ramp

Wat te doen wanneer de pleuris uitbreekt?

We weten allemaal dat het probleem van geld en de banken nog (lang) niet is opgelost. Als redelijk geïnformeerde burger heb ik het idee dat geld an sich nog steeds wordt gebruikt, cq verbruikt door gokverslaafden in maatpakken. Na de crisis in 2008 is hier nog niet heel veel aan gebeurd, het systeem om het zo maar te noemen staat nog steeds overeind, maar wankelt nog minstens zo erg. Als je in meerdere scenario’s denkt, dan ga je je toch afvragen hoe groot de kans is dat het monetaire systeem alsnog in elkaar klapt en dat er dan een crisis aanbreekt die nog veel heviger is dan die van 2008.

Wat gebeurt er dan?

En wat dan te doen?

Is onze kelder vol zetten met blikken dé oplossing als de maatschappij instort? Bron: bol.com

In principe voel ik me aardig veilig, in huis en op straat. Maar dat ben ik, een redelijk jonge vent van 2 meter en aardig sterk. Als ik me verplaats in een situatie zoals het volledig uit de hand gelopen project X in Haren, dan maakt dat minder uit. Je hebt dan te maken met mensen die volledig los gaan op o.a. de politie, maar ook op de middenstand. Dit was naar aanleiding van een zogenaamd feestje op Facebook, maar kan er een herhaling optreden?

Ik denk dat veel mensen momenteel nog rustig zijn in hun comfortzone. Maar er spelen veel spanningen, zeker op het vlak van geld. Banen liggen niet voor het oprapen en er wordt bezuinigd. Ik weet dat er een flinke groep mensen is die niet zo snel zullen ontploffen zolang hun uitkering blijft binnen komen. Maar hoe groot is de kans dat een uitkering daadwerkelijk wordt stop gezet bij de eerst volgende beurskrach? Dan heb je de poppen wel aan het dansen.

Rellen ken ik eigenlijk alleen van televisie en internet. Grootschalige gevechten tussen burgers en de politie zoals in Griekenland en dus ook in Haren heb ik (gelukkig) tot nu toe nog niet ondervonden. Misschien vinden ze nu wel plaats ergens in de wereld. Maar dat weet ik niet, want zolang dat niet op het nieuws komt krijg ik er niets van mee. En als het iedere dag gebeurt is het geen nieuws meer.

Maar stel dat het gebeurt “rellen” hebben politie en het leger (wat op dat moment in Nederland zit) voldoende capaciteit om burgers tegen elkaar te beschermen? Dat mag je je toch afvragen denk ik, ik weet dat namelijk niet.

Wanneer iets elementairs als de benzine ineens opraakt, valt het hele logistieke systeem dan compleet stil en ligt er ineens geen eten meer in de schappen? Hoe groot is deze kans? Ook dat weet ik niet.

In de Mad Max-filmserie is de aarde getroffen door een ramp. De beschaving valt langzaam terug tot een middeleeuws niveau als het ene apparaat na het andere het opgeeft.

Hoe laten we de beschaving overleven?

Stel, om welke reden dan ook stort de beschaving zoals we die kennen in. Dit is in het verleden meermaals gebeurd. Denk aan hoe het met de Maya’s, het Romeinse Rijk en de Harappa-beschaving is afgelopen. Hoe kunnen we er voor zorgen dat we niet opnieuw een misschien wel permanente donkere middeleeuwen moeten doorstaan?

In de Mad Max-filmserie is de aarde getroffen door een ramp. De beschaving valt langzaam terug tot een middeleeuws niveau als het ene apparaat na het andere het opgeeft.
In de Mad Max-filmserie is de aarde getroffen door een ramp. De beschaving valt langzaam terug tot een middeleeuws niveau als het ene apparaat na het andere het opgeeft.

Herstarten vanaf dag nul
Ons economische ecosysteem is buitengewoon kwetsbaar. Onze technologie kan alleen werken omdat deze wordt omringd door andere technologie. Aan een iPod heb je bijvoorbeeld niet zoveel zonder internet, energiecentrales en muziekopnameapparatuur. Haal maar voldoende van deze ondersteunende apparatuur weg en het hele systeem valt in elkaar. Een aanvullend probleem is dat er door de steeds toenemende efficiency en globalisering nauwelijks meer backup is. Verschillende essentiële onderdelen worden maar in één enkele fabriek gemaakt.

Stel, door een grote ramp wordt bijvoorbeeld meer dan negentig procent van de wereldbevolking weggevaagd. Zonder dienstverleners als verkopers kunnen we nog wel, maar fabrieken draaien om de gespecialiseerde technische kennis van operators, onderhoudspersoneel en ingenieurs. Technische kennis is nu ook zo gefragmenteerd, dat het een groot aantal specialisten vereist om een fabriek draaiend te houden. Kortom: wat we al die jaren van economische groei hebben gedaan, is onszelf in een dodo veranderen. Eén asteroïde of vernietigende pandemie en we staan letterlijk in de steentijd omdat oude, lokaal reproduceerbare technieken nu in hoog tempo worden vervangen door nieuwe, die buitengewoon afhankelijk zijn van anderen. Boeken worden vervangen door elektrische opslagmedia die zonder computer niet meer te lezen zijn. Kortom: zou er iets gebeuren waardoor de beschaving ineenstort, dan keren we niet terug naar de negentiende eeuw of zelfs maar de middeleeuwen. Die technieken bestaan nu niet meer. We belanden in de steentijd. Tenzij we nu ingrijpen.

Robuuste techniek
Een eerste oplossing is onze techniek zo ontwerpen dat deze geheel met lokale hulpbronnen kan worden gereproduceerd en gebruikt. Geen elektronische opslagmedia dus maar boeken of eventueel microfiches. Een fiets is een voorbeeld van een vrij eenvoudige, maar toch zeer effectieve robuuste techniek. Met behulp van een draaibank, hoogoventje en rubberfabriek (desnoods massieve banden van een ander materiaal) zijn fietsen te reproduceren.

Verspreiden van kennis
Ook moeten we meer redundantie inbouwen in onze technische kennis.De kennis om om te gaan met geavanceerde apparatuur moet verspreid worden over veel meer mensen dan nu. Ook moeten we proberen techniek zo te construeren dat deze ook door generalisten kan worden toegepast.

Geografische spreiding van productie
Op meerdere plekken over de hele aardbol moet een volledige set van productiefaciliteiten aanwezig zijn. Als om welke reden dan ook de productie in een bepaald deel van de wereld stilvalt, moet lokale productie deze op kunnen vangen.

Technische overlevingscapsules
Verspreid over de gehele wereld moeten we capsules inrichten om overlevenden in staat te stellen zo snel mogelijk weer een eenentwintigste-eeuws technisch niveau te bereiken. Iets dergelijks bestaat al voor genetisch materiaal: op Spitsbergen bestaat nu een zaadbank waar van planten wereldwijd zaden en ander genetisch relevant materiaal wordt opgeslagen. De Long Now Foundation heeft met hun Rosetta Stone Project in ieder geval al geprobeerd om toekomstige taalproblemen op te lossen.

Een zware EMP laat weinig heel van on beschermde elektronica. In één klap zijn we dan terug in de steentijd.

Elektromagnetische puls: hoe bescherm je jezelf tegen EMP?

Zowel zonnestormen als atoombommen die hoog in de atmosfeer ontploffen kunnen een EMP opwekken, een elektromagnetische puls met verwoestende werking op niet-beschermde elektronica. Wat kan je als particulier doen om je voor te bereiden?

Wat is EMP, de elektromagnetische puls?

Gewoonlijk bevinden elektronen zich netjes in een baan om de atoomkern. Soms worden elektronen massaal losgerukt van het atoom waar ze bijhoren, door een vloed radioactieve straling of golf kosmische deeltjes bijvoorbeeld. De elektronen nemen de bewegingsenergie van de deeltjes over en bewegen massaal in dezelfde richting. Samen wekken ze, mede in interactie met het aardmagnetisch veld, zo een snel veranderend magnetisch veld op, dat weer een sterk elektrisch veld opwekt. Deze effecten samen heten een elektromagnetische puls, EMP.

Gevolgen van een EMP

Lichamelijk merk je maar weinig van een EMP. De gevolgen voor je elektrische apparatuur zijn veel vervelender.

Een zware elektromagnetische puls laat weinig heel van onbeschermde elektronica. In één klap zijn we door de EMP dan mogelijk terug in de steentijd.
Een zware elektromagnetische puls laat weinig heel van onbeschermde elektronica. In één klap zijn we door de EMP dan mogelijk terug in de steentijd. Bron

Door de snel veranderende magnetische velden ontstaan grote inductiespanningen en dus enorme piekstromen in stroomdraden, die weinig heel laten van gevoelige elektronische onderdelen als transistoren en computerchips. EMP was al langer bekend bij een klein groepje natuurkundigen, maar werd in 1962 over de hele wereld bekend na een uit de hand gelopen kernproef.  Bij bovengrondse kernproeven boven de Stille Oceaan veroorzaakte een enkele kernontploffing het doorbranden van straatverlichting en elektronische apparatuur op Hawaii, vele honderden kilometers verderop. De Sovjets slaagden er met Project K zelfs in een ondergrondse stroomkabel in Kazachstan zulke hoge piekstromen op te wekken dat een naburige elektriciteitscentrale in de stad Karaganda in brand vloog. Op hogere breedtes is het magnetisch veld sterker en het EMP-effect veel groter. Vermoedelijk daarom zijn bovengrondse kernproeven sinds die tijd verboden.

EMP-wapens

Uiteraard is een wapen om in één klap de vijand totaal mee lam te leggen de droom van iedere generaal. Geen wonder dus dat beide nucleaire grootmachten sindsdien EMP-wapens hebben vervolmaakt en ook kleinere versies voor precisie-aanvallen hebben ontwikkeld. Zo kan je met een sterke EMP-puls de auto-elektronica van een wegvluchtende auto door laten branden. Een grote vloed gammastraling, afkomstig van de kernexplosie, ript zoveel elektronen los dat hierdoor een elektrisch veld van miljoenen volt per meter wordt opgewekt. De gevolgen hiervan zijn verwoestend: vergeet niet dat elektrische en magnetische velden elkaar beurtelings opwekken. Vaak blijft zoveel restlading achter dat ook dit restje alsnog in staat is ellende te veroorzaken.

Niet alleen kernexplosies, ook zeer zware zonnestormen hebben een dergelijk vernietigend effect. Als de zonnestorm van 1859 zich weer herhaalt, hebben we een serieus probleem.

Hoe voorkom je dat een elektromagnetische puls je elektrische apparatuur verwoest?

In principe brengt een kooi van Faraday, dat is een afgesloten en (uiterst belangrijk) geaarde (dat is: elektrisch met de aarde verbonden)  elektrisch geleidende kooi of doos. Kleinere voorwerpen hoeven  niet te worden geaard.Aardingskabels kunnen zelfs werken als antenne.

Metalen zijn zeer goede stroomgeleiders, die alles binnen de kooi beschermen. Dat is helaas niet het gehele verhaal. Een sterke stroom, zoals door de Kooi van Faraday, wekt op zijn beurt een magnetisch veld op. Ook binnen de kooi. Dat op zijn beurt wekt weer een elektrisch veld op, waardoor je kostbare chips alsnog doorbranden. Er is dus dubbele ‘shielding’ nodig. Voor echt zware EMP-aanvallen (de nieuwste EMP-wapens) moet zelfs een driedubbele laag aangebracht worden. De geleider mag uiteraard de elektronica niet raken. De elektronica moet geheel ingekapseld liggen in de geleider, elke opening biedt een plek waar de EMP-puls kan (en zal) toeslaan. De isolerende laag moet minimaal tweetiende millimeter dik zijn (zwaar plastic is in principe voldoende).

Een eenvoudiger oplossing: leg je telefoon en andere kleine elektronica in een magnetron: dit is een kooi van Faraday. Een magnetron is zo ontworpen dat deze radiostraling binnenhoudt. Om precies die reden houdt de metalen kooi van een magnetron radiostraling ook buiten.

Bron (onder meer): Future Science