patent

De eindeloze patentoorlogen maken alleen advocaten blij. Bron: phonearena.com

Tijd voor patentbelasting

Patenten vormen een vorm van dwang. Patenten perken de vrijheid van anderen fors in. Wordt het niet tijd dat we dit schadelijke fenomeen flink gaan belasten?

Patenten
Patenten beschermen een bepaalde techniek. Als jij bijvoorbeeld over een patent op koffiezetten door percolatie beschikt, ben jij de enige die filterkoffie mag zetten. Bij het aanvragen van een patent op een bepaalde techniek, moet deze techniek gedetailleerd gepubliceerd worden. Deze technische omschrijving wordt pas openbaar op het moment dat het patent wordt goedgekeurd. De oorspronkelijke filosofie hierachter was, dat ontwikkelaars hun technieken niet langer geheimhouden, maar publiceren, zodat er geen kennis verloren gaat.

De eindeloze patentoorlogen maken alleen advocaten blij. Bron: phonearena.com
De eindeloze patentoorlogen maken alleen advocaten blij. Bron: phonearena.com

Alleen interessant voor grote bedrijven
Patenten worden niet zomaar goedgekeurd, althans in theorie. Zo moet de techniek technisch voldoende nieuw zijn, niet voor de hand liggen en al bestaan, ‘prior art’. In de praktijk worden patenten vrij gemakkelijk toegekend en worden ze pas bij rechtszaken getoetst. Patenten aanvragen vereist vooral heel veel geld. Een wereldwijd patent kost rond de 100.000 euro. In de praktijk zijn het daarom vooral grote, kapitaalkrachtige multinationals die patenten aanvragen, geen geniale, heldhaftige uitvinders op een armoedige zolderkamer. De meest waardevolle patenten zijn breed (dus nauwelijks te omzeilen) en berusten op technieken die makkelijk zijn te kopiëren. Met andere woorden: die patenten, die de innovatie maximaal hinderen.

Patenten als dwangmiddel
Patenthouders dwingen met hun patenten andere mensen, hun methodes niet te gebruiken, of ze veel geld te laten betalen, m.a.w. een vorm van rent-seeking, in de Nederlandse taal bekend als politieke rente. Er bestaat een bloeiende bedrijfstak van patentafpersing, waarbij patenttrollen veel geld vragen voor hun patenten. Deze hebben zij voordien overgekocht van andere, vaak failliete bedrijven. Er gaat veel energie en geld zitten in de eindeloze patentrechtszaken tussen bedrijven. Kortom: patenten werken doorgaans economisch negatief.

Patentbelasting
Het verstandigste zou zijn, patenten geheel af te schaffen. Nederland heeft in de periode 1867-1912 helemaal geen patenten gekend en dit beviel prima. Technologische reuzen zoals Philips dateren uit deze periode. Onder zware internationale druk werd Nederland gedwongen ook hier patentwetgeving in te voeren.
Dit is internationaal helaas niet haalbaar. Wat Nederland wel zou kunnen doen, is de inperking van de intellectuele ruimte door patenten te gaan belasten. Nederland veilt etherfrequenties. Wie een etherfrequentie koopt, mag als enige op deze frequentie uitzenden. Nederland vraagt hier geld voor, omdat de etherfrequenties een eindige hulpbron vormen. Het in beslag nemen van een etherfrequentie door bijvoorbeeld Piet Piraat’s Schlagerzender voor Vrije Jongens betekent, dat Joop’s Hippe Spitsradio voor Oudere Jongeren niet meer kan uitzenden.
Het patentsysteem perkt vrijheid in, belast ook rechters en wetgevers met handhaving van patenten en belemmert het ecomomische verkeer. Fabrikanten en productontwikkelaars kunnen niet meer vol op het orgel als ze nieuwe technieken ontwikkelen, maar moeten steeds rekening houden met het mijnenveld van slapende patenten. Een groot deel van mijn studiegenoten technische natuurkunde werkt nu bij een patentbureau. Zij hadden ook kunnen werken aan, zeg, zuiniger motoren of betere zonnepanelen. Een patentbelasting zou het veel minder aantrekkelijk maken om onzinnige patenten aan te vragen, en de maatschappij op een eerlijke manier compenseren voor de overlast.

Vaak ligt een geniale uitvinding te wachten op een toepassing. Bron/copyright: infoniac.com

Gezocht: creatieve toepassing van slapende uitvinding

De meeste patenten worden helemaal niet gebruikt. Een nieuwe website wil hier een einde aan maken: internetgebruikers kunnen prijzen tot meer dan tienduizend euro verdienen als ze toepassingen vinden voor slapende patenten.

Vaak ligt een geniale uitvinding te wachten op een toepassing. Bron/copyright: infoniac.com
Vaak ligt een geniale uitvinding te wachten op een toepassing. Bron/copyright: infoniac.com

Slapend intellectueel eigendom
Creatieve geesten zijn oververtegenwoordigd onder de lezers van Visionair. Daarom denken we dat er heel wat van jullie geïnteresseerd zullen zijn in de nieuwe Engelse website Marblar.com, die vanaf eind augustus 2012 actief is. De website zal gebruikers vragen om lucratieve toepassingen te verzinnen voor “onderbenutte” gepatenteerde technologie, met geldprijzen tot tienduizend Britse pond (rond de 12.000 euro per augustus 2012) voor een meesterlijk plan.
“Er zijn een groot aantal slapende uitvindingen die op de plank liggen te verstoppen in onderzoeksuniversiteiten,” aldus directeur Daniel Perez. Dit klopt, weet ik uit bronnen, ook in Nederland. “Dit is onderzoek, gefinancierd door giften of door de belastingbetaler dat niet wordt aangewend op de manier waarop het zou kunnen. Dus we zullen eenvoudigweg onze gebruikers vragen hoe ze een bepaalde uitvinding zouden gebruiken.”

Uitvinding vindt probleem
Marblar heeft al verschillende Britse universiteiten aan boord gehaald, alsmede Engelse organisaties die onderzoek coördineren. Al deze organisaties hebben behoorlijk veel ongebruikte techniek op de plank liggen. Een eerste resultaat is al binnen. Marblar publiceerde een techniek, gepatenteerd door de University of Southampton die DNA-nucleotiden (de bouwstenen van DNA) aan elkaar last zonder enzym. Al enkele dagen later kwam een staflid van Cambridge met een toepassing: het screenen van potentiële DNA-gebaseerde therapieën. De uitvinder kende dit probleem niet en stond er niet bij stil dat zijn uitvinding kon worden gebruikt om dit probleem op te lossen. De techniek is nu, schat Marblar, kansrijk genoeg om door start-ups in een product te worden verwerkt.

Eerdere crowd sourcing websites
Marblar is niet uniek. Al eerder probeerden websites het immense potentieel aan denkvermogen achter toetsenborden en beeldschermen aan te boren.

  • ArticleOne: Heb je een bloedhekel aan patenttrollen, IP-oorlogen en octrooi-afpersers? Dit is je kans om ze terug te pakken en er nog voor betaald worden ook. ArticleOne vraagt zijn gebruikers om “prior art” te vinden: gepubliceerde documenten die een uitvinding laten zien voordat deze is gepatenteerd, wat een patent ongeldig maakt.
  • Innocentive: Innocentive zoekt oplossingen van bezoekers voor problemen die bedrijven en NGO’s aandragen. Bijvoorbeeld: draagbare regenwater-opslagsystemen voor ontwikkelingslanden.
  • IbridgeNetwork en Yet2.com plaatst beschrijvingen van universitair en bedrijfsmatig onderzoek om afnemers te vinden die deze technologie willen exploiteren.

“Idee voor schijntje weggegeven”
Aan de andere kant kan je jezelf natuurlijk afvragen of het slim is om een idee dat je miljoenen kan opleveren, weg te geven voor in verhouding een fooi. In de meeste octrooien staat namelijk de industriële toepassing van het patent. Als jij een nieuwe toepassing bedenkt, ben je juridisch gesproken in feite een nieuwe uitvinder. Aan de andere kant: een nieuw patent aanvragen is bepaald niet gratis. Laat staan een, zeg, productielijn uit te vinden. Denk ook aan het alternatief. Er komt helemaal geen idee, de bedenker krijgt helemaal niets en het octrooi blijft op de plank verstoffen. Inderdaad blijkt uit de testervaringen van Perez dat de bedenkers van oplossingen en toepassingen helemaal niet te springen zitten om heel veel geld, maar het vooral een leuke hobby vinden. Octrooigemachtigden zijn sceptischer.

Softwarepatenten zijn een regelrechte ramp voor computergebruikers.

Schaf patenten af

Veel mensen denken dat octrooien, ook patenten genoemd, de innovatie sterk bevorderen. Ploeterende uitvinders worden zo beschermd tegen kopieerders, is het idee. De werkelijkheid is echter anders. Moeten we niet juist van patenten af?

Hoe werkt een octrooi?
Een uitvinder beschrijft zijn idee in een octrooiaanvraag. Een octrooigemachtigde beoordeelt het idee dan op technische nieuwheid. Hiervoor betaalt de uitvinder een bepaald bedrag, doorgaans enkele duizenden euro’s. Als de octrooiaanvraag wordt toegekend, dus voldoende technisch nieuw is, wordt een octrooi verleend. Dit is meestal twintig jaar geldig. Een octrooi in Nederland kost minder dan duizend euro, een Europese aanvraag 25 000 tot 50 000 euro. Elk jaar moeten steeds hogere instandhoudingstaksen worden betaald [1]. Iedereen die in het gebied waar het octrooi geldig is, jouw uitvinding wil produceren of verkopen, moet hiervoor jouw toestemming hebben. Gewoonlijk zal de fabrikant dan royalties aan je betalen.

‘Octrooien bevorderen innovatie’
We zijn nu zo rijk door innovatie: een steeds sterker wordende stroom van technische vondsten en ontdekkingen. Alles wat er voor zorgt dat er meer innovatie komt, is daarmee een garantie voor meer welvaart, gezondheid en menselijk geluk. Veel mensen geloven dat patenten hier een belangrijke rol bij spelen. Uitvindingen worden immers gedaan door uitvinders. Uitvinders kunnen in de tijd dat ze hun uitvinding ontwikkelen, niet werken. Ze moeten er dus iets aan overhouden. Dat kan alleen als hun idee wordt beschermd. Octrooien en patenten bieden tijdelijke bescherming. Als een uitvinder zijn idee heeft geoctrooieerd, mag niemand gedurende bijvoorbeeld vijf jaar zijn techniek gebruiken. Althans, zo gaat de theorie zo ongeveer.

Hoe bescherm je een idee? Patenten, trade secrets en de productievoorsprong

Softwarepatenten zijn een regelrechte ramp voor computergebruikers.
Softwarepatenten zijn een regelrechte ramp voor computergebruikers.

Alle mensapen, dus ook mensen, zijn er erg goed in om dingen na te apen. Als je rijk wilt worden van een goede uitvinding, is het dus een goed idee om een manier te verzinnen om te voorkomen dat alleen anderen van je briljante vondst profiteren. De bekendste manier om een idee te beschermen is via een patent.
De oudste- en effectiefste- techniek is geheimhouding. Een bekend voorbeeld: het recept van Coca Cola. In de Angelsaksische wereld heet dit trade secret. Toen er nog geen patenten bestonden, hielden ambachtslieden hun vakkennis streng geheim. Vaak werden recepten en fabricagetechnieken in het diepste geheim van meester op leerling (of gezel) overgeleverd. Veel fabricagetechnieken hield een meester voor zichzelf. Als hij stierf, nam hij die kennis mee in het graf. Om dat te voorkomen zijn patenten ingevoerd. Omdat informatie in een patent direct openbaar wordt, gaat de informatie zo niet verloren. Fabrikanten hanteren deze techniek nog steeds voor cruciale informatie. Zelfs de kennis in een patent is dan waardeloos zonder die geheime kennis.
Een derde doeltreffende techniek die vaak wordt toegepast is tijd. De uitvinder (of de fabrikant waarmee hij samenwerkt) bereidt in het diepste geheim een productielijn voor, zodat snel enorme oplages van het product kunnen worden vervaardigd. Tegen de tijd dat concurrenten het product hebben reverse engineered heeft de fabrikant de afschrijvingskosten er uit en kan tegen zeer lage kosten produceren.
Een strategie die overheden kunnen gebruiken om innovatie toch te bevorderen is het uitloven van prijzen. Dit idee is voorgesteld door econoom Joseph Stieglitz. Zo wordt het idee als het ware van tevoren al beloond.

Misbruik van het patentsysteem: patenttrollen, blanket patents en patentoorlogen
Patenten zijn zeer gevoelig voor misbruik. Internationaal patenten aanvragen is duur (een wereldwijd patent kost al gauw 100 000 euro), waardoor alleen grote bedrijven dit kunnen bekostigen. Vooral triviale zaken worden daarom gepatenteerd, terwijl echt waardevolle kennis geheim blijft.

Je merkt ook steeds meer de opkomst van zogeheten patenttrollen. Deze kopen patenten op van patenthouders die bijvoorbeeld dreigen failliet te gaan of weinig direct belang hebben bij het patent. Stel, voor het produceren van een bepaalde chip worden twintig verschillende technieken gebruikt. Bedrijf X heeft negentien daarvan in handen, maar de twintigste techniek is in handen van patenttrol Y. Dit bedrijf kan dan voor een minimale investering het gehele productieproces lamleggen en bedrijf X fiks afpersen.
Patenttrollen maken vaak gebruik van blanket patents. Dit zijn patenten met een heel brede werking. Een berucht voorbeeld is het patent op dingen kopen met één klik (verleend aan Amazon.com) en de hyperlink. Hiermee kunnen ze een complete bedrijfstak blokkeren en afpersen.

Firma’s als Microsoft hebben meer juristen in dienst dan softwareontwikkelaars. Dat is niet voor niets. Er worden vooral in de VS, maar ook in Europa ware veldslagen uitgevochten over patenten[2]. Grote bedrijven voeren patentoorlogen, waarbij ze elkaar in een houdgreep nemen. Veel hulpbronnen worden verspild aan patentoorlogen. Kleinere bedrijven hebben geen patenten om andere bedrijven mee te kunnen chanteren,  waardoor ze uit een markt worden gedrukt. Hierdoor worden veel innovatieve markttoetreders geblokkeerd. Microsoft heeft honderden Amerikaanse bedrijven afgeperst die Linux of andere open-source software gebruiken[3]. Kortom: de wereld is beter af zonder in ieder geval softwarepatenten (en vermoedelijk de meeste andere patenten).

Bronnen
1. Octrooi aanvragen, Nederlands Octrooicentrum
2. Paul Allen start patentoorlog – Wall Street Journal
3. Microsoft takes on the free world, CNN Money