Komt er nooit meer economische groei?
Gewoonlijk duurt een economische recessie enkele jaren, waarna de vaart er weer inkomt. Deze keer lijkt anders. Zelfs enorme leningen tegen bijna nul procent rente aan banken helpen niet. Zijn we veroordeeld tot tientallen jaren armoede, zoals Japan?
Waarom komt er nu een einde aan jarenlang economische groei?
Een betere vraag is waarom het zo veel jaren goed is gegaan. Vanaf 11 september 2001, toen de wereldeconomie na de dot.com crash toch al kwakkelde, zou zonder ingrijpen van de federale banken een recessie zijn ontstaan. Dit was ook de bedoeling van Bin Laden. De toenmalige Amerikaanse president George Herbert Walker Bush liet om dat te voorkomen, de Fed grote hoeveelheden dollars tegen lage rente uitlenen. Als gevolg hiervan daalde de dollar ten opzichte van de euro en de yen, wat de Amerikaanse fabrikanten uiteraard erg fijn vonden, want zo kwam er meer vraag naar hun goedkopere producten. Ook gingen banken massaal speculeren en rommelhypotheken aan de man brengen met het “gratis” geld. De Amerikaanse overheid stak zich verder enorm in de schulden om de Irak-oorlog te bekostigen. Dit geld ging in rook op, want oorlogen zijn pure kapitaalvernietiging. Deze keer konden ook geen spaarpotjes van rijke oliestaatjes geplunderd worden, zoals tien jaar eerder door George Bush senior. Weinig Amerikanen merkten dit, want de federale overheid kocht grote hoeveelheid oorlogsmaterieel in. Goed nieuws voor wapenleveranciers en contractanten.
Ondertussen werd in Europa een ander feestje gevierd. Na de invoering van de euro op 4 januari 1999 werd lenen plotseling erg goedkoop voor de Zuid-Europeanen. De uitleners gingen er van uit dat als een land als Griekenland in de problemen zou komen, de rest van de eurozone wel zou ingrijpen en dat het Stabiliteitspact voldoende zou zijn om al te grote leenzondaars in toom te houden. We weten nu dat het bij Griekenland direct vanaf het begin al mis ging (hier is ook door een enkeling tegen gewaarschuwd) en dat ook ander Zuid-Europese landen veel moesten lenen om het verlies aan exportinkomsten door de dure euro op te vangen. De rest is zo langzamerhand bekend. De efficiënte Duitse industrie, bovendien niet gehinderd door gebergten of zeeën zoals in Zuid-Europa, liet weinig heel van de Zuid-Europese concurrenten. Devalueren kon niet meer. De nekslag kwam door de snel stijgende olieprijs, een symptoom van peak oil. Energie, en vooral olie, is het levensbloed van de wereldeconomie. Door de toenemende energieschaarste werden de enorme uitstaande leningen onbetaalbaar.
Is de situatie totaal hopeloos?
Dat hangt af van de politici. We zullen gedurende een bepaalde tijd moeten lijden, omdat er nog steeds veel lucht in omloop is. Deze lucht, in de vorm van de huizenzeepbel en allerlei vernuftige financiële constructies, moet uit het systeem. Reken op een recordaantal faillisementen, dalende huizenprijzen en dergelijke. Op een gegeven moment ontstaat er een nieuw evenwicht. We zijn daarna allemaal een stuk armer, maar we hoeven niet meer bang te zijn dat we nog armer worden. Vanaf dat moment begint de weg omhoog weer. In de Nederlandse context: stel dat nu de hypotheekrenteaftrek geheel zou worden afgeschaft. Dat zou betekenen dat huizenkopers ongeveer dertig procent minder kunnen besteden aan een huis. De prijzen van huizen zouden dus met een derde dalen. Vervelend, vooral als je met een restschuld komt te zitten, maar overkomelijk. In het laatste geval leefde je toch al boven je stand.
Liever twee jaar heftige ellende dan twintig jaar kommer en kwel
De keuze is tussen een korte, heftige lijdensweg of een lange, kwijnende lijdensweg. Ervaringen in andere landen, zoals Argentinië, wijzen uit dat na een radicale, korte sanering na twee jaar de ellende voorbij is en het land weer overeind krabbelt. Rekt de politiek deze periode zo lang mogelijk, zoals in Japan gebeurde, dan betekent dit tot wel twintig jaar kommer en kwel. De beste maatregel is mijns inziens niet-solvabele banken massaal te laten ploffen. Op dit moment lenen banken toch al nauwelijks meer geld uit en zijn ze dus effectief losgekoppeld van de rest van de economie. Eigenlijk zijn banken alleen onmisbaar voor het betaalverkeer. Deze tak kan worden geamputeerd van de failliete rest van de bank, die dan vervolgens kan afsterven. Laten we deze tikkende tijdbom demonteren, ons verlies dragen, ingrijpen daar waar mensonterende toestanden ontstaan en daarna opgelucht doorgaan.
