bijstand

Het invoeren van een basisuitkering voor iedereen zou enorm veel bureaucratie schelen. En er zijn meer goede argumenten.

In Nederland hoeft in principe niemand van de honger te sterven. Werkenden betalen belasting om mensen die om welke reden dan ook niet kunnen werken – vanwege ziekte, ouderdom of gebrek aan werk bijvoorbeeld – aan een inkomen te helpen.

In de loop der jaren heeft dit systeem zich ontwikkeld tot een uiterst ingewikkeld stelsel uitgevoerd door meerdere ministeries en overheden, zo ingewikkeld dat er jarenlange studie voor nodig is om alle finesses te begrijpen.

Sociale zekerheid is monsterlijk ingewikkeld
 Een kleine bloemlezing: we kennen WW, WAO (nu: WIA), WaJong, ziektewet, IOAW, AOW, ANW, AWW, wachtgeld, bijstand, studiefinanciering en nog een aantal meer. Voor elk type uitkering staat er een speciaal opgeleid korps ambtenaren klaar dat moet beslissen of deze uitkeringen terecht worden uitbetaald. Speciale inspecteurs bekijken van uitkeringsontvangers of deze zich aan de voorwaarden houden, niet extra bijverdienen, meer bezitten dan is toegestaan en dergelijke.

Denkfouten achter de sociale zekerheid: solidariteit met rijken en ‘zieligheid’
Dit systeem berust op twee ernstige denkfouten. Deze zijn de directe oorzaak van de problemen die continu optreden.

De voornaamste denkfout is de merkwaardige uitleg van het begrip solidariteit. De werkloosheidswet, WW, is een verplichte werkloosheidsverzekering (oftewel: belasting) waarbij in ruil voor een premie de werknemer verzekerd is tegen inkomensverlies door werkloosheid. Hoe meer de werknemer verdiende, hoe meer WW deze ontvangt. Als solidariteit zo belangrijk is, waarom is de WW- of arbeidsongeschiktheidsuitkering van een hoogbetaalde werknemer dan veel hoger dan van een laagbetaalde?

De tweede denkfout is het uitgaan van de mate van zieligheid in plaats van uitgaan van wat de beste oplossing is voor die persoon en de maatschappij. Bijstandsgerechtigden zonder een cent zijn zielig, dus ontvangen een bijstandsuitkering. Als iemand met een laag loon zo stom is geweest zijn loon niet direct op te maken met bijvoorbeeld een dure vakantie maar het te sparen en hij wordt ontslagen, dan zal hij na een paar maanden WW eerst zijn spaargeld ‘op moeten eten’. De hoeveelheid spaargeld en overige bezittingen die een alleenstaande bijstandsgerechtigde mag hebben is ongeveer â‚¬ 5400. Alles daarboven moet eerst ‘opgegeten’ worden. Het gevolg: een extra beroep op allerlei potjes omdat de bijstandsgerechtigde onvoldoende geld heeft om bijvoorbeeld kapotte apparatuur te vervangen of rekeningen te voldoen.

Een basisloon: de voordelen
Ieder mens heeft recht op een menswaardig bestaan, staat in het universeel verdrag van de rechten van de mens. Zonder inkomen of ondersteuning in natura is geen sprake van een menswaardig bestaan. Iets als een bijstandsuitkering is dus logisch. Minder logisch is het om  spaarzaamheid te straffen, wat met het huidige stelsel gebeurt.

Het invoeren van een basisloon maakt aan de enorme janboel van uitkeringen een einde. Iedere Nederlander die in Nederland woont en ouder is dan achttien, krijgt een basisuitkering van bijvoorbeeld vijfhonderd euro.  Werkenden krijgen een arbeidsbonus van tweehonderd euro. De kinderbijslag wordt vervangen door een belastingaftrek ter hoogte van de kinderbijslag. Medische hulpmiddelen voor ernstig zieken worden gratis. Over alle inkomen moet vervolgens een vaste flattax van bijvoorbeeld veertig procent worden betaald. Eén belastingschijf dus. Alle aftrekposten worden afgeschaft. Studenten moeten hun eigen collegegeld betalen, maar krijgen een veel hogere studietoelage.
Studenten die thuis willen wonen krijgt evenveel als wie op stand wil wonen. Weg kamertekort.

Daar staat tegenover dat iedereen zoveel hij wil mag bijverdienen, zolang hij of zij er maar belasting over betaalt. Hiermee wordt het minimumloon feitelijk flink verlaagd, waardoor er heel veel nieuwe banen bij zullen komen. Zelfs iemand die nul euro per uur verdient, uiterst onwaarschijnlijk, houdt netto nog zeshonderd euro over. In de praktijk zal er zoveel concurrentie zijn tussen werkgevers dat de lonen vergelijkbaar zullen zijn met nu.

Veel minder ambtenaren nodig
De administratie kan op deze manier veel simpeler. De sociale verzekeringsbank SVB die nu de AOW’s verzorgt kan zonder extra personeel met gemak deze uitkeringen overmaken. De overige uitkeringsinstanties zoals UWV (16.000 werknemers), sociale diensten (een vergelijkbaar aantal) en dergelijke kunnen alle opgeheven worden.

Het ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid kan ook fors kleiner. Ook het vereenvoudigde belastingstelsel scheelt veel ambtenaren.In totaal zijn naar schatting vermoedelijk 100.000 ambtenaren betrokken bij alles wat met sociale zaken en gerelateerd beleid te maken heeft. De salariskosten hiervan zijn hoog: ongeveer 2 miljard per jaar, honderd euro per Nederlander.

Kosten: 78 miljard per jaar, opbrengst: minstens 120 miljard
De kosten zijn vrij eenvoudig te berekenen. Op dit moment zijn er ongeveer dertien miljoen mensen ouder dan achttien. Per jaar betekent dat 78 miljard aan uitkeringen en belastingkortingen. Hiertegen kan alles wat aan werkloosheidsuitkeringen, studiefinanciering, AOW en dergelijke wordt uitbetaald, alsmede alle belastingaftrek weggestreept worden. Dit plus de lagere salariskosten aan ambtenaren.

Van onderdrukking naar open kansen
Op dit moment draait het sociale-verzekeringsapparaat rond controle en repressie. Er moet voldoende sprake zijn van zieligheid, anders wordt geen uitkering verstrekt. Dit werkt vernietigend op het zelfvertrouwen van mensen met een uitkering.

Als dit wordt vervangen door een bedrag waar iedereen recht op heeft op grond van het feit dat men mens is, komt er ruimte voor startende ondernemers die in de periode zonder inkomsten ondersteund worden, voor kunstenaars, voor vrijwilligers en voor mensen met een ambachtelijk bedrijf waar een marginaal inkomen aan is te ontlenen.