs gecreëerd. Geen wonder dat deze bouwmethode erg populair was in Noorwegen onder de keuterboertjes in de steile fjorden.
Veel gebouwen in Scandinavië zijn gedeeltelijk ingegraven als bescherming tegen de winterkou.
Moderne architecten volgen nu hun voorbeeld. Architect Peter Vetsch ontwierp dit Zwitserse ondergrondse gehucht.
Ondergrondse huizen omringen een kleine vijver.
Wat natuurlijk de vraag open laat: zou Vetch hier zijn inspiratie vandaan hebben gehaald? Want laten we eerlijk zijn, ik ben vast niet de enige die graag een weekje in de Gouw had doorgebracht…
