Archimedes ontdekte in bad een verborgen eigenschap van zilver en goud: hun verschillende soortelijk gewicht. Zo kon hij de koning vertellen of zijn gouden kroon werkelijk uit massief goud bestond. Bron: Rijksmuseum van Oudheden

‘Creatief denken makkelijk te leren’

Hoewel er altijd iets onvoorspelbaars blijft aan creativiteit en uitvinden, bestaan er toch manieren om het Eureka moment dichterbij te brengen, aldus de Amerikaanse onderzoeker in de cognitieve psychologie Anthony McCaffrey. Hiervoor moet je namelijk formidabele mentale barrières overwinnen. Na het bestuderen van vaak voorkomende hindernissen bij het oplossen van problemen, heeft hij echter een toolkit ontwikkeld waarmee iedereen zijn creatieve vaardigheden sterk kan verbeteren. Kortom: precies wat visionairen nodig hebben.

Archimedes ontdekte in bad een verborgen eigenschap van zilver en goud: hun verschillende soortelijk gewicht. Zo kon hij de koning vertellen of zijn gouden kroon werkelijk uit massief goud bestond. Bron: Rijksmuseum van Oudheden
Archimedes ontdekte in bad een verborgen eigenschap van zilver en goud: hun verschillende soortelijk gewicht. Zo kon hij de koning vertellen of zijn gouden kroon werkelijk uit massief goud bestond. Bron: Rijksmuseum van Oudheden

 

Obscure Features Hypothesis
McCaffrey gelooft dat zijn Obscure Features Hypothesis (OFH) heeft geleid tot de eerste systematische stap-voor-stap benadering om innovatie-bevorderende technieken te ontwikkelen, waarmee een groot aantal cognitieve barrières voor uitvindingen kan worden overwonnen. Een en ander heeft geleid tot een publicatie in het tijdschrift Psychological Science. McCaffrey sleepte 170 000 dollar in de wacht van de Amerikaanse National Science Foundation om zijn techniek in software om te zetten, inclusief gebruiksvriendelijke grafische interface. De eerste gebruikers zullen waarschijnlijk ingenieurs zijn.

‘Gemeenschappelijk kenmerk van technische doorbraken: vinden en gebruiken van obscure informatie’
McCaffrey keek naar meer dan honderd moderne en 1000 historische uitvindingen. McCaffrey analyseerde hoe succesvol uitvinders waren met het overwinnen van verschillende obstakels en er in slaagden de essentiële “obscure informatie” te ontdekken. Hij ontdekte dat vrijwel alle innovatieve oplossingen gebruik maakten van twee stappen: het opmerken van een zelden waargenomen, obscure eigenschap of patroon en vervolgens een oplossing ontwikkelen, gebaseerd op deze eigenschap. In zijn techniek leert McCaffrey mensen om te letten op doorgaans over het hoofd geziene patronen of aanwijzingen voor een radicaal andere techniek of mogelijkheid.

‘Functionele fixatie’
We hebben de neiging bij gebruiksvoorwerpen alleen naar hun traditionele gebruik te kijken en niet naar andere eigenschappen. Zien we een schaar, dan denken we er alleen aan om hiermee te knippen, terwijl een schaar bijvoorbeeld ook te gebruiken is om iets mee te snijden of om stroom mee te geleiden. Psychologen noemen dit “functional fixedness”, de neiging uit te gaan van de standaard functie van een voorwerp. Vaak is dit nuttig, het scheelt ons denktijd, maar om problemen op te lossen of nieuwe dingen te bedenken is het funest.

Om functionele fixatie te voorkomen vond McCaffrey een manier om mensen te leren, bekende informatie over bekende voorwerpen te herinterpreteren. Voor elk deel van een object vraagt de “Generic Part Technique” GPT gebruikers om de onderdelen “functievrij” te omschrijven. Zo bestaat een schaar uit twee metalen langwerpige helften met een scherpe rand en een oog, beide verbonden door een schroefje. je komt nu direct op nieuwe ideeën: een mes, een gewicht, een tang etcetera. Of de klemmen van een tang als een schroevendraaier.

De truc is uiteraard die eigenschappen boven water te krijgen, die relevant zijn voor je doel. door de functie-vrije omschrijvingen op te schrijven ontstaat een soort boomdiagram, waardoor je mogelijkheden ziet die verder gaan dan de gebruikelijke functies, aldus McCaffrey.

67,4% meer problemen opgelost
Toen McCaffrey zijn methode uitprobeerde op een groep studenten, bleek de groep die getraind was in het gebruik van GPT 67,4% meer problemen te hebben opgelost dan een groep die dat niet was. In een vervolgexperiment, waarbij de deelnemers alle eigenschappen van een voorwerp op moesten sommen, bleken de deelnemers met een GPT-training 75% van de tijd de verborgen eigenschap te hebben gevonden vergeleken met iets meer dan een kwart van de controlegroep. Bewijs, aldus McCaffrey, dat niet zozeer ervaring met probleemoplossen maar aanleren van GPT leidde tot deze gunstige resultaten.

Nietsche en Heidegger als inspiratie
Bij de ontwikkeling van het concept werd McCaffrey geïnspireerd door de negentiende-eeuwse Duitse filosofen Nietsche en Heidegger. Nietsche beschreef een concept van “eigenschap” die niet een theorie van creativiteit beperkt. Van Heidegger leende hij het concept “ont-dekken” (ontsluieren), het idee dat elk object een oneindig aantal eigenschappen heeft die stukje bij beetje worden onthuld naarmate de context waarin het voorwerp voorkomt verandert. Zo vervult een wegwerpverpakking de functie verstikken van zeevogels als het in een nieuwe context, de zee, wordt gebracht.
De onderzoeker werkt nu aan een vervolgonderzoek waarbij hij meer creativiteitstechnieken uitwerkt en twee dozijn aanvullende denkblokkades worden geïdentificeerd en aangepakt.

Deze technieken zijn overigens niet geheel nieuw. Situational Inventive Thinking maakt ook gebruik van dingen als hercombineren van onderdelen van een systeem en beschrijven van de onderdelen.

Lees ook
Visionair: serie over uitvinden en creativiteitstechnieken

Bronnen
Anyone Can Learn to Be More Inventive, Says UMass Amherst Psychology Researcher Who Studies Problem Solving, University of Massachusetts (2012)
A. McCaffrey, Innovation Relies on the Obscure: A Key to Overcoming the Classic Problem of Functional Fixedness, Psychological Science (2012)

3 gedachten over “‘Creatief denken makkelijk te leren’”

      1. @ Germen, voor degenen die niet snappen waar je het over hebt:
        http://nl.wikipedia.org/wiki/Eureka_(uitspraak)
        Voor alle anderen:
        http://nl.wikipedia.org/wiki/Eureka
        Het is trouwens niet erg moeilijk om over het hoofd geziene patronen te ontdekken.
        Sherlock Holmes: ‘Als je het onmogelijke hebt weggestreept, moet datgene wat overblijft, hoe onwaarschijnlijk ook, de waarheid zijn’.
        Bovenstaande uispraak kan je ook andersom toepassen, streep al het mogelijke weg en nieuwe (on)mogelijkheden blijven over.

Laat een reactie achter