communisme – Visionair

Technocommunisme, waarbij techniek weer gemeenschappelijk bezit wordt, kan de hele wereld net zo rijk maken als Nederland.

Technocommunisme kan armoede eenvoudig oplossen

3 reacties / Ideeën / Door Germen Roding / 22 februari 2021 20 februari 2021

Kunnen we door middel van technocommunisme, de leefomstandigheden elders in de wereld zo goed maken dat er alleen nog toeristen zullen zijn, niet meer economische migranten?

Geld, een gevaarlijke illusie

De meeste mensen denken dat het probleem een gebrek aan geld is. Deze gedachte is onjuist. Geld is niets meer dan een abstractie. Een afspraak. Omdat de 300 miljoen Europeanen die in de eurozone leven (en veel niet-Europeanen) geloven dat de cijfertjes op hun bankrekeningen en de briefjes in hun portemonnee waarde hebben, heeft de euro waarde. Het is letterlijk wat de gek er voor geeft. Waar het om gaat is waar de euro voor staat. De abstracte grootheid “waarde”.

Zoals al besproken, is ook deze subjectief. De waarde van een liter water is voor een dorstige reiziger midden in de woestijn veel groter dan die voor een natgeregende wandelaar in de Kempen.

Energie x atomen x informatie = product

De formule hierboven geeft ruwweg aan, wat nodig is om een product te maken. Alle producten bestaan uit atomen, die op een bepaalde manier aan elkaar zijn geplakt. Er bestaan ook producten die uit puur energie (elektriciteit) of puur informatie (software, advies, en natuurlijk de geniale geestesproducten op Visionair.nl ;) ) bestaan. En hiermee ruwweg een inschatting van de kostprijs. Zo is een gouden ring ring duur, omdat goudatomen schaars zijn. Diamanten zijn duur, omdat het veel energie kost om uit de zeer algemene koolstofatomen, diamant te maken. Microchips zijn duur, omdat het veel energie kost ze te maken, plus veel informatie.

Einde aan de schaarste

Door drie belangrijke ontwikkelingen komt er een einde aan de schaarste van alle drie. Ruimtemijnbouw legt de grondstoffen in de rest van het zonnestelsel voor ons open. De goudprijs zal dus op wat langere termijn dalen. Ook energie wordt steeds goedkoper. Op dit moment is zon in het grootste deel van de wereld al goedkoper dan fossiel. Ook de energieopslag verbetert meer en meer. Waarom wordt alles dan niet steeds goedkoper? Het antwoord: wetten en regels.

Kunstmatige schaarste door patenten en marktbescherming

3d-printers waren tot ongeveer tien jaar geleden onbetaalbaar. Nu niet meer. De reden? De patenten op de FDM- en SLA–techniek liepen in 2014 af. Dit was dé doorbraak waarop de wereld wachtte. Want daardoor daalden de kosten van de goedkoopste 3D-printers van enkele tienduizenden euro’s begin van deze eeuw, tot minder dan honderd euro nu. En dat niet alleen. 3D-printers worden nu voor de meest uiteenlopende doelen ingezet, variërend van 3D-geprinte medicijnen tot huizen.

De RepRap open source printer bestond al sinds 2005. Maar zolang de FDM- en SLA-patenten nog bestonden, moesten fabrikanten veel licentiekosten afdragen.

Dit is slechts één voorbeeld. Er zijn er veel meer. Overal betekende een einde aan restrictieve wetgeving, een opbloei van technologie in een bepaald gebied. En hiermee steeds meer een einde aan de schaarste.

Technocommunisme, de principes

Stel, dat we eigendomsrechten inperken tot het absolute minimum? Dus, alleen land en persoonlijke materiële bezittingen? En alleen belasting heffen op atomen, ruimte (zoals land) en omzet? Dan krijgen we iets wat ik technocommunisme zou willen noemen. Een drastische inperking van oneigenlijk privébezit en uitbreiding van de publieke ruimte. En hiermee, een vergroting van de vrijheid. Immers, een klein eigen huis, kleding of functionele industriële machines zijn eigendommen die de vrijheid van anderen niet buitenproportioneel inperken. Maar patenten en andere positieve rechten doen dat wel.

In feite is de natuur, met de kennis die we als mensheid in de loop van duizenden jaren op hebben gebouwd, voldoende overvloedig om ons allemaal aan een goed bestaan te helpen.

Welvaart voor vluchtelingen

Op dit moment besteedt Nederland ongeveer 500 miljoen euro per jaar aan het helpen van 20.000 asielzoekers. Dat is evenveel als het jaarlijkse budget van een kleine staat als Tonga of Dominica. Voldoende geld om in een echt arm land zoals bijvoorbeeld Niger of Jemen, het inkomen van een miljoen mensen te verdubbelen. Om het complete Rohingya-probleem in Bangladesh in enkele jaren op te lossen.

Of, nog slimmer, om een eiland van welvaart midden in de armoede te bouwen, een soort Singapore of Hongkong. Op woestijngrond, die we voor, zeg, vijftig jaar, pachten van een Afrikaans of West-Aziatisch land. Bijvoorbeeld, Tunesië. Hier kunnen we, net als in bijvoorbeeld Hongkong gebeurd is, een vrijhandelszone vestigen, een hotbed voor technologie die op maat gemaakt is voor de omgeving. Vluchtelingen zijn hier welkom. No questions asked. Elke vluchteling krijgt, gegarandeerd, betaald werk.

Wel moeten ze werken. En zich aan wetten houden die de mensenrechten beschermen. En wat dat betreft, overeenkomen met wat het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, eist. Afgezien hiervan, moeten er geen wetten gelden. Geen patenten, geen copyright, geen onzinnige regels, anders dan regels die de gezondheid en veiligheid direct beschermen, zoals voorschriften voor bouwveiligheid en voedselveiligheid.

Wedden, dat deze eilanden op den duur rijker zullen worden dan Nederland?

Bronnen
1. The Complete History of 3D Printing: From 1980 to 2021, 3D Sourced, 2021

In de bioscoopfilm Elysium leidt een schatrijke elite een bestaan zonder ziekte of gebrek in de gelijknamige ruimtekolonie, terwijl de rest van de mensheid is opgesloten in armoedige sloppenwijken. Luxe-communism wil een bestaan als in Elysium maar dan voor iedereen. Bron: bewerkt screenshot van de trailer van Elysium

Heeft luxe-communisme de toekomst?

3 reacties / Analyses, Economie, Filosofie, Geopolitiek, Ideeën, Ideeën en techniek, Maatschappij, Mensheid, Social Engineering, Visionair leven, Visionaire vragen / Door Germen Roding / 6 december 2020 6 december 2020

Sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie eind jaren tachtig leidt het communisme een kwijnend bestaan. Vrijwel alle nog in naam communistische landen, zoals Vietnam, Cuba en de Chinese Volksrepubliek, zijn kapitalistische autocratieën geworden of hebben veel ruimte gemaakt voor kapitalistische initiatieven. Kortom: de nederlaag van communisme lijkt totaal en definitief, het domein van radicalinsky’s, voor altijd verbannen naar de schroothoop van de geschiedenis. Is de rol van het communisme daarmee uitgespeeld? Integendeel, zegt Aaron Bastani, de schrijver van het boek Fully Automated Luxury Communism: A Manifesto.

Communisme zonder arbeiders
Centraal in het boek staat het idee dat in de toekomst alle menselijk werk overgenomen zal worden door robots, omdat robots alles beter en sneller zullen kunnen dan mensen. Hij trekt hiermee de trend door die al tientallen jaren aan de gang is: de exponentiële toename van de rekenkracht van computers en de overvloedige beschikbaarheid van energie en grondstoffen brengt de waarde van grondstoffen, energie en arbeid terug tot nul. En hiermee de kostprijs.

Het leven wordt door deze technologische deflatie steeds goedkoper. Weliswaar is er steeds minder werk, maar er is wel steeds meer welvaart in absolute zin. Tot nu toe was arbeid de voornaamste manier om welvaart te herverdelen. De meeste mensen hebben een baan. Hiervoor worden ze betaald uit de winsten die ondernemers maken, of uit de belastingen die ondernemers betalen. Maar wat, als er straks geen banen meer zijn? Biojvoorbeeld in 2029, als 1000 euro aan computers meer informatie kan verwerken dan het menselijke brein? Dan verdwijnt het belangrijkste herverdelingsmechanisme, loon. De oplossing is volgens Bastani: een herverdeling van de productiebronnen. Met andere woorden: communisme fase 5, de klassenloze maatschappij in het marxisme zonder dat fase 4, de dictatuur van het proletariaat, plaats heeft gevonden.

De vijf fasen van de maatschappij volgens het marxisme
In zijn boek Het Kapitaal (1867) analyseerde de negentiende-eeuwse Duitse schrijver en filosoof Karl Marx de relatie tussen technologie, kapitaal en maatschappij. Hij onderscheidde hierbij vijf fases in de ontwikkeling van de mensheid. Deze zijn:
1. Jager-verzamelaarsmaatschappijen, zoals de tegenwoordige Khoisan. Deze kenden, stelde Marx, een vorm van communisme om een praktische reden. Bij een zwervend bestaan kan je nooit meer bezitten dan je op je rug kan meedragen.

Karl Marx, de grondlegger van de ideeën achter het marxisme. Bron: Wikimedia Commons

2. Feodale maatschappijen. Met de komst van de landbouw werd het mogelijk bezit te accumuleren en legers te verzamelen. Hierbij perst de heersende klasse, de adel, kleine boeren en handwerkslieden af door middel van hun leger, zodat zij zich de winsten konden toeëigenen. Als marxisten-leninisten of maoïsten het over ‘feodaal’ hebben, verwijzen ze naar dit type maatschappij. We zien een heropleving van de feodale maatschappij in door de maffia en bendes beheerste samenlevingen.
3. Kapitalistische maatschappijen. Met de komst van vrije steden (en al eerder, bij op handel gebaseerde stadsstaten zoals Carthago, maar die pastten niet in Marx’ “ijzeren historische wetmatigheden”) en fabrieken wordt arbeid een factor die los staat van land en de adel. Naast de adel ontstaat er een klasse van gegoede burgers, de “bourgeois”, die het “proletariaat”, de arbeiders, tewerkstelt, een mager loon betaalt en de winsten herinvesteert om nog rijker te worden. Volgens het marxisme verkeren westerse landen in deze fase.
4. Dictatuur van het proletariaat. Marx droomde van een machtsovername door het proletariaat, waarbij er een egalitaire maatschappij zou ontstaan. Het proletariaat zou dit doen zonder respect voor de bourgeois, m.a.w. er zou een dictatuur van het proletariaat ontstaan. De productiemiddelen komen in handen van de staat. Dit communistische ideaal werd min of meer, ten koste van het nodige bloedvergieten, verwezenlijkt in de voormalige Sovjet-Unie en landen als Cuba en China.
5. Communistische maatschappij. Op een gegeven moment worden machines zo productief, dat ze alles voor vrijwel niets kunnen produceren. Iedereen kan nu een luxebestaan leiden zonder te hoeven werken. Omdat de productiemiddelen in handen zijn van de staat, wordt er niemand meer uitgebuit en kan iedereen eerlijk delen. Dit ideaal is in geen enkel land bereikt, wellicht oliestaten (tijdelijk en alleen voor de eigen bevolking) uitgezonderd.

Zoals we anderhalve eeuw later weten, bleek de praktijk weerbarstig. Hoewel zijn economische analyse in grote lijnen klopte, was hij te weinig macchiavellistisch qua beoordeling van de menselijke aard in zijn ideale maatschappij (zo voorzag hij niet de opkomst van de “rode adel” van corrupte partijfunctionarissen en inefficiënties bij het planningsproces) en onderschatte hij nationalisme enorm.

De vijf grote crises
Volgens Aaron Bastani heeft het kapitalisme de afgelopen twee eeuwen redelijk zonder kleerscheuren doorstaan, maar wordt het nu geconfronteerd met een existentiële crisis, vanwege vijf ontwikkelingen die tegelijkertijd op ons af komen. Deze zijn: klimaatsverandering, schaarste aan hulpbronnen zoals energie, water en grondstoffen, vergrijzing, een groeiend aantal “nutteloze” mensen, door Bastani “unnecesariaat” genoemd en, de grootste bedreiging, een nieuw tijdperk van machines waardoor de productiefactor arbeid geheel zal worden vervangen door machines, m.a.w. kapitaal. Kapitaal dat steeds ongelijker verdeeld is. In landen als de VS en het Verenigd Koninkrijk hebben tientallen mensen nauwelijks genoeg geld op de bankrekening staan om een maand te overleven. En een grote groep mensen die niets te verliezen heeft, is niet bevorderlijk voor de stabiliteit.

De keuze voor armoede voor de meesten…
Kapitalisme verricht in grote lijnen twee taken: het vergroten van de rijkdom (door efficiënte productietechnieken) en het herverdelen van de rijkdom (door lonen). Waar het vergroten van de rijkdom steeds beter lukt, geldt dit niet voor de herverdeling. Immers, arbeid wordt steeds minder belangrijk. Het logische eindresultaat zal een wereld zijn waarin een kleine groep rijken vrijwel alles bezit, van asteroïdemijnen die de aardse mijnen door hun enorme productie weg zullen vagen, tot vloten met zonne-energie producerende satellieten en een monopolie op medische technologie voor bijvoorbeeld levensverlenging. En de rest van de mensheid? De minst ongunstige uitkomst is dat deze in strak geregeerde sloppenwijken komen te wonen, waarbij het voedsel uit 3d-printers komt. Dit is immers de meest CO2-neutrale oplossing. Een wereld die veel weg heeft van die in de science-fiction film Elysium wordt geschetst. Waarschijnlijker is dat als alle bargaining power van de bevolking verdwijnt, de wereldbevolking op volstrekt pijnloze en hygiënische wijze zal worden gereduceerd tot 500 miljoen mensen, zoals de Georgia Guidestones aanbevelen. Dat is immers de efficiëntste en meest winstgevende oplossing.

Of voor luxe communisme
Het alternatief is, aldus Bastani, dat we nu het nog kan, kiezen voor luxe communisme. Met andere woorden: het verdelen van de productiefactoren onder de bevolking. Asteroïden, bijvoorbeeld, zijn niet het bezit van één persoon of land, maar van de gehele mensheid volgens het Ruimteverdrag. Ook bij de privatisering van intellectueel eigendom kan je je vraagtekens zetten. Met blanket patents kan de technische vooruitgang in een gehele sector stil worden gelegd. Dus zo bekeken is luxe-communisme de meest logische en ook menslievendste oplossing. Om luxe-communisme te bereiken moeten we, aldus Bastani, en ook Visionair.nl, kiezen voor verlicht populisme. Populisme, zo verketterd door de “progressieve” elite, is de enige ideologie die de belangen van de bevolking op nummer 1 zet. En die ons kan behoeden van een bestaan als in Elysium, waarbij een genetisch verbeterde opperklasse in verbijsterende luxe leeft en de overige 99% onder ellendige omstandigheden.

Bron:
Aaron Bastani, Fully Automated Luxury Communism: A Manifesto, 2020

Video: Wat als de Koude Oorlog nooit was geëindigd?

2 reacties / Geopolitiek, Ideeën, Visionaire vragen, Wereld / Door Germen Roding / 13 januari 2015 13 januari 2015

In de jaren ’80 verloor het Oostblok de technologische race met het westen. Alleen door de verkoop van aardolie verdienden de Sovjets nog dollars en D-marken. De toenmalige Amerikaanse president Ronald Reagan, door progressieve intellectuelen als gekke cowboy gezien, maakte een deal met de extremistische salafisten in het oliesjeikdom Saoedi-Arabië, die net als hij een hartgrondige hekel hadden aan de goddeloze communisten. De goedkope olie en Reagans Star Wars programma maakten een einde aan de Sovjetunie. Maar wat als er geen Reagan was geweest en de Sovjetunie had overleefd?

Lange rijen voor de winkels, zoals hier in communistisch Polen, zijn een bekend verschijnsel in een planeconomie. bron: Wikimedia Commons.

Is een tijdelijke planeconomie de oplossing van de economische crisis?

17 reacties / Analyses, Economie, Europa / Door Germen Roding / 26 juni 2012 26 juni 2012

Einde jaren tachtig kwam de communistische planeconomie in de Sovjetunie krakend en piepend tot stilstand. Daarentegen groeide de economie in de Sovjetunie met sprongen in de jaren dertig, terwijl een zware recessie de rest van Europa teisterde en Hitler aan de macht bracht. Wat was het verschil? Is een planeconomie per definitie kansloos?

Hoe werkt een planeconomie?
Er zijn op dit moment twee systemen op grote schaal uitgetest om een modern industrieel land te laten draaien: de decentrale vrije-markt economie en de planeconomie, die berust op centrale planning. Bij een vrije markteconomie worden economische beslissingen genomen door ondernemers of bedrijfsleiders. De productie is vraaggestuurd: ondernemers proberen producten en diensten te leveren ie consumenten kunnen en willen kopen. De kracht van de vrije-markteconomie is het zelfsturende vermogen. Immers, een ondernemer die veel winst maakt met zijn producten, kan het snelst zijn productie uitbreiden (en wordt gekopieerd door andere ondernemers). Dit betekent dat vooral die dingen worden gemaakt waar de consument behoefte aan heeft. De vrije-markteconomie is in normale omstandigheden verreweg het meest succesvol en overheerst in vrijwel de gehele wereld.
De planeconomie was ooit belangrijk in Oost-Europa en China, maar bestaat nu alleen nog in twee landen: Noord-Korea en, gecombineerd met een kleinschalige markteconomie, Cuba. Bij een planeconomie beslist een centraal orgaan welke fabriek wat produceert. Doorgaans zijn de wensen van consumenten van ondergeschikt belang. De planeconomie is aantrekkelijk voor landen met een doelgerichte taak, zoals het winnen van een oorlog of infrastructuur ontwikkelen, omdat de planners de consumptie kunnen beperken tot het hoogstnodige en alle hulpbronnen kunnen inzetten voor hun doel. De planeconomie vereist de nodige dwang, waardoor dit type economie vooral praktisch uitvoerbaar is voor een dictatuur. Ook in Nederland heeft korte tijd een planeconomie bestaan: tijdens de Duitse bezetting en in de jaren daarna, toen levensmiddelen op de bon waren. In de jaren na de oorlog bleef hierdoor de consumptie achter en werd alle geld geïnvesteerd, waardoor de economie snel groeide.

Voordelen van een planeconomie
Het voornaamste nadeel van een vrije-markteconomie is dat deze vatbaar is voor vraaguitval of investeringsstop door een gebrek aan vertrouwen of geld. Geld is een kunstmatige constructie die belangrijk is in markteconomieën maar waar een planeconomie weinig last van heeft. Een planeconomie wordt niet gehinderd door de nukken van een banksysteem, omdat de staat één enkel groot bedrijf is dat alles intern financiert. In feite heerste binnen veel grote bedrijven ook een soort planeconomie, pas de laatste paar jaar zijn er beperkte “vrije markten” waar afdelingen van elkaar kunnen inkopen en uitlenen.

Planeconomie oplossing voor economische crisis?
Een complete planeconomie invoeren is een onzalig plan. Onze economie is op dit moment te complex geworden voor een mens of groep mensen om te plannen, zeker met een ongewisse toekomt. Er zijn echter enkele dingen die, daar zijn wetenschappers en technici het in grote lijnen wel over eens, moeten gebeuren. Olie en aardgas worden steeds schaarser en moeilijker te winnen. Er zijn drie duurzame energiebronnen bekend die het gat kunnen opvullen: zon, wind en aardwarmte. Al deze drie energiebronnen kunnen in elektriciteit worden omgezet. We kunnen een groot deel van het vrachtvervoer plaats laten vinden via trolleylijnen die relatief goedkoop aan te leggen zijn boven doorgaande wegen en snelwegen. Als technici er in slagen een betaalbare hoge-capaciteitsaccu te ontwikkelen zou de elektrische auto helemaal doorbreken. Wie weet doet een briljante uitvinder een ontdekking om gratis energie uit de ether te kunnen trekken.

Elektriciteitsvoorziening
Dit kunnen we niet voorspellen; we kunnen wel voorspellen dat transport van elektriciteit veel belangrijker gaat worden dan tot nu toe het geval is en de capaciteit van ons stroomnet verdubbeld moet worden. Op zijn minst. Werkloze Spaanse bouwvakkers kunnen dit werk verrichten. Ook kan je denken aan het installeren van zonnepanelen in Zuid-Spanje. Dit is nu al lonend. Als Spanje geen fossiele brandstoffen meer zou importeren (en stroom exporteren waarmee Noord-Europa centrales uitspaart) zou dit uitermate winstgevend worden, waarbij ik de geopolitieke voordelen, geen afhankelijkheid meer van Rusland en het Midden Oosten nog buiten beschouwing laat. Ik weet het, het kost veel geld. Echter: een planeconoom denkt niet in geld maar in beschikbare mankracht, grondstoffen en productiecapaciteit. Alle drie is in Europa in ruime mate voorhanden. Als overschietende productiecapaciteit van kwijnende Duitse zonnecelfabrieken, arbeidstijd van werkloze Spanjaarden en elektrische componenten worden gecombineerd levert dit duurzame stroom op voor tientallen miljoenen Europeanen en vallen de kosten in werkelijkheid behoorlijk mee. Anders dan een lening aan omvallende banken, zal deze lening gedekt worden door een gegarandeerde toevloed van duurzame zonnestroom en een broodnodig elektriciteitsnetwerk.

Het communisme slaagde vooral in het vestigen van de dictatuur van de voorhoede van het proletariaat.

Het nieuwe communisme

10 reacties / Filosofie, Maatschappij, Mensheid / Door admin / 7 februari 2011 7 februari 2011

Het is nu (en wordt in de toekomst) makkelijker dan ooit om mensen in ieder geval een minimum bestaansniveau te verschaffen. Waren Karl Marx en Friedrich Engels hun tijd domweg te ver vooruit?

Deze stelling lijkt vreemd. Het gaat op dit moment al decennia bergafwaarts met het communisme. In 1989 stortte de ene na de andere communistische dictatuur uiteen. Communistische partijen zijn splinterpartijtjes geworden. De overgebleven communistische landen China en Vietnam lijken steeds meer kapitalistische eenpartijstaten te worden. Cuba wordt in een trager tempo kapitalistischer. Alleen Noord-Korea blijft een ouderwetse stalinistische dictatuur, al vertoont de Juche-ideologie veel trekken van een godsdienst en zou het land beter met fundamentalistische dictaturen als Iran of Saoedi-Arabië vergeleken kunnen worden.

Dictatuur van de voorhoede van het proletariaat
In zijn beroemde boek Das Kapital, gepubliceerd in 1848, stelde Karl Marx, de grondlegger van het marxisme, dat de geschiedenis niet wordt bepaald door ideeën of grote leiders, maar door economische ontwikkelingen. Volgens de marxistische leer gaan maatschappijen door opeenvolgende fases.

Vanuit de primitieve jager-verzamelaar maatschappij waarin een soort communisme heerst (in de praktijk zijn bezittingen als vrouwen erg belangrijk bij jager-verzamelaars) ontstaat opeenvolgend slavenmaatschappij (de klassieke oudheid en islamitische rijken), feodale maatschappij (gekenmerkt door een adel die ook krijgerskaste is en een achtergestelde horige bevolking) die zich ontwikkelt tot een kapitalistische industriële maatschappij met een duidelijke arbeidersklasse (het stadium waarin Europa zich bevond toen Karl Marx zijn boek schreef). Volgens Marx en zijn volgelingen zou er in dit stadium een zogeheten klassenstrijd uitbreken tussen de arbeidersklasse, oftewel proletariërs en de bourgeois, de gegoede burgerij. Het volgende stadium zou de dictatuur van het proletariaat worden: het proletariaat grijpt de macht en bepaalt wat er in de maatschappij gebeurt. Ondertussen wordt door vooruitgang van wetenschap en techniek de productie steeds efficiënter en grootschaliger en de bevolking verandert in verlichte, verbeterde mensen. De staat sterft af. Het eindresultaat is een maatschappij waarin de productiemiddelen evenwichtig verdeeld zijn over de bevolking en het geld afgeschaft wordt. Iedereen krijgt wat hij of zij nodig heeft. Het droombeeld van Marx.

De geschiedenis verliep anders dan Marx had verwacht. Niet industriële landen zoals Duitsland of Groot-Brittannië veranderden in socialistische republieken, maar juist feodale staten als Rusland en China waar nauwelijks arbeiders aanwezig waren. De revolutie werd hier gedragen door boeren. In de enkele industriële staten waar het communisme werd ingevoerd, gebeurde dat van buitenaf, doorgaans onder groot verzet van de lokale bevolking. Kortom: de communistische leiding was genoodzaakt om de communistische theorie aan de afwijkende situatie aan te passen. Vandaar het ontstaan van maoïsme (waarin boeren een grote rol spelen), leninisme (de dictatuur van de voorhoede van het proletariaat, die de communistische partij natuurlijk erg goed uitkwam) en dergelijke.

Waarom faalde het communisme?
Voor zeker drie decennia sidderden en beefden de kapitalistische landen voor het goed georganiseerde en militaristische communistische blok. Ironisch genoeg werd het communisme om uitgerekend economische redenen achterhaald. Toen de economie nog eenvoudig van aard was, zoals vlak na de Tweede Wereldoorlog, was het voor het centrale planningsbureau makkelijk bij te benen. De planning faalde echter steeds meer. Innovatie van begaafde uitvinders was er genoeg, vooral op militair gebied, maar er bestond geen systeem om inefficiënte producenten uit te schakelen. Niet competentie, maar vriendjespolitiek leverde het meeste op, de reden dat de Russische maffia zich kon ontwikkelen. Sommige Sovjetfabrieken produceerden producten die minder waard waren dan de grondstoffen die ze aangeleverd kregen. Er was weinig vraag naar de verouderde producten van de Sovjetindustrie, het land bleef alleen overeind door grondstoffenexport waarmee de voor het voortbestaan van het regime essentiële tarwe kon worden geïmporteerd (want ook de landbouw stortte om vergelijkbare redenen ineen: er was voor arbeiders geen prikkel om te presteren. Op 1% van de landbouwoppervlakte produceerden privé-boeren 23% van alle landbouwproducten).

Waar zijn neurotische voorganger Carter faalde met zijn graanembargo, pakte de Amerikaanse president Ronald Reagan, door progressief Nederland onterecht afgeschilderd als een domme cowboy, het doortastender aan. Hij legde de inkomstenstroom van de Sovjet-Unie droog door Saoedi-Arabië te dwingen gedurende enkele jaren de olieprijs flink te verlagen. Uiteraard pakte dit voor de VS met zijn aardolie slurpende economie juist zeer gunstig uit. De druppel was de Amerikaanse bewapeningswedloop met de Sovjet-Unie die dat land nog verder uitputte en uiteindelijk tot het faillisement bracht. China overleefde door de economie geleidelijk te privatiseren en tegelijkertijd de politieke controle in stand te houden.

Kortom: het communisme faalde door een gebrek aan zelfsturend vermogen.

Kapitalisme werkt steeds slechter
Het fundamentele probleem dat elk economisch systeem moet oplossen is het op elkaar afstemmen van vraag en aanbod. In een kapitalistisch systeem gebeurt dat door het lenigen van de vraag te belonen met kapitaal(want zo kan je geld noemen). Mensen die het beste in staat zijn de vraag te lenigen, verdienen het meeste en kunnen ook het meeste uitgeven (en hebben daardoor de meeste koopkrachtige vraag). Daar bestaat dus ook een stevige prikkel voor.

Het probleem met het kapitalistische systeem is dat het zwaar “loaded” is voor mensen die in het begin al beschikken over kapitaal. Ook al heb je een veel beter besturingssysteem gebouwd dan Windows, Microsoft kan er zoveel marketinggeld tegenaan gooien en zoveel programmeurs inhuren (of desnoods je kapot procederen wegens zogenaamde patentbreuk) dat alternatieven nauwelijks een kans maken. Het hele software-patentsysteem wordt geteisterd door patent-trollen en dient op dit moment vooral om concurrenten te kunnen chanteren (als jij niet klaagt over mijn patentbreuk die ik dat bij jou ook niet) en kleinere of open-source concurrenten buiten de deur te houden. Zelfs voor een simpel programma lap je waarschijnlijk al meerdere softwarepatenten aan je laars. Vandaar dat libertariërs stevige vragen stellen bij het patentsysteem.

Ook in andere industrietakken speelt dit probleem. Zelfs een zeer kleine fabriek (garage met wat zware machines) kost al tienduizenden euro’s. Geld dat de meesten pas bij elkaar hebben bij hun pensionering. In Nederland merk je al dat alleen mensen met rijke ouders, zelf ook een huis kunnen kopen. Kortom: de SP heeft op dit punt domweg gelijk: een tweedeling dreigt tussen een uitkeringen genietende onderklasse en een rijke bovenklasse, terwijl de middenklasse, de backbone van een stabiele maatschappij, steeds verder wordt uitgehold. Dit is een recept voor onheil en moet niet onderschat worden.

Kan het open-source model leiden tot het nieuwe communisme?
Marxisten stellen terecht dat de ware communistische maatschappij nooit bestaan heeft. Zelfs in marxistische terminologie waren zelfs de meest communistische landen in feite socialistische volksrepublieken en dictaturen van de voorhoede van het proletariaat. Het einddoel van het marxisme, een menswaardig bestaan voor iedereen met niet al te veel materiële ongelijkheid, is nog steeds even lovenswaardig. De manier waarop het klassieke marxisme dit wil bereiken met klassenstrijd en dictatuur is dat uiteraard niet. Gelukkig is er ook een andere oplossing.

De RepRap, een fabriekje dat zichzelf kopieert. Het proletariaat kan nu zijn eigen fabriek downloaden en uitprinten.

Steeds meer goederen krijgen een de-facto kostprijs nul. Goede open-source computerprogramma’s als Linux, diverse C++ compilers en Open Office zijn vrijwel gratis. Ze zijn ook bewust met dit oogmerk in elkaar gezet. Dankzij open-source software ontstaat een level playing field. Begaafde programmeurs kunnen nu in principe producten vervaardigen die in kwaliteit nauwelijks onderdoen voor commerciële alternatieven. De rol voor kapitaal verdwijnt. Tegelijkertijd wordt ook steeds meer arbeid overbodig door de toenemende automatisering. De laatste bouwsteen die kan leiden tot het nieuwe communisme zijn apparaten die in staat zijn om ideeën en ontwerpen, rechtstreeks om te zetten in fysieke realiteit. Als het goed is, heeft u waarde lezer, al zo’n ding met de geinige naam printer naast de computer staan. Dit hoeft slechts gevuld te worden met papier en (peperdure) inkt om welke afbeelding ook te vervaardigen. De 3D-equivalenten, 3D-printers, worden steeds goedkoper, rond de duizend euro voor een zelfbouw-reprap. Leuk ontwerpje voor een pennenbak (of iets praktischers) downloaden en hij komt uit je printer rollen.

Grondstoffen en energie zijn nog een bottleneck. Nog wel. In principe bevinden zich in de ruimte hier extreem grote hoeveelheden van, dus we komen in een maatschappij te leven waarin er nog maar één resource is waar echt om gevochten zal worden: aandacht. Liefde, zo ge wilt. Vandaar ook dat het verderfelijke bedrijf Goldman Sachs nu massaal investeert in sociale netwerksites als Facebook. Maar wat let ons om dit walgelijke bedrijf met één druk op de knop buitenspel te zetten? Een open-source sociale netwerk platform? Dit is met Wikipedia ook gelukt.