‘Maangrond bezitten toch mogelijk’
Volgens het Outer Space Treaty (Ruimteverdrag) van 1967, waaronder alle ruimtevaartactiviteiten vallen, mag geen land of individu exclusief eigendom van een hemellichaam claimen. Maar misschien is er toch een manier om hieraan te ontsnappen en zo privebezit mogelijk te maken, stelt de rechtse Amerikaanse ruimtestrateeg Rand Simberg.
Landjepik in de ruimte
Wie is de eigenaar van de maan? Of van Mars? De vraag lijkt vergezocht, maar wordt nu snel actueel, nu steeds meer rijke particulieren, ondernemingen en landen hun zinnen zetten op de rijke delfstoffen- en energievoorraden in de ruimte om ons heen. Op dit moment blijven commerciële ruimteactiviteiten beperkt tot het lanceren van satellieten in een baan om de aarde. De reden: de eigendomsrechten zijn niet goed geregeld, stelt Simberg op zijn website transterrestrial.com. De investering in bijvoorbeeld een ijsgroeve in de Shackletonkrater op de zuidpool van de maan of een ertswinningsoperatie op een metaalasteroïde is daardoor te riskant en daarom schiet het niet op met de ruimtekolonisatie. De oplossing volgens Simberg, een fervent Republikein: de Space Settlement Prize Act, die het voor particulieren mogelijk maakt een stukje Maan, Mars of asteroïde te kopen. Hij werkt het idee verder uit in een nieuw artikel, gepubliceerd door de conservatieve denktank Competitive Enterprise Institute op 2 april 2012.
Internationaal zeer gevoelig
De vraag is uiteraard of de rest van de wereld het over zijn kant zal laten gaan als de Amerikaanse overheid op eigen houtje de maan, Mars en de planetoïdengordel aan de hoogste bieder gaat verkopen. Volgens het Ruimteverdrag, ondertekend door de VS en tientallen andere landen, mag dat namelijk helemaal niet. Volgens dit verdrag is de ruimte het “gemeenschappelijke belang van de gehele mensheid” en moet ruimteverkenning of ruimte-exploitatie “uitgevoerd worden ten voordele van alle volken.” Tot nu toe is dat geïnterpreteerd als een verbod op privé-eigendom op andere hemellichamen in het zonnestelsel. Een Van der Valk motel op Olympus Mons, de hoogste berg van het zonnestelsel, zit er dus niet in. Tenzij de interpretatie van het Ruimteverdrag verandert. Dit zou een trendbreuk in het denken over de ruimte betekenen.
‘Privebedrijven mogen wel eigendom claimen’
Volgens Simberg, verbiedt het Ruimteverdrag private bedrijven niet om territorium te claimen. Als de Amerikaanse overheid echter deze claims accepteert, betekent dit echter wel degelijk dat de Amerikanen soevereiniteit over een hemellichaam uitoefenen, wat in strijd is met het Ruimteverdrag, aldus ruimtevaartjurist Michael Listner. Volgens Listner zou de VS zich eenzijdig kunnen terugtrekken uit het Ruimteverdrag, maar zou dat de VS bepaald niet populair maken in de rest van de wereld.
Ook zou dit chaos betekenen. Als bijvoorbeeld ook een Chinees of een Japans bedrijf de Shackletonkrater zou claimen, zou er geen juridische methode zijn dit op te lossen, afgezien dan van een ruimteoorlog en geloof me, een asteroïde die neerkomt op een dichtbevolkt land is geen pretje. De Amerikanen zouden zich kunnen beroepen op het principe van terra nullius, immers zij waren de eersten (en tot nu toe enigen) die op de maan zijn geland. De vraag is echter of andere landen zich deze vette buit zonder slag of stoot zullen laten afpakken.
Nieuwe Wild West-taferelen op de maan
Een dergelijk systeem zou niet nieuw zijn. In de negentiende eeuw deelde de Amerikaanse overheid ook grote stukken land uit aan kolonisten. Dat die stukken land daarvoor toebehoorden aan Indianenvolken, deed dan niet ter zake. Omdat de eigendomsrechten nu duidelijk geregeld waren, stroomden grote aantallen pioniers het westen van de VS in. Land claimen op de maan zou zeker het Maanverdrag van 1979 schenden, dat de maan dezelfde juridische status geeft als Antarctica, maar dit verdrag is door geen enkel zelfstandig ruimtevarend land (met uitzondering van India) ondertekend. India heeft het verdrag ook nog steeds niet geratificeerd. Velen beschouwen het dan ook als een dode letter.
‘Tijd is nu rijp’
Simberg stelt daarentegen dat de tijd nu rijp is. Hij haalt onder meer de bedrijven Moon Express, Inc. en de Shackleton Energy Company aan als twee grote bedrijven met plannen om grondstoffen op de maan te gaan winnen voor verdere verkenning van de ruimte. “Hoe eerder het Congres deze wet aanneemt, hoe eerder ruimtekolonisatie zal gebeuren”, aldus Simberg. Volgens anderen is het nog geen dringende zaak. Immers, verreweg de meeste ruimtevaartbedrijven houden zich alleen bezig met het verschepen van vracht en passagiers naar lage omloopbanen om de aarde. Commerciële vluchten naar de maan en naar Mars liggen nog vele jaren in de toekomst.
Aan de andere kant: er zijn op dit moment al zware draagraketten beschikbaar waarmee in principe, in verschillende stappen, een missie naar de maan opgezet kan worden en juist het ontbreken van duidelijke eigendomsrechten werkt remmend. Hier heeft Simberg dus een punt.
Milieuvervuiling
Volgens het Maanverdrag moeten verkenners het maanlandschap zo min mogelijk verstoren. Onzin, vindt Simberg. In zijn woorden: er zijn mensen die geloven dat rotsen rechten hebben; ik ben niet een van die mensen. Een wat onnozele opvatting: het gaat niet om de rechten van rotsen, maar om de rechten van de na ons komende menselijke en postmenselijke wezens. Door bruut te gaan slopen in het miljarden jaren oude landschap van de maan zullen veel waardevolle sporen worden verietigd die ons en hen (uitgerust met veel betere meetapparatuur dan die van ons) meer kunnen vertellen over de geschiedenis van de aarde en het zonnestelsel.
Betere oplossing: VN-kadaster
Simberg heeft zonder meer gelijk, dat de niet geregelde eigendomsrechten de oorzaak zijn dat nu al veertig jaar nauwelijks interesse bestaat in de commerciële exploitatie van het zonnestelsel. Dit heeft ook prettige kanten gehad: vermoedelijk is hiermee een vernietigende militaire wapenwedloop met inzet van kernwapens afgewend. Echter: het Ruimteverdrag in zijn huidige vorm, hoe nuttig het ook is geweest om een ruimteoorlog te voorkomen, heeft zijn tijd overleefd. Het zal moeten worden vervangen door een verdrag waarin privé-eigendom tot op zekere hoogte mogelijk is.
Republikeinen als Simberg zijn er doorgaans als de kippen bij, internationale verdragen als ACTA, die over de gehele wereld intellectuele eigendomsrechten regelen, te pushen. We hebben al een (weliswaar gebrekkig werkende) internationale organisatie die zich met zaken bezighoudt die de gehele mensheid aangaan: de Verenigde Naties. Waarom deze niet inschakelen?
Er kan mijns inziens het beste een VN-kadaster worden opgericht, dat bepaalde wetenschappelijk of qua natuurschoon waardevolle delen van de maan, Mars en andere hemellichamen als reservaat bestempelt en voor de rest via transparante en eerlijke procedures eigendomsrechten toewijst. Zo zouden de opbrengsten van verkoop verdeeld kunnen worden onder alle VN-lidstaten (of alle wereldbewoners) of kunnen er jaarlijkse leges of winstdeling worden ingevoerd. Dit voorkomt dat er internationale spanningen ontstaan.
Het is rechtvaardig dat bedrijven en individuen die als eerste een levensvatbare operatie op bijvoorbeeld de maan vestigen, hierbij een bepaalde voorkeursbehandeling krijgen. Immers, door hun pionierswerk maken zij het voor anderen veel gemakkelijker. Deze voorkeursbehandeling moet echter in verhouding staan tot de inspanning en het risico.
