voeding

Nederland en België gebruiken tussen de twee en drie maal zoveel als de aarde aan kan. Bron/copyright: Global Footprint Network, 2020

Vleestaks: moeten we een vleestaks invoeren om het milieu te beschermen?

Onze planeet wordt zwaar overbelast. Een van de grootste slokops qua ruimtegebruik is de landbouw, en wat dat betreft vooral de veeteelt. Het zou voor het ecosysteem van de aarde beter zijn als de veeteelt zou verdwijnen of in ieder geval ingeperkt tot dat vee, dat voor mensen oneetbare plantenresten eet. Moeten we een vleestaks invoeren?

Hoe ernstig is het probleem?

De roep om een vleestaks wordt steeds groter, en wel hierom. Op dit moment kampt de aarde met een grote ecologische overshoot. Dat wil zeggen, dat we hernieuwbare bronnen sneller opgebruiken dan ze worden vernieuwd.  Volgens het Global Footprint Network heeft Nederland al 3 mei haar rechtmatige aandeel in de hulpbronnen van de wereld opgebruikt. België maakt het zelfs nog bonter: 5 april. En dit is nog een gunstig beeld, het gevolg van de Covid-19 uitbraak. Sinds 1970, het jaar waarop de mensheid voor het eerst ‘rood’ kwam te staan is de ecologische voetafdruk alleen maar groter geworden. Dus het probleem is inderdaad ernstig. En veeteelt is een belangrijk onderdeel van deze footprint, en hiermee van het probleem.[1]

vleestaks
Nederland en België gebruiken tussen de twee en drie maal zoveel als de aarde aan kan. Bron/copyright: Global Footprint Network, 2020

Een vleestaks is geen goed idee en wel hierom

Dierlijke proteïne is het best verteerbaar van alle eiwitsoorten volgens de methodiek DIAAS, die door de FAO wordt aanbevolen[2]. Zeker opgroeiende kinderen hebben dierlijk eiwit nodig. Zelfs soja, de meest complete plantaardige eiwitbron, is nog steeds onvolledig. Ook bevat soja toxines die rauwe soja giftig maken en met behulp van traditionele technieken, zoals fermenteren, alleen met grote moeite onschadelijk gemaakt kunnen worden [3]. Uit archeologische vondsten blijken ook de nakomelingen van veehouders langer, sterker en gezonder te zijn dan de nakomelingen van mensen met een vegetarisch dieet die vaak gebreksziekten vertonen [4].

Rijke ouders hebben voldoende geld om vlees voor hun kinderen te kopen en ze gezond op te laten groeien. Nu hebben arme ouders dat geld ook, omdat vlees relatief goedkoop is. Een vleestaks zal rijke ouders die graag vlees willen eten, daarvan niet weerhouden. Het werkelijke doelwit van de vleestaks, wat de voorstanders je nooit zullen vertellen, zijn dus arme mensen, die een aanzienlijk deel van hun besteedbare inkomen aan voedsel besteden.

Met deze vleestaks worden arme ouders gedwongen om hun kinderen toxische soja of nog ergere plantaardige alternatieven voor te zetten. Met als gevolg dat ze op volwassen leeftijd eerder chronische ziekten krijgen.
Kortom: de harteloze vleestaks mag nooit worden ingevoerd, dit komt neer op de erfelijkheid van armoede en de kinderen van armen veroordelen tot een gebrekkig lichaam.

Kweekvlees, een betere oplossing dan een vleestaks

Beter geeft de overheid forse ontwikkelsubsidies aan Nederlandse firma’s die labvlees ontwikkelen, zoals Mosa Meat. Kweekvlees is qua ecologische voetafdruk vele malen minder milieubelastend. Als de kostprijs onder die van vlees van levende dieren kan worden gebracht, en op dit moment zijn de kosten al gedaald van € 250.000 tot € 9 per hamburger, is dit een betere oplossing dan de onrechtvaardige vleestaks. [5]

Bronnen
1. Global Footprint Network, Earth Overshoot Day
2. Laure Herreman et al., Comprehensive overview of the quality of plant- And animal-sourced proteins based on the digestible indispensable amino acid score, Food Science And Nutrition, 2020, DOI: https://doi.org/10.1002/fsn3.1809
3. Arlete M. Becker-Ritt, Antinutritional and/or toxic factors in soybean (Glycine max (L) Merril) seeds: comparison of different cultivars adapted to the southern region of Brazil, Journal of the Science of Food and Agriculture, 2004, DOI: https://doi.org/10.1002/jsfa.1628
4. Helen Thompson, Switching to Farming Made Human Joint Bones Lighter, Smithsonian magazine, 2014
5. Mosa Meat: From €250,000 To €9 Burger Patties, Clean Technica, 2019

Vleestaks: moeten we een vleestaks invoeren om het milieu te beschermen? Meer lezen »

Wolffia-soorten, het kleinste geslacht eendenkroos, wordt al eeuwen als groente gegeten in Zuid Oost Azië.

Gaat eendenkroos de wereld redden?

Eendenkroos estaat uit hoogwaardig eiwit, groeit het beste (en ongekend snel) op vervuild water en verdubbelt zich elke twee tot drie dagen in aantal. Is eendenkroos de oplossing voor veel problemen waar we mee te kampen hebben?

Miljoenen jaren geleden ontstond de voorouder van de Lemnoideae uit een drijvende waterplant, die warschijnlijk het meeste weg had van de eendenkroossoort Spirodela: een klein, drijvend bloeiend plantje met sappige bladeren en wortels. In de loop der eeuwen verloor de plant steeds meer onderdelen, totdat de verst geëvolueerde Lemna-soort, Wolffia arrhizza, alleen nog maar uit een groen bolletje bestaat. Dit leverde enorm veel voordelen op voor het plantje. Eendenkroos reist snel mee aan de poten van watervogels van de ene voedselrijke plek naar de andere.

Eendenkroos kan zich verbijsterend snel verdubbelen in aantal en hoeveelheid. Zie onderstaande animatie van 6 seconden. De reden is dat vrijwel de gehele plant betrokken is bij fotosynthese en groei geen overhead. Ook kunnen sommige eendenkroossoorten suikers en aminozuren uit het water opnemen.

De oogst van eendenkroos in de subtropen en tropen ligt tussen de 10 en 30 ton per hectare per jaar (dat is 1-3 kg drooggewicht eendenkroos per vierkante meter). Hiervan bestaat bijna de helft, 43%, uit eiwit, 5% uit vetten, 5% uit voedingsvezel en de rest (iets minder dan de helft) uit koolhydraten. Onder laboratoriumomstandigheden in Israël is een maximale productie van 79 ton per hectare per jaar bereikt. Dat wil zeggen dat in principe op minder dan honderd vierkante meter, de oppervlakte van een klein huis met tuin, voldoende voedsel geteeld kan worden om een mens in leven te houden.

Wolffia-soorten, het kleinste geslacht eendenkroos, wordt al eeuwen als groente gegeten in Zuid Oost Azië.
Wolffia-soorten, het kleinste geslacht eendenkroos, wordt al eeuwen als groente gegeten in Zuid Oost Azië.

Een aanvullend voordeel is dat eendenkroos afvalwater erg efficiënt zuivert. Nadeel daarvan is dat het verontreinigt raakt. In dat geval moet het kroos verwerkt worden als biomassa. Kortom: zeker als vervanging voor veevoer uit de tropen, waar er enorme ecologische problemen ontstaan door de massale sojateelt, is eendenkroos een zeer interessant alternatief.

In Nederland zijn al enkele ondernemers begonnen met de teelt van kroos voor dit doel. Ook wordt Wolffia, het kleinste geslacht, steeds populairder als culinaire specialiteit. in Thailand is het gewas al eeuwenlang niet meer weg te denken uit de keuken.


Bron:

fao.org

Gaat eendenkroos de wereld redden? Meer lezen »

Het membraan (omhulsel) van de thylacoïden (bladgroenkorrels) maakt het mogelijk om licht in energie om te zetten. Bron: UC Davis

Kan C4-fotosynthese de wereldvoedselproductie verdubbelen?

De plantenwereld kent twee belangrijke fotosynthesetechnieken: C3, de standaardmethode, en C4, waarbij de CO2 wordt geconcentreerd in de plant. C4 vaagt meer energie, maar de plant raakt veel minder snel in ‘ademnood’, waardoor de gewasopbrengsten in zonnige gebieden bijna twee keer zo hoog liggen. Kunnen we hiermee het wereldvoedselprobleem oplossen?

Het membraan (omhulsel) van de thylacoïden (bladgroenkorrels) maakt het mogelijk om licht in energie om te zetten. Bron: UC Davis
Het membraan (omhulsel) van de thylacoïden (bladgroenkorrels) maakt het mogelijk om licht in energie om te zetten. Bron: UC Davis

Hoe werkt  fotosynthese?
We hebben allemaal op school geleerd dat bladgroenkorrels licht opvangen, waar de plant voedsel mee maakt. Deze bladgroenkorrels vormen in feite alleen maar het begin van de keten. In de korrels wordt in de “lichtreactie” water gesplitst (waarbij als afvalproduct zuurstof vrijkomt) en waterstofionen (H+). Deze  waterstofionen worden direct gebruikt om zes kooldioxidemoleculen (CO2) om te zetten in glucose (C6H12O6), de basisbouwstof voor plantencellen. Terwijl ze uit de bladgroenkorrel naar buiten worden gepompt, leveren deze ionen ook energie om ADP in de energiedrager ATP om te zetten.

C4-planten kunnen door de ringen van cellen CO2 concentreren, waardoor ze in een droog, heet klimaat veel sneller groeien.
C4-planten kunnen door de ringen van cellen CO2 concentreren, waardoor ze in een droog, heet klimaat veel sneller groeien.

Wat is het verschil tussen C3- en C4-fotosynthese?
Om het verschil tussen C3- en C4-fotosynthese uit te leggen, moeten we kijken naar de methode die de plant gebruikt om CO2 vast te leggen. Je zou het op grond van alle alarmverhalen niet zeggen, maar in feite verhongeren planten door te weinig CO2. Daarom bestaat de helft van alle eiwitten bij planten uit maar één enzym: rubisco, het enzym dat CO2 vangt en inbouwt in de zogeheten Calvin-cyclus. Dit enzym is miljarden jaren geleden ontstaan, toen er nog geen zuurstof in de atmosfeer zat. Daarom is het niet berekend op de aanwezigheid van zuurstof, waardoor er veel CO2 verloren gaat. In plaats van rubisco te veranderen, wat voor een plant zelfmoord zou betekenen, ontstonden naast de standaard (C3) vorm van fotosynthese, twee extra methoden om te voorkomen dat er teveel zuurstof bij het rubisco in de buurt komt: C4-metabolisme en CAM.
CAM-planten, zoals cactussen, zetten hun huidmondjes ’s nachts open en vangen dan CO2 (die ze opslaan in appelzuur), die ze overdag weer afsplitsen en verder verwerken. Deze strategie kost veel energie, maar spaart water en komt daarom vooral voor bij woestijnplanten, waarvoor water veel belangrijker is dan energiebesparing.
We hebben het hier verder over C4-planten. Deze planten gebruiken een andere techniek: het huisvesten van Rubisco in een CO2-rijke omgeving. Dit krijgen deze planten voor elkaar, door CO2 in twee stappen vast te leggen. In de eerste stap, in een krans om de cellen waar de donkerreactie plaatsvindt, wordt CO2 vastgelegd in een verbinding met 4 koolstofatomen (vandaar de naam C4), die wordt getransporteerd naar de plek waar Rubisco het verwerkt. Daardoor gaat er minder energie verloren. Wel kost dit proces 30 ATP, waar de ‘normale’ C3-fotosynthese maar 18 ATP kost. Bekende C4-gewassen zijn maïs, suikerriet en sorghum (hier minder bekend, maar in Afrika een van de belangrijkste voedingsgewassen). C4-planten evolueerden rond de 30 miljoen  jaren geleden, toen de CO2-hongersnood nijpend werd en het klimaat droger werd.

Tarwe, rijst en andere gewassen ombouwen tot C4-plant
Maïs en sorghum zijn minder populair als voedselgewas dan tarwe en rijst. Hoewel in de tropen de opbrengsten van maïs veel groter zijn dan die van rijst, kiezen boeren daarom toch massaal voor rijstteelt. Zouden we er in slagen om C4-eigenschappen in deze populaire voedingsgewasssen in te bouwen, dan zouden we de oogsten per  hectare met 50% kunnen vergroten. Terwijl er minder kunstmest en water nodig is, waardoor per liter water de oogst verdrievoudigt. Voor woestijnlanden als Egypte en dichtbevolkte landen als India, Nigeria en Bangladesh zou dit uiteraard een uitkomst zijn. Toch vrees ik dat de smaak iets achteruit zal gaan. Voor C4 moeten er kransen om de plekken waar de Calvin-reactie plaatsvindt worden aangemaakt. De reden dat typische C4-granen als sorghum en maïs een vrij harde smaak hebben, is vermoedelijk die laag.Aan de andere kant: we hebben weinig keus meer. De watertekorten over de gehele wereld worden steeds nijpender en in gebieden als Californië stijgt de rijstoogst al niet meer sinds 1990. Op dit moment is het implanteren van het C4-mechanisme in voedselgewassen onze beste hoop om wereldwijd voedselgebrek te voorkomen.

Het C4-rijstproject
Het internationale rijst-onderzoeksinstituut IRRI in de Filippijnen is daarom begonnen met het ontwikkelen van een C4-variant van rijst. Dit project, met 5 miljoen dollar gefinancierd door de eBill and Melinda Gates Foundation, moet in een jaar of zes tot tien een bruikbare cultivar opleveren. Deze variant zal veel minder water gebruiken en een wat grotere oogst per hectare opleveren. Gezien het enorme belang van de voedselvoorziening is het onbegrijpelijk dat er zo weinig hulpbronnen in dit project worden gestopt. De taak die de onderzoekers te wachten staat is wanhopig moeilijk. Ze moeten de bestaande genen van rijst zo wijzigen, dat zich concentrische ringen van cellen gaan vormen. Als je bedenkt, dat in genen alleen eiwitten staan beschreven, niet direct de anatomie van planten, kan je je voorstellen dat dit een enorm veeleisende taak is. Toch slaagden planten hier in meer dan dertig plantensoorten in, weten we. Toch is het ze nu gelukt het rudimentaire C4-proces in rijst in te bouwen. Uiteraard moet deze rijst nog doorontwikkeld worden in een levensvatbaar C4-ras, maar er is nu voor het eerst zicht op een structurele oplossing.

Bronnen
Supercharged photosynthesis, MIT Review,2015

 

Kan C4-fotosynthese de wereldvoedselproductie verdubbelen? Meer lezen »

Na deze revolutionaire ontdekking zouden gerechten waarin vis, tomaten en eieren voorkomen wel eens erg populair kunnen worden.

Voedingssupplement keert vroege Alzheimer om

Klinisch Nederlands onderzoek aan een behandeling voor Alzheimer heeft een cocktail van voedingsstoffen geïdentificeerd die de herinnering in patiënten met vroege Alzheimer kan verbeteren. Het voedingssupplement is er speciaal op gericht het aantal dwarsverbindingen, synapsen, tussen neuronen (de hersencellen die het ´rekenwerk´ uitvoeren) te vergroten.

Voedingsmengsel stimuleert vorming nieuwe synapsen
Alzheimerpatiënten verliezen geleidelijk deze synapsen, waardoor ze gaan lijden aan geheugenverlies en een verminderde hersenwerking. Het supplementaire mengsel, verkocht onder de naam Souvenaid, lijkt de groei van  nieuwe synapsen te stimuleren, aldus uitvinder  Richard Wurtman van het MIT.  Zijn filosofie: niet alleen proberen te voorkomen dat er synapsen verdwijnen, maar ook de nieuwvorming stimuleren.

Na deze revolutionaire ontdekking zouden gerechten waarin vis, tomaten en eieren voorkomen wel eens erg populair kunnen worden.
Na deze revolutionaire ontdekking zouden gerechten waarin vis, tomaten en eieren voorkomen wel eens erg populair kunnen worden.

Het geheim van eieren, vette vis en tomaten
Om dit voor elkaar te krijgen, bedacht Wurtman een mengsel van drie voedingsstoffen: choline, uridine en het omega-3 vetzuur DHA. [3] Choline komt veel voor in vlees, eieren en noten. Omega-3 vetzuren komen veel voor in onder meer vette vis, eieren, lijnzaad en vlees van grazende dieren. Uridine wordt geproduceerd door de lever en nieren en komt onder andere in tomaten veel voor. Zie voor een gedetailleerde lijst van voedingsbronnen de links achter de drie stofnamen. Een recept waarin al deze voedingsmiddelen voorkomen is bijvoorbeeld Filippijnse viscardillo.

Alleen gezamenlijke toediening helpt
Deze stoffen zijn de uitgangsstoffen waarmee ons lichaam de vetmoleculen maakt waaruit hersencelmembranen bestaan, die op hun beurt essentieel zijn voor de ontwikkeling van synapsen. Heel belangrijk: om effectief te zijn, moeten alle drie precursors tegelijkertijd worden gegeten. Vermoedelijk de reden waarom [2] de mist in ging.

Op dit moment zijn er volgens fabrikant Nutricia, onderdeel van het Franse Danone, nog geen definitieve plannen om Souvenaid op de markt te brengen, maar waarschijnlijk is Europa de eerste plaats waar het preparaat zal worden verkocht.

In een onderzoek aan het VU Alzheimer Centrum in Amsterdam in 2008 bleek 40 procent van de testgroep beter te scoren in een test van verbaal geheugen, waar de placebogroep slechts 24 procent verbeterde.

Blijvende verbetering
De nieuwe studie, uitgevoerd in verschillend Europese landen en gecoördineerd door Scheltens, de leider van het vorige Nederlandse onderzoek, volgde 259 patiënten voor zes maanden. Bij dit uitgebreidere onderzoek verbeterden zowel de placebogroep als de Souvenaid groep hun verbale geheugen, maar na drie maanden begon de placebogroep af te takelen, waar de Souvenaid groep haar verbeteringen voortzette. Bij dit grondiger onderzoek werden gedetailleerde neuropsychologische testen uitgevoerd die gewoonlijk ook worden gebruikt bij ander Alzheimeronderzoek. Ongeveer 97% van de patiënten hield zich aan de medicatie, wat extreem hoog is. Mogelijk logisch, gezien het ontbreken van ernstige bijwerkingen.

Gezonde hersengolfpatronen
In het nieuwe onderzoek gebruikten de onderzoekers de waarnemingstechniek EEG (elektoencefalogram)  om payronen van hersengolven vast te stellen. Bij dementie wijken deze sterk af van gezonde hersenen. Opmerkelijk genoeg bleek het voedingssupplement de hersengolfpatronen van beginnende dementie terug te brengen richting de gezonde hersengolfpatronen. EEG weerspiegelt synaptische activiteit, dus vermoedelijk is dit het gevolg van de herstelde synapsen, aldus de onderzoekers. Helaas bleek uit eerdere studies dat de nutriënt-cocktail niet werkt bij patiënten met gevorderde  Alzheimer[2]. De reden is dat bij deze patiënten ook de neuronen zelf zijn afgestorven, waardoor vermoedelijk alleen een behandeling met neuron-stamcellen zal helpen, een techniek die nu zelfs nog niet in klinisch onderzoek is.

Alzheimer voorkomen
Op dit moment is er een tweejarig onderzoek aan de gang waarbij patiënten die dreigen Alzheimer te ontwikkelen, worden behandeld. Voorkomt de behandeling inderdaad Alzheimer, dan is er nu eindelijk een valide reden om bij deze groep een hersenscan te doen. Tot nu toe was er geen effectieve behandeling voor Alzheimer.

Een mogelijke andere, niet in de bronnen genoemde toepassing is als smart food. Vooral studenten en kenniswerkers moeten om informatie in hun brein op te slaan voortdurend nieuwe synapsen aanmaken. Dit voedingssupplement zou dus ook wel eens een grote hit kunnen worden onder studenten.

Bronnen

1. Nutrient mixture improves memory in patients with early Alzheimer’s
2. S.C. Cunnane et al.,  Docosahexaenoic acid homeostasis, brain aging and Alzheimer’s disease: Can we reconcile the evidence?, Pubmed (abstract), 2012
3.  Philip Scheltens et al., Efficacy of Souvenaid in Mild Alzheimer’s Disease: Results from a Randomized, Controlled Trial,Journal of Alzheimer Disease, 2012 (scroll helemaal omlaag voor de samenvatting) (aanvullend materiaal)

Voedingssupplement keert vroege Alzheimer om Meer lezen »

Boerenkool bevat vier maal zoveel vitamines als citrusvruchten. Ook is deze ijzersterke plant kankerremmend. bron: Leaf For Life

Bladerkwark als vegetarische eiwitbron

Een revolutionaire techniek kan grote hoeveelheden extra eiwit ter beschikking stellen aan mensen. De techniek is al enkele eeuwen bekend, maar krijgt nu pas meer aandacht. Eindelijk een gezond en duurzaam alternatief voor vlees?

Boerenkool bevat vier maal zoveel vitamines als citrusvruchten. Ook is deze ijzersterke plant kankerremmend. bron: Leaf For Life
Boerenkool bevat vier maal zoveel vitamines als citrusvruchten. Ook is deze ijzersterke plant kankerremmend. bron: Leaf For Life

Bladerkwark
De Engelse term is ‘leaf curd’, wat is te vertalen als ‘bladerkwark’ of ‘bladerhangop’. Het principe achter de techniek is eenvoudig. Planten bestaan voor een groot deel uit onverteerbare vezels. Deze zijn erg nuttig om ons maagdarmstelsel in goede conditie te houden, maar maken het nuttigen van grote hoeveelheden planten onpraktisch. Planteneters moeten dan ook veel moeite doen om de voedingsstoffen uit planten te winnen (een schapendarm is tientallen meters lang, vergeleken met de enkele meters van een carnivoor).
Door het maken van leaf curd blijven de vezels achter in de pulp, terwijl het verteerbare deel van de plant in het sap terecht komt. Deze techniek levert per hectare tien keer zoveel eetbaar eiwit op als veeteelt en drie keer zoveel als het kweken van graan. Alleen peulvruchten komen qua eiwitopbrengst hierbij in de buurt.

Bladerkwark in acht stappen

Het maken van bladerkwark is eenvoudig.
1. Oogst verse groene bladeren van planten die een goede bron van bladerconcentraten vormen. V0orbeelden zijn brandnetel, tarwe en moringa; in de bron staat een uitgebreide lijst van tientallen soorten.
2. Was de bladeren goed in water om zand en vuil te verwijderen.
3. Hak grote bladeren of plantendelen in stukjes ter grootte van een vinger. (bij sommige maalinstrumenten kan deze stap over worden geslagen).
4. Maal de bladeren tot pulp.
5. Pers zoveel mogelijk sap uit de pulp.
6. Verhit het sap zo snel mogelijk tot het kookpunt.
7. Er vormen zich vlokken. Laat het sap door een fijngeweven kleed druipen om de vlokken te scheiden van het sap.
8. Pers zoveel mogelijk vloeistof uit de hangop.

Groen vlees. Qua eiwitgehalte doet leaf curd nauwelijks onder voor dierlijk vlees (al zijn de aminozuren minder in balans). Bron: slacc.co.uk
Groen vlees. Qua eiwitgehalte doet leaf curd nauwelijks onder voor dierlijk vlees (al zijn de aminozuren minder in balans). Bron: slacc.co.uk

Krachtvoeding voor kinderen
Ouders met kleine kinderen weten wel hoe moeilijk het elke keer is kinderen hun bord leeg te laten eten. Vooral groenten nemen veel volume in,w aardoor kinderen al gauw verzadigd zijn. Leaf curd is hiervoor een goede oplossing. In feite kunnen zo met weinig moeite de eiwitten, vitaminen en mineralen uit een gewas worden geconcentreerd in een makkelijk eetbare en verteerbare vorm.

Gebruik restproducten
Bij het proces komen er twee restproducten vrij: de uitgeperste perskoek en de ‘wei’, het sap dat overblijft na het uitvlokken van de eiwitten. De perskoek is als veevoer te gebruiken, als bodemverbetermiddel of als uitgangspunt voor biogas. Het resterende sap bevat veel stikstof en kalium, twee belangrijke meststoffen. Dit sap vormt hiermee een uitstekende vloeibare meststof.

Nadelen
Niet elke plantensoort is geschikt. Sommige planten zijn giftig; andere vlokken onvoldoende uit. Ook kan het plantensapconcentraat niet zo lang bewaard worden. In gebieden met een lang droog seizoen moet er dan een alternatief gevonden worden, bijvoorbeeld sojabonen of andere goede plantaardige eiwitbron (uiteraard zonder terminatorgen van Monsanto). Ook is voedingsvezel nodig om de peristaltiek op gang te houden en de brij in de ingewanden zacht te houden. Geen voedingsvezel eten levert gevaar op verstopping. Enige aanvulling met niet-verwerkte (bijvoorbeeld rauwe of alleen gekookte) groenten is dus zeker verstandig. Een ander nadeel is dat door de behandeling (een kleine hoeveelheid) vitamine C verloren gaat. Dit blijft beperkt als de kooktijd kort blijft. Een ander nadeel is dat er het nodige werk vereist is om de bladermassa in bladerkwark om te zetten. Hier zijn echter apparaten voor.

Bron:
Brochure Leaf For Life

Bladerkwark als vegetarische eiwitbron Meer lezen »

Veel groente eten is een absolute aanrader om je hersens op peil te houden,zo blijkt.

Speciaal voedingssupplement vertraagt hersenveroudering

Hoogleraar David Rollo en een groep onderzoekers van de Canadese McMaster universiteit hebben naar eigen zeggen een ‘gouden kogel’ gevonden waarmee ze het verouderen  van het brein kunnen stoppen. Goed nieuws, althans als je een transgene muis bent.

Ook voor mensen relevant
Toch zou dit ook voor mensen wel eens erg interessant kunnen zijn. Mede omdat in een tegelijk gepubliceerd onderzoek vergelijkbare ingrediënten voorkomen dat het brein van Alzheimerpatiënten krimpt.

Voedingssupplement laat hersenen oudere muizen jong
In het nieuwste wetenschappelijke artikel beschrijft de groep een nieuw voedingssupplement dat het vermogen om nieuwe dingen te leren in oudere muizen volledig in stand houdt. Niet alleen belangrijk, maar zelfs opmerkelijk, aldus Rollo.

Samenstelling van het voedingssupplement
Het voedingssupplement bevat rond de dertig ingrediënten. Helaas is het nog niet gelukt om de primaire bron te pakken te krijgen (we moeten het met persberichten doen en deze samenvatting[4]), maar de volgende ingrediënten werden genoemd in de bronnen die ik geraadpleegd heb: 

provitamine A (bètacaroteen)
vitamine B1 (thiamine)
vitamine C (ascorbinezuur)
vitamine D (cholecalciferol)
vitamine E (tocoferol)
Ginseng (Panax ginseng extract)
Groene thee (niet-gefermenteerde Camellia sinensis, extract)
Levertraan uit kabeljauwlever
een aantal niet-gespecificeerde zuren en mineralen.

Update: goed nieuws, de volledige lijst is hier te vinden.

Dit voedingssupplement is speciaal bedoeld om vijf verouderingsmechanismen tegen te gaan.

Supplement getest op bejaarde muizen
Het mengsel werd door de groep van Rollo getest op bejaarde muizen van 20-31 maanden oud. Een groep kreeg het supplement, een controlegroep niet. De controlegroep bleek nauwelijks in staat nieuwe dingen te leren, de groep met het supplement scoorde even goed als jonge muizen.

Veel groente eten is een absolute aanrader om je hersens op peil te houden,zo blijkt.
Veel groente eten is een absolute aanrader om je hersens op peil te houden,zo blijkt.

Hersenmassa 10% groter; actievere mitochondrieën
De gedragsproeven richtten zich op een gebied van de hersenen dat wordt aangetast door de ziekte van Alzheimer. Analyse van de hersenen van de diertjes wees uit dat  hun hersenmassa tien procent groter was dan die van de controlegroep. Ook de mitochondrieën, de ‘energiecentrales’ van cellen, bleken in de controlegroep veel actiever.

Rollo blijft voorzichtig, het gaat hier namelijk om een eerste experiment, maar acht het goed mogelijk dat het supplement ook in mensen vergelijkbare effecten heeft. Uiteraard leven mensen veel langer dan muizen,waardoor dit soort proeven veel meer tijd kosten.

Wegvangen vrije radicalen en mitochondrieën in leven houden
Het nieuwe voedingssupplement vervult twee functies die volgens anti-verouderingsonderzoek zeer belangrijk zijn: het wegvangen van vrije radicalen (incomplete moleculen die chemisch zeer agressief zijn en zo veel schade aanrichten aan o.a. DNA en enzymen) en het in stand houden van de energiefunctie van mitochondrieën. De combinatie van ingrediënten blijkt veel effectiever dan afzonderlijke vitamines, pillen en anti-verouderingsproducten in het beschermen van de hersenen tegen veroudering.

Oplossing voor Alzheimer en Parkinson?
Weliswaar moeten de proeven met mensen nog beginnen,maar Rollo heeft goede hoop dat het voedingssupplement op een dag hersenziekten als Alzheimer, Parkinson en dergelijke kan afremmen of zelfs stopzetten. Dit zou dan een betaalbare, natuurlijke vorm van medicatie vormen voor ouderen. (1)

Ondersteund door onderzoek op mensen
In een ander artikel, deze keer van onze Amerikaanse collega’s van Science Daily(2), die gelukkig wél het fatsoen hebben om altijd wetenschappelijke bronnen te vermelden, wordt een soortgelijk onderzoek gemeld maar dan bij mensen.
Naar bleek scoorden tachtigjarige bejaarden die een dieet, rijk aan omega-3 vetzuren en vitamines B-complex, C, D en E nuttigden, aanmerkelijk beter op testen waarbij het denkvermogen werd gemeten dan mensen die niet een dergelijk dieet nuttigden.

Van omega-3 vetzuren en vitamines wordt je slimmer; ongezonde snacks dommer
Omega-3 vetzuren en vitamine D komen vooral veel voor in vette zeevis. De diverse B-vitamines(B1, B2, B6, foliumzuur, B12) en de anti-oxidanten C en E (C werkt als antioxidant in een waterrijke omgeving, E als antioxidant in vettige omgevingen als celmembranen) komen voor in groenten, fruit en (vitamine E) in noten.

Transvetten bleken juist een omgekeerd effect te hebben. Bij mensen met een hoog percentage transvetten in hun voeding (afkomstig uit bewerkte voedingsmiddelen en margarine) bleek de hersenfunctie achteruit te zijn gegaan.

Bloedproeven tonen nauwkeurig verband aan
Bijzonder bij dit onderzoek is dat door middel van bloedproeven precies werd nagegaan hoe hoog de bloedspiegels aan deze stoffen waren. Mensen weten niet altijd precies hoeveel ze gegeten hebben van welke voedingsmiddelen. Bloedproeven geven een betrouwbaarder beeld. Inderdaad bleek er een grote statistische correlatie te zijn tussen de gemeten waarden en de effecten op het brein: 17% van de totale variatie. Bekende factoren als bloeddruk, opleiding en leeftijd bleken overigens goed voor 46% van de variatie. De biomarkers verklaarden 37% van de variatie in hersengrootte. (3)

Bronnen
1. ‘Silver bullet’ supplement could slow brain aging – McMaster University News (2012)
2. Alzheimer’s: diet patterns may keep brain from shrinking – Science Daily (2012)
3. G.L. Bowman et al., Nutrient biomarker patterns, cognitive function, and MRI measures of brain aging, Neurology (2011)
4. Vadim Aksenov et al., A complex dietary supplement augments spatial learning, brain mass, and mitochondrial electron transport chain activity in aging mice, AGE (2011) (paywall)

Speciaal voedingssupplement vertraagt hersenveroudering Meer lezen »

Als geregeld van Moringa-bomen geoogst wordt, krijgen de bomen een succulent uiterlijk.

De magische boom

Stel je voor: een boom in je achtertuin die je van zeer vitaminerijke groente en eetbare olie voorziet, een levende medicijnkast is en je water zuivert. Science fiction? Nee, integendeel. De boom Moringa oleifera zou wel eens de oplossing kunnen zijn voor ondervoeding in veel tropische landen. Of hier.

Groente plukken van een boom
Het is even wennen voor Europeanen: groente van een boom plukken. Wij associëren het eten van bladeren met de Hongerwinter en vergelijkbare akelige omstandigheden. In feite zijn de bladeren van bepaalde Nederlandse soorten bomen, zoals die van de kleinbladige linde, eetbaar. Pas overigens op, sommige plantensoorten zijn giftig. In de tropen is het eten van bladeren van bepaalde boomsoorten en zelfs bamboescheuten normaal. Bomen hebben drie grote voordelen. Ten eerste: ze blijven altijd het veld bedekken, zodat ze altijd maximaal zonlicht opvangen en biomassa produceren. Vlak na het zaaien valt het meeste zonlicht op de grond in plaats van op bladeren. Het tweede voordeel is dat bomen een ecologische niche benutten die de ondiep wortelende kruidachtige groenten niet kunnen benutten. Hun wortelzone is veel dieper, dus bomen kunnen uit een veel groter deel van de grond water en voedingsstoffen opnemen dan kruidachtige planten. Ook besparen bomen werk, het veld hoeft maar één keer te worden bewerkt, al blijft snoeien nodig. Dit weegt in veel gevallen op tegen het nadeel: door de zware stam en takken van een boom moet deze veel energie stoppen in onderhoud.

Boom des levens
Moringa oleifera
is een boomsoort die oorspronkelijk uit het Noord-Indiase halfgebergte komt, maar dankzij zijn opmerkelijke eigenschappen nu in veel verschillende landen in de tropen en subtropen wordt gekweekt. De boom groeit ruwweg overal waar ook citrusgewassen zoals sinaasappel en citroen gedijen. De boom vormt met elf andere soorten in dezelfde familie een compleet geslacht, dus is vermoedelijk het laatste overblijfsel van een vroeger veel soortenrijkere groep. De boom heeft een dikke stam, een dikke wortel en uiterst voedzame bladeren.

Voedzaamheid overtreft die van westerse groenten en fruit meerdere malen; interessant als vleesvervanger
Deze bladeren bevatten 27% eiwit (drooggewicht) met een aminozuursamenstelling die nauw aansluit bij die van de mens: een compleet eiwit dus. Alle acht essentiële aminozuren komen voor. Een zeldzaamheid bij plantaardig eiwit.

Als geregeld van Moringa-bomen geoogst wordt, krijgen de bomen een succulent uiterlijk.
Als geregeld van Moringa-bomen geoogst wordt, krijgen de bomen een succulent uiterlijk.

Ook bevatten de bladeren veel meer vitamine C dan sinaasappels, veel meer provitamine A dan wortels, veel meer calcium dan melk, meer ijzer dan spinazie en meer kalium dan bananen[0]. Kortom: ongelofelijk maar waar slaagt dit gewas er in om de topprestaties van vier groenten/fruitsoorten te overtreffen – en die van dierlijke producten bovendien. Veeleisend is Moringa niet: de boom groeit zelfs op arme zandgronden, hoewel licht zure bodems de voorkeur hebben. Uiteraard zorgt extra bemesting voor een veel betere oogst. Bij goede gewasverzorging en regelmatig plukken van de jonge bladeren, kan Moringa in de tropen zo’n zes oogsten per jaar leveren van elk 2 kg per vierkante meter, aldus Ghanees onderzoek[1]. Oudere bladeren worden slecht verteerbaar door lignine. In de subtropen en mediterrane gebieden neemt de groei in de koele wintermaanden uiteraard behoorlijk af. De plant overleeft lichte vorst, maar geen matige of strenge vorst. Moringa in Nederland kweken is dus lastig zonder koude kas, maar op een vorstvrij plekje zou het moeten lukken. Verwacht gezien de lage temperaturen geen spectaculaire opbrengsten, al zal vier tot zes kilo per vierkante meter per jaar bij goede verzorging zeker mogelijk zijn.

Hoge olie-opbrengsten
Moringa is ook een productief oliegewas. De zaden bevatten zo’n 40% eetbare olie die rijk is aan meervoudig onverzadigde vetten. Moringa levert 300 gram zaden per vierkante meter, wat dus neer komt op 100-120 gram olie. Wat overblijft na het uitpersen van de zaden bevat maar liefst 61% eiwit. Kortom: voor wie naar zelfvoorziening streeft, is Moringa een zeer interessante optie. In zijn eentje slaagt het gewas er in zowel groente van hoge kwaliteit als vetten te leveren.

Waterzuivering en medicinale werking
Verschillende delen van de plant werken als stimulant voor hart- en bloedsomloop. Ze onderdrukken tumoren, antitumor, hebben een koortsverlagende, antiepileptische, ontstekingsremmende, maagzweerremmende werking, nemen krampen weg, kunnen als diureticum gebruikt worden, verlagen de bloeddruk en cholesterolspiegel, bevatten antioxidanten, bestrijden suikerziekte, beschermen de lever en hebben een schimmeldodende of bacteriedodende werking.[3]

Bronnen:
0. M. Broin, The nutritional value of Moringa oleifera Lam. leaves: what can we learn from figures? (poster, 2008)
1. Newton Amaglo et al., Effect of Spacing and Harvest Frequency on the Growth and Leaf Yield of Moringa (Moringa oleifera Lam), a Leafy Vegetable Crop, Moringa and other highly nutritious plant resources: Strategies, standards and markets for a better impact on nutrition in Africa. Accra, Ghana, November 16-18, 2006
2. Multidimensional Moringa, Biodiesel Magazine (2008)
3. Anwar et al., Moringa oleifera: a food plant with multiple medicinal uses, Phytotherapy Res., 2007

De magische boom Meer lezen »

Help een handje, word flexitariër!

Van D. Timmer – Natuur & Milieu

Er is wereldwijd veel te winnen als mensen minder vlees gaan eten. Het consumeren van minder vlees is niet alleen goed voor de natuur en het milieu, maar ook voor het welzijn van dieren en de gezondheid van mensen. Gelukkig blijkt er al een grote groep mensen te zijn die een of meer dagen in de week geen vlees eet: de flexitariërs.

Flexitariërs, en mensen die dat willen worden, weten nu vaak nog niet wat er allemaal op de markt is. Natuur & Milieu wil de grote groep mensen met een gevarieerd eetpatroon verleiden om actief voor plantaardige alternatieven te kiezen en is daarom de campagne ‘ik ben flexitariër’ gestart.

Uit eigen onderzoek bleek al dat er 400 verschillende vleesvervangers beschikbaar zijn in Nederland, die via supermarkten, natuurvoedingswinkels en het internet te koop zijn. Op de website ikbenflexitarier.nl is, voor het eerst, een uitgebreide database aangelegd met al de vleesvervangers die verkrijgbaar zijn in Nederland. Je kunt er de verkooppunten vinden en ook recepten met betrekking tot vleesvervangers.

Onderzoek van Bureau Motivaction, in opdracht van Natuur & Milieu, wees uit dat slechts 13 procent van de Nederlanders verstokte vleeseters zijn. Uit hetzelfde onderzoek bleek dat 55 procent vaker een vleesvervanger zou eten als ze lekkerder waren en 48 procent een uitgebreider aanbod van vleesvervangers wil. Rapportcijfers, die voortvloeide uit het onderzoek, voor de vier grootste supermarkten en hun aanbod van vleesvervangers varieerden tussen een 7.1 voor Albert Heijn en een 5,5 voor de Aldi. Middenmoters zijn Lidl met een 6 en C1000 met een 6,6. Ruimte genoeg dus voor verbeteringen!

In licht van deze uitkomsten wil Natuur & Milieu samen gaan werken met supermarkten om te zorgen voor een uitgebreider en aantrekkelijker aanbod van vleesvervangers. Zodat het voor steeds meer mensen makkelijker wordt om minimaal twee dagen per week vlees te vervangen door een lekker en gezond alternatief.

Op station Amersfoort luidde Natuur & Milieu eind mei een grootse refund actie in door 1.200 vleesvervangers uit te delen tijdens het avond spitsuur. Maar dat zijn nog niet alle vleesvervangers die uitgedeeld worden. In totaal stelt Natuur & Milieu, samen met 6 producenten, 10.000 vleesvervangers gratis beschikbaar. Het doel van de actie is om nog meer mensen te verleiden vlees een keertje te laten staan en te vervangen door een plantaardig alternatief.

In Nederland consumeren we namelijk al 70 procent meer dierlijk vet dan nodig en ruim 50 procent meer eiwit dan essentieel. Een keertje vlees laten staan is dus niet slecht, maar juist beter voor je gezondheid. Wanneer mensen minder vlees consumeren hebben ze minder risico op hart- en vaatziekte, kanker, overgewicht en diabetes.

Meer weten over flexitariër worden? Of zelf een keer gratis een vleesvervanger proberen? Kijk op www.ikbenflexitarier.nl of volg ons via twitter @flexitarier

NB. Dit artikel is geschreven door medewerkers van Natuur & Milieu. Wij van Visionair.nl staan wel achter de actie, maar hebben er verder niks mee te maken. Voor vragen kunt u dus het best op hun website terecht.

Help een handje, word flexitariër! Meer lezen »

Koeien leven van voor mensen oneetbaar gras, maar hebben daar acht kilogram van nodig om een kilo vlees te produceren.

Red de aarde, word vegetariër

Vlees eten betekent twee keer eten: eerst het veevoer door een varken of een koe, dan het dier. Dit is niet slim, want om een kilo vlees te produceren heb je al gauw vijf tot tien kilo veevoer nodig. Is vegetariër worden dan de oplossing?

Voederconversie

Koeien leven van voor mensen oneetbaar gras, maar hebben daar acht kilogram van nodig om een kilo vlees te produceren.
Koeien leven van voor mensen oneetbaar gras, maar hebben daar acht kilogram (droge stof) van nodig om een kilo vlees te produceren.

Landbouwwetenschappers noemen het aantal kilo’s droog voer dat een dier eet gedeeld door het aantal kilo’s vlees dat het dier produceert de voederconversie. De cijfers zijn onthutsend.

Diersoort kg voer per kg dier
Rundvee en schapen 8 of hoger
Varkens 3,5
Kippen 2-4
Tilapia 1,7
Zalm en forel 1,2
Afrikaanse meerval 0,8

Overigens is deze vergelijking niet helemaal eerlijk. Runderen eten voor het grootste deel gras en hooi, een lastig, voor mensen zelfs onmogelijk te verteren vorm van voedsel. Vissen eten voornamelijk eiwit, dat zeer schaars is. Alleen de plantenetende tilapia levert een goede vergelijking met graasvee.

Op een groot deel van de landbouwoppervlakte staan geen granen, maar gras waarop vee wordt gehouden. Ook gebieden waar eigenlijk beter geen of weinig vee gehouden moet worden, zoals halfwoestijnen, worden kaalgegeten door veel te grote kudden. Veel graan wordt niet door mensen gegeten, maar door dieren. Om dat graan te verbouwen is veel water nodig: enkele honderden liters tot duizenden liters per kilo. Elke kilo vlees waarvoor veevoer wordt gekweekt, leidt dus tot duizenden liters extra watergebruik.

Voordelen van het eten van vlees
Dieren eten vaak plantenresten die onverteerbaar zijn voor mensen. De geconcentreerde eiwitten in vlees zijn veel makkelijker verteerbaar dan die uit planten en hebben ook de juiste samenstelling. Een vegetariër moet granen en peulvruchten in een 2:1 verhouding eten om zo aan zijn portie dagelijkse aminozuren te komen. Vlees bevat het vitamine B12, dat verder alleen in gist-bevattende voedingsmiddelen als Marmite voorkomt. Daarom is het beter kinderen die immers in de groei zijn veel vlees te geven. Ook voor zwangere vrouwen en vrouwen voor de overgang, of mensen in een ziekenhuis na een operatie is vlees aan te raden.

De nadelen
Vlees bevat eiwitten en vetten, maar geen voedingsvezel. Daarom is het makkelijk snel te veel calorieën binnen te krijgen. Vlees bevat allerlei twijfelachtige substanties zoals antibiotica. Deze worden kwistig gebruikt in de veeteelt om de groei hoger te maken. Ook zijn de verzadigde vetten in vlees schadelijk. Wat dat betreft is zeevis een betere keus (al bevat deze veel zware metalen, dus doe dit niet vaker dan 1-2x per week).  Voor volwassen mannen is vlees minder nodig. Zij kunnen in plaats hiervan beter vis, peulvruchten en paddenstoelen eten.

Red de aarde, word vegetariër Meer lezen »