vergrijzing

De zorgkosten stijgen snel na het 65e levensjaar. Bron: RIVM [1]

Hoe bekostigen we de verzorging van ouderen?

54 reacties / Analyses, Economie, Nederland / Door / 29 juli 2012

Hoogleraar en topambtenaar Lans Bovenberg kwam met het plan om ouderen hun huis op te laten eten om zo de zorg voor gepensioneerden te laten betalen. Een voorstel dat werkelijk smeekt om misbruik. Hoe moet het dan wel?

Vergrijzende bevolking, meer zorg
Uit statistieken weten we dat de behoefte aan zorg van ouderen veel groter is dan die van jongeren[1]; zie ook grafiek. De reden is lichamelijk. Ons lichaam is er op gebouwd rond de veertig jaar mee te gaan, de gemiddelde levensduur van de mens tot relatief kort geleden[2]. Ongeveer rond dit levensjaar zijn de telomeren, de uiteinden van de chromosomen die ons DNA dragen, drastisch ingekort en schakelt ons lichaam in de spaarstand, waardoor er nauwelijks meer celdelingen plaatsvinden.

”]De zorgkosten stijgen snel na het 65e levensjaar. Bron: RIVM [1]Ook blijken mutaties, die voor een jongvolwassene de kans op overleven en voortplanting vergroten, de kans op overleven na middelbare leeftijd te verkleinen. Aan deze biologische wetmatigheid is alleen door geavanceerde gezondheidszorg te ontkomen. In een bureaucratisch gezondheidszorgsysteem als het Nederlandse, is dit een verweg gelegen ideaal.

Het plan van Bovenberg
Over het algemeen hebben Nederlanders van lage en middelbare leeftijd weinig bezittingen maar wel veel hypotheekschuld. Ouderen hebben doorgaans hun huis afbetaald.

Topambtenaar Lans Bovenberg wil jongeren in staat stellen in plaats van pensioenpremie, hun geld te steken in aflossen van hun hypotheekschuld. Hierdoor ontstaat een spaarvarken dat na de pensionering wordt geslacht. Ouderen verkopen hun huis aan een woningcorporatie en huren het vervolgens terug. Met het vrijgekomen geld kunnen de zorgkosten na het pensioen (gemiddeld 50.000 euro) worden betaald. Er zal dan weinig erfenis overblijven voor de generatie daarna (waar op zich wel wat voor te zeggen is, immers het is niet hun geld).

Misbruik ligt voor de hand
Ouderen die ik spreek vinden dit uiteraard niet een erg goed plan. Om te beginnen introduceert dit een grote bron van onzekerheid. De zorgkosten voor ouderen zijn niet te voorspellen. De ene oudere leidt een gezond en stabiel leven en overlijdt aan een hartaanval; de andere oudere kwijnt jarenlang weg onder peperdure chemotherapie of honderden uren medische zorg. Persoonlijk vind ik dit het belangrijkste bezwaar. Solidariteit op dit punt is essentieel; niemand, enkele geflipte lieden uitgezonderd, kiest vrijwillig voor een ernstige ziekte. Verder zal het ouderen er toe aanzetten op papier niets te bezitten, bijvoorbeeld door een zogeheten trust op de Kaaimaneilanden op te zetten. Een trust is een stichting, die bezittingen beheert. Deze persoon bezit op papier dus niets, maar kan wel volop genieten van zijn ‘eigendom’. Op dit moment is er wereldwijd zo’n 30-35 biljoen (dat is meer dan alle Amerikaanse en Europese staatsschulden bij elkaar) weggestopt op deze manier. Daar gaat dus het nodige bijkomen op deze manier. Ook zullen veel ouderen hun geld proberen op te maken of emigreren.

Hoe kan het dan wel?
Anders dan Bovenberg voorstelt, is het verre van onvermijdelijk dat de zorgkosten extreem stijgen. Op dit moment zijn de zorgkosten ongeveer zeventig miljard euro per jaar, plm. € 4500 per Nederlander of rond de elfduizend euro per huishouden.
Wie om zich heenkijkt ziet al de nodige verklaringen.  Peperdure scootmobielen, veel luxueuzer dan de gebruikers zelf doorgaans willen, die ook om de haverklap vervangen worden. Binnen de gezondheidszorg zijn er meer slokops: sommige (lang niet alle) nauwelijks werkzame chemotherapieën, nutteloze, overbetaalde zorgmanagers, bureaucratische ziekenhuizen, om er maar een paar te noemen.

Japan als voorbeeld
Weliswaar scoort het Nederlandse systeem veel beter dan het volkomen disfunctionele Amerikaanse systeem [4], maar in bijvoorbeeld Japan, waar het prijspeil zo’n 15% hoger ligt dan in Nederland, liggen de zorgkosten toch bijna 30% lager dan hier terwijl de prestaties veel beter zijn. In Japan is er één staatsziekenfonds, dat met meedogenloze samoerai-mentaliteit inkoopt en betalen verzekerden 30% eigen risico tot een bepaalde drempel, waarna de staat alles betaalt. Een zeer efficiënt systeem zonder marktwerking dus, dat vermoedelijk de SP zeer zal aanspreken. Wel moet de uitstekende Nederlandse huisartsenzorg behouden blijven. Zo zouden de Nederlandse zorgkosten bijna gehalveerd kunnen worden en kunnen we de vergrijzing makkelijk opvangen zonder een pluk-ze wetgeving voor bejaarde criminelen die de misdaad begaan zo oud te worden.

Bron
1. Albert Wong et al., Levensloop en zorgkosten, RIVM (2008)
2. Boldsen en Paine, The Evolution of Human Longevity from the Mesolithic to the Middle Ages:An Analysis Based on Skeletal Data, Max Planck Institut für Demografische Forschung, 2000
3. ‘Betaal de zorg, verkoop je huis’, Trouw, 2012
4. Comparing international health systems, PBS(Amerikaanse publieke omroep), 2009

Onze geest in een robot plaatsen is volgens Kurzweil de definitieve oplossing voor het ultieme probleem: de dood.

Robots in de zorg: onvermijdelijk

6 reacties / Maatschappij, Nederland, Wetenschap / Door / 3 januari 2011

Veelbelovend nieuws uit Duitsland: binnen enkele jaren zal een robot genaamd Casero in staat zijn bejaarden te verzorgen. Het gaat dan nog vooral om taken die kracht vergen, zoals het verplaatsen van zware spullen. Voor de meer menselijke taken zullen we nog even moeten wachten op de Care-O-Bot 3.

Gevoelig

De zorg is een behoorlijk gevoelig onderwerp. Anders dan met zaken als Defensie, zijn mensen van mening dat menselijke eigenschappen als emoties belangrijke kenmerken zijn voor het personeel.

Voor mensen is het belangrijk dat zij de warmte van een menselijke medewerker voelen. Dat zij een verzorger hebben die grapjes kan maken, en dat die verzorger daarbij zelf ook geen stalen plaat als gezicht houdt.

Onmisbaar

Wat dat betreft is menselijkheid in de zorg onmisbaar. Wat ook onmisbaar is in de zorg is voldoende arbeidskracht.

Deze arbeidskracht kan echter niet alleen geleverd worden door mensen. Althans, het zal niet mogelijk zijn de benodigde arbeidskracht te blijven leveren door mensen. Met de komende vergrijzing en de leegloop in vele gebieden van Nederland zal het onmogelijk zijn de zorg alleen door mensen te laten gebeuren.

Demografische ontwikkelingen

Binnen enkele decennia zal Nederland te maken krijgen met onder meer:

  • Een hogere levensstandaard
  • Een minder snel stijgende bevolking
  • Een toenemende vraag naar zorg
  • Wellicht minder immigratie gezien de huidige politieke voorkeur van velen op dit terrein

Een combinatie van deze demografische factoren zorgt ervoor dat er met minder mensen meer mensen verzorgt moeten worden. Vooral het vooruitzicht dat binnen enkele tientallen jaren één vijfde deel van de potentiële beroepsbevolking in de zorg moet werken, is schrikbarend.

Tekort aan mensen

Bovendien is zorg niet één onderwerp. Het is een verzamelnaam van meerdere onderwerpen. De zorg kent talloze beroepen, en al die beroepen vergen specialisme. Dat specialisme vergt weer jarenlang onderwijs en studie.

Een voorbeeld: voordat iemand afgestudeerd is als kaakchirurg, heeft die persoon vijftien jaar moeten studeren. Dat staat gelijk aan ongeveer één derde deel van iemands totale aantal werkjaren. En dat is maar één voorbeeld van een beroep in de zorg.

Als je daarbij in het achterhoofd houdt dat mensen vrijwel nooit in die sectoren werken waar het land behoefte aan heeft, dan is het een reële aanname dat Nederland vroeg of laat met een ernstig tekort aan arbeidskracht in de zorg te maken krijgt.

Tenzij…

Er zijn twee manieren om dat tekort te voorkomen.

De ene manier is om toch één vijfde deel van de potentiële beroepsbevolking in de zorg te laten werken. Behalve dat deze maatregel te veel zou vergen van ons arbeidspotentieel als land, zou het ook op verzet van de meerderheid van de bevolking stuiten. Immers, mensen moeten bij het nemen van deze maatregel wel verplicht worden een bepaald beroep te gaan uitoefenen, en zie dat maar eens voor elkaar te krijgen.

Het alternatief is het in gang zetten van een proces wat op de langere termijn de zorg minder afhankelijk moet gaan maken van mensenhanden: robotisering.

Dit proces vergt echter wel het nodige van de samenleving:

  • Allereerst moet de politiek bereid zijn om, over meerdere kabinetsperioden heen, te investeren in deze oplossing.
  • Ten tweede moeten burgers overtuigd worden van de noodzaak om de zorg minder afhankelijk te maken van schaarse menselijke arbeidskracht.
  • Daarnaast moeten er de nodige technologische verbeteringen komen.

Het laatste behoeft in de 21e eeuw geen probleem te zijn. Voor de andere twee vereisten zijn burgers en politici nodig die naar de lange termijn kijken.

Robots in de zorg

Uiteindelijk moet dit proces leiden tot het inzetten en de acceptatie van menselijke robots in de zorg.

Natuurlijk moeten mensen niet van de ene op de andere dag vervangen worden door robots. Zeker in de zorg is veiligheid van het grootste belang.

We moeten echter af van de gedachte dat zorg alleen maar een mensentaak kan zijn. Dat is nu misschien nog wel zo, maar dat hoeft niet zo te blijven.

Ziehier het wonder van de 21e eeuw: technologische vooruitgang