De droomwereld is al eeuwenlang de plaats waar alles kan. Nu is ook spreken met dromende mensen mogelijk. Zelfs op een behoorlijk hoog niveau.
Droomwereld: raadselachtig, ontoegankelijk en vluchtig
Dromen voeren ons naar een andere realiteit, een wereld van hallucinaties die net zo echt aanvoelt als elke wakende ervaring. Deze vaak bizarre episodes zijn kenmerkend voor de menselijke slaap, maar vormen nog steeds een onverklaard fenomeen. We zijn wel wat verder dan Plato, die in zijn beroemde parabel veronderstelde dat wij in een droom leven, maar veel is nog onverklaard. Wat deze “inner voyage” des te boeiender maakt. Voor het eerst zijn onderzoekers binnengedrongen in een tot nu toe onbekend domein.
Ooggetuigenverslag uit lucide droom
Tot nu toe berustte droomonderzoek voornamelijk op getuigenverslagen van dromende mensen. Herinneringen aan dromen vervliegen snel, binnen enkele minuten na het wakker worden. ook vervormt onze bewuste geest de droom. In dit baanbrekende onderzoek konden proefpersonen vragen van de onderzoeksleiders beantwoorden. Wel waren de proefpersonen in een lucide droom aanwezig. Lucide dromen zijn een speciaal type dromen waarin de dromer zich tijdens de droom bewust is van het feit dat ze droomt. Collega-schrijver Niek heeft zich er in verdiept en droomt zelf geregeld lucide. Hier zijn tips om zelf lucide te leren dromen.
In de droomwereld neemt ons brein vaak een loopje met de werkelijkheid. Bron: Pixabay/Kellepics
Ondervraging over de droomwereld tijdens REM-slaap
Uit eerder onderzoek weten we dat de mens droomt tijdens de zogenoemde REM-slaap. Hersengolven vertonen een activiteit die veel weg heeft van de wakende toestand en de ogen maken ‘Rapid Eye Movements’ (REM). De experimenten vonden plaats bij 36 lucide dromende proefpersonen waarbij via hersengolfmeting werd vastgesteld dat ze in REM-slaap verkeerden. Tijdens deze slaap analyseerden ze nieuwe informatie zoals een wakker persoon dat ook zou doen, onthielden ze informatie in hun werkgeheugen, berekenden ze eenvoudige antwoorden en gaven vrijwillige antwoorden. Deze bevindingen werden gedaan door vier onafhankelijke onderzoeksgroepen. Kortom: voor het eerst is het nu mogelijk om daadwerkelijk te communiceren met mensen die dromen, en uit de eerste hand van ze te vernemen hoe ze hun droomwereld ervaren. Kunnen we nu de verborgen wereld, waar we elk uren per nacht in doorbrengen, gaan verkennen? Meer details in de bron, die publiekelijk toegankelijk is.
Zelfs onze droomwereld is niet meer veilig voor onderzoekers. Innovatieve neurowetenschappers zijn er al eerder in geslaagd om de gedachten van wakende mensen te lezen[1]. Een team wil nu dezelfde methode gebruiken om te ontdekken wat voor dromen iemand droomt. Met succes…
Lucide dromers kunnen hun dromen sturen en zo de meest fantastische dingen meemaken.
Dromen bij vol bewustzijn
Michal Czich en Martin Dresler van het Max Planck Institut in München wilden ontdekken of dromen op dezelfde manier gelezen kunnen worden als bewuste gedachten overdag. Daarvoor lieten ze een batterij aan apparatuur om hersenen mee te lezen los op lucide dromers. Lucide dromers zijn in staat bewust te dromen, weten ook dat ze in een droomwereld rondlopen en kunnen hierin doen wat ze willen. Ideaal voor onderzoekers, immers mensen met een lucide droom kunnen achteraf precies zeggen wat ze meegemaakt hebben (of van tevoren vertellen wat ze mee willen maken).
Het tweetal slaagde er in zes lucide dromers te vinden die vrijwel elke nacht lucide droomden. Het team gebruikte een combinatie van MRI scannen en nabij-infrarood spectroscopie om de hersenactiviteit van elk persoon vast te leggen. De proefpersonen moesten achtereenvolgens hun vuist ballen als ze bij vol bewustzijn waren, zich voorstellen dat ze hun hand balden en in een lucide droom hun hand ballen.
Droomlees-apparatuur
Met polysomnografie stelde de groep vast of de vrijwilliger inderdaad in REM-slaap was (Rapid Eye Movement, de slaapperiode waarin we de meeste dromen hebben). Polysomnografie is een verzamelbegrip voor de hersenactiviteit meten, oogbewegingen vastleggen en de spieren van de kin waarnemen. Deze laatste verslappen tijdens de REM-slaap en vormen hiermee (met de karakteristieke snelle oogbewegingen) een duidelijk signaal.
Tegelijkertijd nam het team de hersenactiviteit van de dromers waar door een MRI scan of nabij-infrarood spectroscopie. Beide technieken laten zien welke onderdelen van het brein actief zijn. Elke deelnemer kreeg de opdracht, zijn ogen in de droom een afgesproken aantal keren naar links en naar rechts te bewegen. Dit is ook de enige spierbeweging waarmee droomwereld en echte wereld elkaar overlappen. Als de dromers in hun droom hun hand samenknepen, gebeurde dit in werkelijkheid niet.
Techniek werkt, maar uitvoering uiterst lastig
Het experiment bleek toch lastig uit te voeren. Het is niet makkelijk om in een MRI-scanner in slaap te vallen, REM-slaap te bereiken (wat diepe ontspanning vereist) en een lucide droomtoestand te bereiken die stabiel genoeg is om data te kunnen verzamelen, aldus Czisch. Als gevolg hiervan verzamelde het team alleen twee dromen, die door twee verschillende proefpersonen werden gedroomd. Toch slaagden de onderzoekers er in om de hersenactiviteit vast te leggen die gepaard gaat met het knijpen in de hand. Deze bleek sterk te lijken op de hersenactiviteit die ontstaat als je je voorstelt je hand samen te knijpen. Ook het werkelijke samenknijpen van de hand activeerde dezelfde hersengebieden, maar dan met een veel groter activeringsgebied in de hersenen. Hiermee hebben de onderzoekers naar eigen zeggen aangetoond dat het in principe mogelijk is om dromen te leren lezen door middel van het scannen van iemands brein. Collega Daniel Erlacher is het hier mee eens [3].
Ergens in Orwells apocalyptische roman 1984 veronderstelt hoofdpersoon Winston dat in ieder geval de paar kubieke centimeters van zijn brein nog vrij zijn. Ook dit laatste stukje privacy gaat er zo langzamerhand aan geloven. Wat zijn de gevolgen? Zou dit systeem in de toekomst ook gebruikt kunnen worden door politierechercheurs om de dromen van verdachten te kunnen lezen? Of door dictators, om politieke gevangenen te kunnen breken en uit te horen? Tijd voor een stevig ethisch debat wat mij betreft.
Het is een mooi verhaal dat leidt tot een belangrijke vraag. Zo’n 400 jaar voor Christus droomde de Chinese filosoof Zhuangzi dat hij een vlinder was. Nadat hij wakker was geworden stelde hij zichzelf de vraag welke wereld de werkelijke wereld was; die waarin hij Zhuangzi de filosoof was, of die waarin hij vrolijk rond vloog als een vlinder. In de Westerse filosofie kennen we soortgelijke verhalen, die de basis vormen voor een sceptische positie tegenover de werkelijkheid. Sinds René Descartes argumenteerde dat we aan alles kunnen twijfelen, omdat we niet zeker kunnen weten of we in een droom zitten of niet, zijn er vele pogingen gedaan dit ‘droom argument’ te weerleggen.
Een modernere versie van het droomargument : hoe kunnen we weten dat we niet in de Matrix zitten?
Een van die weerleggingen is dat onze dromen en ‘de werkelijkheid’ veel van elkaar verschillen. In dromen zijn vele dingen mogelijk die in de werkelijke wereld niet mogelijk zijn en vice versa. Zo kwam ik laatst in een filmpje op youtube de bewering tegen dat het bijvoorbeeld niet mogelijk is om serieus te filosoferen in een droom. Maar is dit wel zo?
Gefascineerd door deze bewering heb ik besloten het de komende tijd zelf uit te proberen. Omdat de droomwereld zo anders is dan de werkelijke wereld, ben ik erg nieuwsgierig naar de grenzen ervan. Ik ben daarom van plan om tijdens mijn slaap deze grenzen te gaan verkennen doormiddel van lucide dromen, en de bevindingen op Visionair.nl bij te houden. Lucide dromen kan ik al een beetje, hoewel het meestal er op neer komt dat ik een nachtmerrie ombuig in een leukere versie van de droom of dat ik stoer probeer te doen met mijn telekinetische krachten. Werkelijk op de droomwereld reflecteren heb ik nog niet geprobeerd of is me tot op heden nog niet gelukt.
Wat me overigens wél is gelukt, is het oplossen van een probleem. Enkele jaren geleden speelde ik vlak voor het slapen gaan een computerspelletje waarin ik de uitweg van een doolhof moest vinden. Dit was me na meerdere pogingen niet gelukt, waarop ik besloot te gaan slapen. Doordat ik zo intensief bezig was geweest met het doolhof, droomde ik er ook over. En het mooie was: in mijn slaap lukte het me wel om het op te lossen! De volgende dag probeerde ik de oplossing en jahoor; het was me gelukt. Dat het mogelijk is om dromen effectief in te zetten, is hierdoor voor mij wel bewezen.
Er zijn meerdere situaties te bedenken waarbij dromen effectief kunnen worden ingezet, zoals het afscheid nemen van een overledene of het overwinnen van bepaalde angsten. Door mezelf meer te trainen in het lucide dromen, ga ik proberen antwoorden te vinden op vragen die mij bezig houden. Vragen die zowel betrekking hebben op het dromen zelf, maar ook vragen die een diepere filosofische betekenis hebben. Enkele voorbeelden zijn:
Hoe ver kan ik vooruit kijken in mijn droom?
Droom ik werkelijk in kleur? En kan ik dingen proeven / ruiken?
Hoe ervaar ik mijn gevoelens? Of hoe echt zijn mijn emoties?
Welke taal spreek ik en kan ik ook andere talen spreken?
Kan ik in mijn droom dingen oefenen zodat ik er in het ‘echte leven’ beter in word?
Zijn er mensen die mij niet aankijken, en kan ik hen dan ook aan het schrikken maken?
…
Komende tijd zal ik mijn bevindingen via Visionair.nl met de wereld delen. Toegegeven, het is natuurlijk geen wetenschappelijk onderzoek, en wat voor mij geldt hoeft natuurlijk niet voor iedereen te gelden. Maar als er mensen zijn die mee willen doen, die zelf ook op onderzoek uit willen gaan in hun droomwereld, laat mij dit dan weten en deel je ervaringen. Hoe je kunt leren lucide te dromen lees je in mijn artikel hier. Ik lees graag verhalen (bijvoorbeeld in de reacties hieronder) en als je zelf de moeite niet wilt nemen maar mij wilt laten zoeken naar een antwoord op een specifieke vraag, laat het mij ook weten.
Hoe lang het duurt om antwoorden op vragen te krijgen weet ik niet. Maar pen en schrift liggen op het nachtkastje dus mijn verkenning kan beginnen!
“Het leven is kort. En tot overmaat van ramp brengen we tussen een kwart en de helft van ons leven in slaap door. De meesten van ons hebben de gewoonte als een soort zombie door onze dromen te wandelen. We slapen, gedachteloos, door vele duizenden mogelijkheden om volledig bewust en levend te zijn.â€
Bovenstaande passage komt uit een boek waarin de essentie van het lucide dromen wordt uitgelegd. Door te leren lucide te dromen opent zich een fantastische wereld vol met avonturen en spektakel. Maar wat is dat lucide dromen nou eigenlijk?
Kort gezegd is lucide dromen het weten dat je droomt terwijl je droomt. Voor sommige mensen klinkt dit onmogelijk, maar velen hebben hier wel ooit een keer mee te maken gehad en zullen het herkennen. Het mooie is dat je jezelf er in kan trainen, zoals hieronder uitgelegd wordt. Op het moment dat je tijdens je droom beseft dat je droomt, ben je letterlijk de regisseur van je eigen film. Vrijwel alles is mogelijk! Seks met een onbereikbare liefde en handelen tegen de natuurwetten in – zoals vliegen of onder water ademen – staan onder andere in de top 10 meest voorkomende bezigheden tijdens een lucide droom.
Tijdens het vak Sportpsychologie leerde ik onder andere dat het loont om bepaalde oefeningen in je hoofd te doen. Het lichaam blijkt in zekere mate als het ware ‘door te trainen’ door alleen maar te denken aan de training. Dit is natuurlijk prachtig, maar het zou nog mooier zijn als we tijdens onze slaap, waar de beleving vaak realistischer is dan in onze gedachte, onze oefeningen kunnen herhalen of zelfs uitbreiden. Of hier onderzoek naar gedaan is weet ik niet, maar ik kan me zo voorstellen dat dit een positief effect op de training heeft.
Hoe kan je lucide dromen leren?
Iedereen droomt. Er zullen mensen zijn die bij dageraad hun dromen niet meer herinneren, maar ook voor hen geldt dat zij dromen. En een ieder die droomt kan in principe leren lucide te dromen. Het enige wat daar voor nodig is, is een pen, papier en wat doorzettingsvermogen. De stappen zijn als volgt:
Stap 1. Dromen opschrijven
Om te leren lucide te dromen is het allereerst belangrijk dat je je dromen herkent. En om ze te herkennen, moet je ze onthouden. Met een pen en papier (schriftje of iets dergelijks) op het nachtkastje is het eerste wat je ’s ochtends doet bij het wakker worden het opschrijven van je dromen. Het is belangrijk dat dit zo snel mogelijk gebeurt, want binnen een half uur dat je wakker bent, ben je vaak al de complete droom vergeten.
Als je moeite hebt je droom te herinneren, kun je proberen even te blijven liggen met je ogen dicht en je gedachten een beetje vrij te laten. Vaak komt er dan langzaam maar zeker een droombeeld terug. Helaas vergt het vaak wel enige discipline om als je net wakker wordt jezelf aan te zetten tot een vrij moeilijke handeling als schrijven. Daarentegen kan het wel weer erg komisch zijn om dit later terug te lezen; ten eerste is het handschrift moeilijk leesbaar en ten tweede kloppen de zinnen soms ook van geen kant.
Stap 2. Herken de patronen
Het blijkt dat er bepaalde patronen in iemands dromen te vinden zijn. Als je je dromen hebt opgeschreven, zul je na verloop van tijd terugkerende elementen ontdekken. Dit kunnen bijvoorbeeld personages of gebeurtenissen zijn, maar ook locaties of combinaties van deze dingen. Ook kenmerken vele dromen zich door hun absurde gebeurtenissen zoals pratende huisdieren of kledingloos op het werk verschijnen. Door dergelijke patronen en gebeurtenissen te herkennen, wordt het makkelijker dit ook terwijl je slaapt te herkennen.
Stap 3. Luciditeit versterken
Wat als het lukt? De eerste paar keer dat je tijdens je droom het vermoeden krijgt dat het een droom is, is het moeilijk om je droom vast te houden. Je schrikt als het ware van je ontdekking, en wel zo hard dat je er wakker van wordt. Dat is jammer, maar wel een teken dat je de goede kant op gaat! Het schijnt dat in je droom rondjes draaien of in je handen wrijven werkt om je aandacht bij de droom te houden.
Wat ook kan gebeuren is dat je niet zeker weet of je wel droomt. In dat geval zijn er een heel aantal ‘werkelijkheidstests’ die je kan uitvoeren. Hieronder volgen er een aantal, kies zelf je favoriet:
Lichtknopjes werken nooit in een droom. Probeer het maar, en je zal zien dat de lichtsterkte hooguit een klein beetje verandert.
Klokken werken ook slecht. Soms kun je er wel de tijd vanaf lezen, maar als je dan even weg kijkt en nog een keer probeert, zul je zien dat er iets totaal anders staat.
Spiegels zijn er niet of werken ook niet zoals het hoort.
Als je in een droom van kamer A naar kamer B loopt en vervolgens weer door dezelfde deur terug loopt, zul je nooit meer op kamer A uitkomen.
Je kunt je in je droom niet herinneren wat je 10 minuten geleden hebt gedaan.
Je kunt in een droom door de muur lopen. Of makkelijker te proberen: je kunt met je ene hand door je andere hand heen gaan.
Je kunt rennen zonder moe te worden (dat zou wat zijn; moe worden in je slaap!).
Het is moeilijk om iets te lezen in je droom, en ook hetgeen je probeert te lezen verandert continu (en in vaak in totale onzin).
…
In de film Inception vouwt Ariadne de wereld dubbel
En als dat dan lukt, je weet zeker dat je droomt en je blijft ook in je droom, dan kun je in principe alles doen wat je wilt. Dit vergt wel enige oefening. Een vriend van me vertelde laatst dat hij een week lang iedere avond droomde dat hij kon vliegen, en aan het eind van de week ging het een stuk makkelijker en sneller dan aan het begin!
Dromen gebeurt tijdens de REM-slaap, de periode in de slaap wanneer de ogen hevig knipperen. Het bestaan van lucide dromen is wetenschappelijk aangetoond. Er is zelfs een methode om tijdens je slaap op een abstracte manier te communiceren met de werkelijke wereld, namelijk via oogbewegingen.
