Risicocompensatie: waarom vaccinaties mogelijk averechts werken tegen covid-19

Vaccinaties beschermen zo goed tegen covid-19, dat de kans om in een ziekenhuis te belanden bij gevaccineerden 20 maal kleiner is dan bij ongevaccineerden. Misschien moeten we in risicocompensatie de oorzaak zoeken voor het feit dat mensen zich nu steeds minder aan de coronaregels houden.

Risicocompensatie, het zoeken naar een optimaal risiconiveau

Uit diverse wetenschappelijke onderzoeken komt naar voren, dat mensen streven naar een bepaald optimaal risiconiveau. Voelen ze zich veilig, dan nemen ze meer risico’s dan als ze zich onveilig voelen. Zo bleek uit onderzoeken dat na de invoering van een autogordelplicht, mensen die een autogordel dragen, vaker betrokken waren bij ongelukken dan mensen die geen autogordel dragen[1]. De reden is dat mensen die een autogordel dragen, zich veiliger voelen dan mensen die geen autogordel dragen en dus ook meer risico’s nemen. Dit verschijnsel is in de psychologische literatuur bekend als risicocompensatie. Risicocompensatie is in veel verschillende situaties aangetroffen. Zo blijken bestuurders van een auto met een antiblokkeersysteem veel dichter op voorgangers te rijden dan auto’s die niet voorzien zijn van een ABS.

Vaccinaties, veel minder risico voor de gevaccineerden dan voor anderen

Het Pfizer-vaccin Comirnaty beschermt zeer goed tegen ziekenhuisopname na infectie (plm. 95%), maar minder goed tegen verspreiding van het virus (63% minder kans). Bron Pfizer

Bij de meeste vaccinaties stopt de vaccinatie de verspreiding van het virus. De gevaccineerden worden dan een stop in de infectieketen. Zo is iemand die ingeënt is tegen de pokken, mazelen of een aantal andere virusziektes niet meer in staat om het virus te verspreiden. In dat geval dooft het vaccineren van de hele bevolking de virusverspreiding uit.

Er zijn ook enkele virussen waarbij de vaccinatie niet volledig werkt. Een voorbeeld van een dergelijk virus is het SARS-CoV-2 virus, dat covid-19 veroorzaakt. Weliswaar verkleint de vaccinatie de kans dat je het virus verspreid met ongeveer 63%[2], maar de kans dat je niet ziek worden van het virus daalt met veel meer, rond de 95%. Dat betekent dat relatief gesproken het virus 20 keer minder gevaarlijk is voor een gevaccineerde, als voor een ongevaccineerde. Omgekeerd vormen epidemiologisch gezien de gevaccineerden slechts een factor drie maal zo klein gevaar, als ongevaccineerden.

Risicocompensatie zorgt voor riskant gedrag

Dit alles betekent dat gevaccineerde meer risicovol gedrag zal gaan vertonen. Immers de kans op ziekenhuisopname en opname in de intensive care is veel en veel kleiner geworden. En dit zien we ook inderdaad in Nederland. Dusis er sprake van een uitgesproken “coronamoeheid”, waardoor de bevolking basisregels steeds meer aan de laars lapt. Men heeft het gevoel dat vaccinatie het probleem op heeft gelost, waardoor het niet meer nodig is om je aan voorschriften te houden.

Nu is een aantal van deze basisregels natuurlijk onzin. Het belangrijkste voorbeeld van een dergelijke weinig zinnige regel is de oproep om je handen te wassen. Terwijl al halverwege 2020 bekend was dat dit virus zich bijna alleen via de lucht verspreidt. Een ander voorbeeld van een onzinnige regel is het coronapaspoort. Zoals we zagen, verkleint vaccinatie weliswaar de kans op verspreiding van het virus met twee derde. Maar dit wordt meer dan tenietgedaan als vervolgens superspreiding events weer worden gehouden. Dit verklaart ook waarom het aantal positieve testen in de herfst heftig oplaaide. Hierbij maakt de regering zich weinig geloofwaardig en daardoor snapt de bevolking ook niet meer waarom deze zich nog aan de coronaregels moet houden.

De oplossing tegen risicocompensatie: vaccinatie aanbevelen als middel om jezelf te beschermen, corona regels als middel om anderen te beschermen

risicocompensatie
bron: WHO

Op dit moment wordt vaccinatie verkocht als een morele, zuivere beslissing. Inderdaad is het goed om je te laten vaccineren als je extra risico loopt, kortom iedereen boven de 40 en iedereen die overgewicht heeft, een verzwakte weerstand of een immuunstoornis. Deze voorstelling van zaken is onjuist. Weliswaar verkleint je door vaccinatie kans dat je het virus verspreidt met meer dan de helft, maar je bewijst vooral jezelf een dienst, en natuurlijk het ziekenhuispersoneel.

Qua verspreiding van het virus is het belangrijker dat we ons aan de basisregels houden, en dat de beheerders van gebouwen de ventilatie flink hoger zetten, dan wat we krampachtig proberen de laatste niet-gevaccineerden over te halen om zich te laten vaccineren. Daarom is het beter om vaccinatie aan te bevelen als een verstandige keuze, en je aan de corona regels houden als sociale keuze.

Dus moet je je laten vaccineren? Zeker, als je bij een risicogroep hoort. En dat is meer dan de helft van de Nederlandse bevolking. Maar stop met niet gevaccineerden schuldgevoel aan te laten praten als levende biologische bommen. Wat dat betreft is het veel erger om geen mondkapje te dragen, en zeker veel erger om binnen een feestje te houden zonder ventilatie.

Bronvermelding

  1. Janssen, W (1994). “Seat-belt wearing and driving behavior: An instrumented-vehicle study”. Accident Analysis and Prevention. 26 (2): 249–61. doi:10.1016/0001-4575(94)90095-7
  2. de Gier, Brechje, et al. “Vaccine effectiveness against SARS-CoV-2 transmission to household contacts during dominance of Delta variant (B. 1.617. 2), the Netherlands, August to September 2021.” Eurosurveillance 26.44 (2021): 2100977.

Laat een reactie achter