De mensheid is een kanker die zo snel mogelijk moet verdwijnen om de aarde te redden. Aldus enkele radicale groepen. Is het beste wat we kunnen doen, geen kinderen meer krijgen, onze rommel netjes opruimen en onze laatste adem uitblazen?
“Six billion people can’t be wrong”
In 1992 zag Chris Korda, de oprichter van de Church of Euthanasia naar eigen zeggen het Licht. De mensheid vernietigt de aarde door haar voortdurende voortplantingsdrift. Er is maar één goede oplossing: de mensheid moet uitsterven. De Kerk kent daarom één gebod: gij zult uzelf niet voortplanten. Wie toch kinderen krijgt, wordt geëxcommuniceerd. De kerk heeft vier zuilen: abortus, euthanasie, sodomie (waaronder alle vormen van seks die niet tot voortplanting leiden worden verstaan) en kannibalisme als alternatief van het eten van vlees.
Van dode personen of dieren dan, want de kerk is strikt vreedzaam. Moord en gedwongen sterilisatie zijn verboden. Gelovigen groeien in het geloof door de vier zuilen zoveel mogelijk te beoefenen. Geen wonder dat de kerk in het puriteinse Amerika de nodige weerstanden oproept van streng-christelijke groepen.
De kerk is niet vies van een stevige rel om zo hun boodschap over te brengen. Zo fabriceerden aanhangers een videoclip van de instorting van de Twin Towers, vergezeld van pornobeelden. Geen wonder dat de groep (ook door voorstanders van bevolkingsbeperking) wordt beschuldigd van mensenhaat.
De Voluntary Human Extinction Movement wil dat de mensheid uitsterft om de aarde te redden.
“May we long live and die out”
Een soortgelijke, maar minder provocatieve groep is de Voluntary Human Extinction Movement VHEMT. De groep is volgens velen opgericht door Les U. Knight in Portland in de noordwestelijke Amerikaanse staat Oregon. Het doel van de groep is het volledige uitsterven van de mensheid. Ook deze groep zegt vreedzame middelen te hanteren. VHEMT wil dat de mensheid uitsterft door alleen op te houden kinderen te krijgen. Dit is, aldus Knight, de enige manier om te voorkomen dat er nog meer dier- en plantensoorten het loodje leggen door de vraatzuchtige, steeds uitdijende hoeveelheid mensenvlees.
Op een vraag van auteur dezes hoe de aardse ecosfeer de mens overleeft als de zon over één miljard jaar de aarde droogkookt, antwoordde hij dat we maar eerst de dode plekken hier, zoals Tsjernobyl, weer bewoonbaar voor natuurlijke organismen moeten maken voor we ons druk maken over andere planeten. Overigens is Tsjernobyl nu veranderd in een groen paradijs. Dieren leven veel korter dan mensen en zijn dus al dood voor stralingziekten toeslaan. De afwezigheid van mensen bleek alles wat de natuur nodig had.
Eco-terrorisme
Nog radicaler en behoorlijk creepy is het nu spoorloze Gaia Liberation Front. Deze groep streeft naar eigen zeggen naar het ontwikkelen van middelen om de mensheid uit te laten sterven. Om voor de hand liggende redenen houden ze zich op de vlakte. Het GLF ziet de mensheid als een vorm van kanker en is bereid om alle mogelijke ecologisch verantwoorde middelen in te zetten om de mensheid uit te roeien. Sterilisatie, al dan niet vrijwillig, is niet voldoende. Er mag volgens het GLF geen enkel mens ontsnappen, want voor je het weet hebben ze zich weer vermenigvuldigd tot een miljardenbevolking.
Hoe meer mensen er zijn, hoe meer voedsel je nodig hebt, kleding, huizen en energie. Dit legt een groot beslag op onze natuurlijke hulpbronnen. Tijd voor een strenger bevolkingsbeleid?
Onze eindige planeet moet steeds meer mensen meeslepen.
Omdat we steeds rijker worden, gebruiken we per hoofd van de bevolking steeds meer grondstoffen en energie. De prijzen van grondstoffen en energie schieten nu omhoog: ze zijn bijna verdubbeld sinds 2002. het is een kwestie van tijd voor dit ook door gaat werken in de kosten van levensonderhoud. Er ligt dus een inflatoire bom van tegen de tachtig tot honderd procent op ons te wachten. Tot nu toe hebben producenten deze opgevangen door de kosten te verlagen en zuiniger om te springen met grondstoffen en energie, met name in de industrie, dienstverlening en het vervoer zijn hier enorme mogelijkheden voor, maar de rek is er zo langzamerhand uit, zeker in de voedingsindustrie. Het is een kwestie van enkele maanden tot jaren voor deze grondstofprijs-stijgingen zullen leiden tot flinke prijsstijgingen, ook voor de consument.
Steeds meer landgebruik
We gebruiken ook veel land, omdat er veel voedsel nodig is om zeven miljard mensen in leven te houden. Een groot deel van de landbouwgrond is niet erg vruchtbaar maar wordt toch bebouwd door keuterboertjes om in ieder geval een marginaal bestaan te kunnen hebben. Grote gebieden worden kaalgegraasd door vee, waardoor de schaarse vegetatie verdwijnt en steppes veranderen in woestijnen. Zelfs dit blijkt echter niet voldoende. De rek in de gangbare landbouw is bereikt. Alleen groene wolkenkrabbers en dergelijke kunnen de enorme hoeveelheden voedsel produceren die voor de groeiende bevolking nodig zijn.
Steeds meer mensen: de grondoorzaak
Hoewel we door slim gebruik en hergebruik van grondstoffen veel meer kunnen bereiken dan door pessimisten wordt gedacht, zit er toch een bovengrens hieraan. Een mens, zelfs een zeer zuinig levende consuminderaar, heeft domweg een bepaalde hoeveelheid calorieën met voldoende voedingswaarde nodig om in leven te blijven. Verder kost iedere activiteit, zelfs achter de computer zitten of lezen bij het licht van een spaarlamp, energie. Het is onethisch om een groot deel van de wereldbevolking te veroordelen tot een leven van armoede en hongerdood. Het is veel effectiever om te voorkomen dat er al te veel mensen worden geboren.
Daar staat tegenover dat door een grote hoeveelheid mensen te concentreren, schaalvoordelen ontstaan. In bijvoorbeeld New York City, met 8,3 miljoen mensen op een oppervlakte half zo groot als Utrecht, is het lonend om een uitgebreid openbaar-vervoer netwerk en tal van gratis kwaliteitskrantjes te produceren. Ook kunnen meer mensen vlak bij elkaar ook meer creativiteit ontwikkelen en zuiniger produceren. Dat laatste wordt wel eens vergeten door mensenhaters.
De bevolkingsgroei (lichte gebieden) concentreert zich vooral in islamitische landen en Afrika.
Gaat heen en vermenigvuldigt u
De bevolkingsgroei is het hoogste in gebieden waar religie een sterke rol speelt. Vooral in islamitische landen is bevolkingspolitiek vrijwel afwezig wegens religieuze bezwaren van de oppermachtige religieuze leiders, die zich weer baseren op de koran en de soenna. In christelijke landen is er de notie van rentmeesterschap (dat zijne onheiligheid de paus helaas vergeten lijkt te zijn), in boeddhistische landen en India bestaat er veel respect voor andere levende wezens (waardoor natuurbescherming en bevolkingspolitiek logisch en moreel gewenst is). De opmerkelijke uitzondering onder de islamitische landen: het sjiitische Iran, vaak verketterd door het westen, dat een verstandige bevolkingspolitiek kent.
Patriarchaat leidt tot bevolkingsexplosie
Er lijkt ook een duidelijke samenhang te zijn met een patriarchale maatschappij. De bevolkingsgroei is het hoogst in landen waar vrouwen het minste in te brengen hebben, zoals Jemen, Saoedi-Arabië en Afghanistan. Vrouwen zijn de groep die het meeste te lijden hebben van zwangerschappen en de zorg voor kinderen. De ervaring leert dat zodra vrouwen zelf mogen beslissen hoeveel kinderen ze willen, ze doorgaans kiezen voor een lager kindertal. Voor mannen in patriarchale maatschappijen is het hebben van veel kinderen, vooral zonen, een belangrijke bron van status en ze hoeven er weinig voor te doen.
In het verleden bleef het bevolkingsaantal in patriarchale maatschappijen onder controle omdat ze voortdurend betrokken zijn bij bloedige oorlogen, burgeroorlogen of omdat ze buurlanden onder de voet liepen en zo een uitstroom van de bevolking plaatsvond. Ook leidde de grote ongelijkheid, onderontwikkeling en inefficiëntie in patriarchale landen tot een hoge kindersterfte. Nu, met de komst van nationale grenzen, het VN-handvest dat veroveringsoorlogen verbiedt (en, heel belangrijk, een VS die er op toeziet dat veroveringsoorlogen ogenblikkelijk worden afgestraft) en een verbeterde gezondheidszorg en landbouw werken deze remmen niet meer. Het gevolg is dat in patriarchale landen de bevolking als een raket omhoog schiet.
De man gaat uitsterven volgens sommigen. Het Y-chromosoom, het chromosoom dat maakt dat iemand een man is, krijgt het steeds moeilijker. Ooit was het even groot als het X-chromosoom maar over enkele honderdduizenden jaar zal het verdwenen zijn. Zal de mensheid dat overleven?
Wat zijn chromosomen?
Alle meercellige organismen hebben chromosomen: DNA bevattende structuren die als het ware de genetische bibliotheek van de cel vormen. De mens heeft er 46, 23 paren van complementaire chromosomen. Bij de mens wordt het geslacht bepaald door de geslachtschromosomen, aangeduid met de letters X en Y. De meeste mannen hebben combinatie XY, vrouwen XX. Er zijn enkele zeldzame chromosoomafwijkingen zoals XXY, XYY en dergelijke. De aanwezigheid van het Y-chromosoom bepaalt of een embryo zich ontwikkelt tot man of vrouw. XXXY wordt dus bijvoorbeeld man, X wordt vrouw.
War of the sexes, man gaat uitsterven
Er zijn bepaalde genen die liever hebben dat ze in een man of een vrouw zitten. Zo erft het mitochondriale DNA (het DNA dat in mitochondriën, kleine fabriekjes in de cel die vele miljoenen jaren geleden zelfstandige bacteriën waren) alleen over via de moeder.
Het Y-chromosoom zinkt in het niet bij het reusachtige X-chromosoom. Credit: Jonathan Bailey, National Human Genome Research Institute, National Institutes of Health, licentie CC BY-NC 2.0 via Flickr
Logisch, want zaadcellen leveren alleen DNA en geen mitochondrieën (dit voorkomt dat eicel en zaadcel niet met elkaar kunnen samenwerken). Het gevolg is dat het voor mitochondrieel DNA heel interessant is om bevruchte eicellen te veranderen in vrouwtjes. Slaagt het mitochondriale DNA er in om het Y-chromosoom uit een bevruchte eicel te wippen, dan zal het voortleven. Inderdaad zijn er in de biologie meerdere gevallen bekend van soorten waarbij het mitochondriale DNA er in is geslaagd alleen vrouwtjes te laten geboren worden. En het man uitsterven dus al plaats had gevonden.
Uiteraard ‘probeert’ het Y-chromosoom precies het omgekeerde te bewerkstelligen. Immers: wordt het Y-chromosoom niet opgenomen in een bevruchte eicel, dan gat het niet door naar de volgende generatie. Met andere woorden: er ontstaat een evolutionaire strijd tussen het mitochondriale DNA en het Y-chromosoom. Dit verklaart ook waarom er families bestaan waarin vrijwel alleen jongetjes of meisjes geboren worden. In families met een dominant Y-chromosoom slaagt dit er in zeker te stellen dat het in het grootste deel van de gevallen in bevruchte eicellen terecht komt (bijvoorbeeld omdat er meer zaadcellen met een Y-chromosoom worden aangemaakt). In families met veel dochters maakt het mitochondriële DNA korte metten met het Y-chromosoom. De man gaat uitsterven door dit effect.
Y-chromosoom aan de verliezende hand
Als je de menselijke chromosomen onder de microscoop bekijkt, zal het je opvallen dat het Y-chromosoom veel kleiner is dan het X-chromosoom. Geen wonder. Elk miljoen jaar verdwijnen er vijf genen. Dit proces begin driehonderd miljoen jaar geleden. Over tien miljoen jaar is volgens sommige berekeningen het Y-chromosoom helemaal uitgekleed en zal verdwijnen. In onvruchtbare mannen, ongeveer tien tot vijftien procent van alle mannen, degenereert het X-chromosoom zelfs nog sneller. Tien miljoen jaar, of volgens sommige pessimisten enkele honderdduizenden jaar, is een heel eind in de toekomst. De kans is zeer groot dat we tegen die tijd als soort niet meer bestaan of een oplossing hebben gevonden. Wat zeker helpt is dat de meeste onderzoekers mannen zijn, dus een direct belang hebben dat de man gaat uitsterven te voorkomen…
Volgens onderzoek van de universiteit van Kent zijn onze handen geëvolueerd in de veelzijdige grijpinstrumenten die het nu zijn doordat de mens gereedschap is gaan gebruiken.
Nieuw onderzoek van antropologen van de universiteit van Kent heeft een oud vermoeden van Darwin bevestigd: onze handen zijn geëvolueerd tot de huidige veelzijdige vorm als gevolg van het gebruiken van gereedschap. Onderzoek van de anatomie van de hand wees al uit dat de anatomie van onze hand aanmerkelijk verschilt van die van mensapen zoals orang-oetans, gorilla’s en chimpansees.
Een vuurstenen bijl uit de Nieuwe Steentijd. Vuursteen was een gewilde substantie voor de vroege mens.
Cultuur veroorzaakte biologische evoutie in de mens
Uit het onderzoek van Dr Stephen Lycett and Alastair Key, beide van de universiteit van Kent, blijkt dat er duidelijke verschillen zijn in de effectiviteit van de oudste steenbewerking van 2,6 miljoen jaar geleden en die van modernere mensen. Uit een serie van experimenten blijkt dat mensen met kleine handen zoals die van de mensachtige Lucy van 2,6 miljoen jaar geleden veel minder effectieve stenen gereedschappen kon produceren dan onze moderne handen – of de handen van mensachtigen die de tussenschakels tussen deze verre voorouders en ons vormden.
Dit heeft rechtstreeks te maken met de anatomie van de hand, ontdekten de onderzoekers. In hun experimenten maten ze de kracht in de hand en de grootte van de handen van zestig proefpersonen en lieten hen vervolgens een stuk kabel van een centimeter doorsnede in tweeën snijden – dertig gebruikten een stalen mesje zonder handvat, de overige dertig een vuurstenen splinter. De onderzoekers vonden een significant statistisch verband tussen handgrootte en greepsterkte enerzijds en snelheid waarmee de deelnemers konden snijden anderzijds.
Dit is het eerste aangetroffen verband tussen de ontwikkeling van techniek en de evolutie van de mens, waarbij de techniek de evolutie van de mens stuurde. Mogelijk verklaart dit ook waarom de eerste mensen zich weinig verspreidden. Vuursteen komt slechts op enkele plaatsen voor. Dit bevestigt bestaande bilogische ideeën over de rol die techniek speelde in de vorming van de mens.
Huidige culturele druk op de menselijk genetisch materiaal
Analyse van het menselijk DNA-materiaal heeft uitgewezen dat het menselijk DNA de laatste tienduizend jaar sterk veranderd is. Dit is, vermoeden onderzoekers, het gevolg van de introductie van landbouw en het houden van vee, waardoor de mens melk is gaan drinken. Om die reden komt lactose-intolerantie nauwelijks meer voor in Europa en andere gebieden waar mensen veel melk drinken. Onze maatschappij ziet er nu heel anders uit dan bijvoorbeeld honderd jaar geleden. Het is duidelijk dat genetische eigenschappen die honderd jaar geleden heel nuttig waren, bijvoorbeeld resistentie tegen hongersnood en lintwormen, nu juist niet zo nuttig zijn. Wat voor type mens zou evolueren uit de nieuwe generatie mensen? Of zullen we in de toekomst designerbabies kweken?
Doemdenkers beheersen het nieuws. De ijskappen op de polen brokkelen af, we vergiftigen de lucht met cee oo twee, de olie raakt nu echt op en (afhankelijk van je politieke voorkeur) het islamitische gevaar of extreemrechtse fascisten zullen Nederland, wat heet, heel Europa in een totalitaire staat veranderen. Maar… hebben ze wel gelijk? Wat als we de wereld nu vergelijken met die van dertig jaar geleden, in 1981?
Kommer en kwel
Het gaat volgens bijvoorbeeld onze collega’s van Cassandraclub van kwaad naar erger met onze natuurlijke leefomgeving. Auto’s en elektriciteitscentrales pompen megatonnen kooldioxide de lucht in. In de oceanen sneeuwt het zwerfplastic, dat zeedieren vergiftigt die de voortdurende olierampen en de dodelijke sleepnetten van de veel te grote vissersvloot overleefd hebben. Aardolie en aardgas raken steeds verder uitgeput, peak oil is aangebroken nu steeds meer olielanden de handdoek in de ring gooien en olieimporteur zijn geworden. Er komen steeds meer voedseltekorten. Drinkwatervoorraden raken uitgeput, woestijnen breiden zich uit en steeds toenemende kuddes feiten en ander vee vreten de schaarse vegetatie in de halfwoestijnen kaal.
Op de aarde wonen meer mensen dan de aarde aankan en tot overmaat van ramp groeit de bevolking in Afrika en de islamitische wereld nog steeds snel. Al die mensen verwachten een westerse levensstandaard te kunnen bereiken, maar zelfs om het tegenwoordige welvaartniveau te handhaven is er veel te weinig fossiele brandstof.
Maar tegelijkertijd…
Dertig jaar geleden zuchtte het hele Oostblok, van Karlovy Vary tot Wladiwostok, onder een meedogenloze dictatuur. In Latijns-Amerika werden meedogenloze rechtse dictators als Banzer en Pinochet met stilzwijgende Amerikaanse steun in het zadel geholpen om het communistische gevaar te keren en werden andere moordzuchtige dictators als Saddam Hussein gesteund met wapens en technologie.
Door zure regen afgestorven bossen zien we de laatste jaren steeds minder.
Het Zwarte Woud en andere bossen in Centraal Europa verwelkten door de enorme wolken verdund zwavelzuur die de op bruinkool gestookte elektriciteitscentrales in Midden-Europa uitbraakten. Pas na de val van het IJzeren Gordijn kwam naar buiten wat voor enorme milieurampen zijn aangericht in de voormalige Sovjet-Unie.
De rivieren en de lucht in Europa en Noord-Amerika zijn daarentegen nog zelden zo schoon geweest, al was daar stevige druk door organisaties als Greenpeace en groene politieke bewegingen voor nodig. Zelfs de zalm, ooit een veel voorkomende vis in de Rijn, is teruggekeerd (al zijn er nog de nodige ecologische problemen).
Er zijn in de wereld nu minder dictaturen dan ooit, zelfs de hardnekkige despoten in het Midden Oosten ruimen nu een voor een het veld en de bevolking is beter opgeleid en gezonder dan ooit. We kunnen nu technisch gesproken dingen waar science-fictionschrijvers een kwart eeuw geleden alleen maar over konden dromen. De leefomstandigheden in de wereld zijn nu aanmerkelijk beter dan ze dertig jaar geleden waren. In voormalige ontwikkelingslanden waar milieuproblemen vroeger door dictatoriale regimes onder de tafel werden geveegd, bestaan er nu actieve milieubewegingen die overheden stevig onder druk zetten. En kooldioxide? In feite zijn de laatset twintig miljoen jaar de kooldioxidegehaltes in de lucht onnatuurlijk laag, waardoor planten het veel zwaarder kregen.
Wat gaat de race winnen: menselijke inventiviteit of stompzinnigheid?
Resultaten van het verleden geven geen garantie voor de toekomst, maar in de meer ontwikkelde landen zien we een continue trend naar verbetering. Er zijn in West-Europa nauwelijks dingen te noemen die slechter zijn dan dertig jaar geleden, uitgezonderd enige sociale degradatie en de steeds schever wordende inkomensverdeling. We kunnen nu steeds meer waarde produceren met minder grondstoffen en energie. Lossen we het energievraagstuk op en sluiten we de grondstofkringlopen – en er zijn verschillende goede manieren waarop we dat nu al kunnen doen – dan hebben we in principe geen onoplosbare problemen.
Wat we kunnen doen
Hiervoor moeten wel enkele doortastende maatregelen worden genomen. Zo moet de belasting op fossiele brandstoffen nog veel verder omhoog: we zijn aan invoer nu al zeventien miljard euro per jaar kwijt.
De bezitters van deze lompe slagschepen dragen flink bij aan de schatkist.
Het verhogen van de maximumsnelheid is niet erg, voorbijscheurende SUV-rijders zijn juist grote weldoeners van de schatkist. Groen Links zou niet zo onaardig tegen deze gulle belastingbetalers moeten doen.
Als het geld van de benzineaccijns maar geheel wordt gestoken in fysieke duurzame energiebronnen (windmolens, biogasinstallaties en subsidies op zonnepanelen en zonnecollectoren) in plaats van een nieuw blik beleidsambtenaren. Ook moet er fosfaatrecycling komen. Op dit moment spoelen er miljoenen kilo’s per jaar van deze kostbare meststof in zee. Stikstof en kalium is er genoeg, maar fosfor is schaars.
We hebben hier al veel te veel mensen, dus moeten hier alleen immigranten komen waar we wat aan hebben: optimistisch, hoogopgeleid, vrij van kwaadaardige religieuze idiotie, met kennis en culturele bagage die Nederland verrijken. Niet-westers (zoals de VVD-politici zeggen omdat ze het menen en de PVV zegt omdat niet-islamitisch zeggen niet mag van de wet) is een domme eis; juist van intelligente niet-westerlingen kan je het meeste leren omdat ze een heel ander cultureel blikveld hebben. Kortom: liever een ambitieuze Vietnamese boeddhistische ingenieur of een begaafde hindoe-kunstenaar uit Karnataka. Laat Nederland, zoals het al eeuwen is, een baken van intellectuele vrijheid worden en blijven. Voor fundamentalistische dwepers is er meer dan genoeg plek elders op de wereld.
Het is in de middellange toekomst, vele tientallen jaren na nu. De trends van steeds snellere en kleinere computers zet onverbiddelijk door. Machines hebben zich ontwikkeld tot wezens die onmetelijk veel intelligenter zijn dan zelfs de slimste mens. Hoe zouden de nieuwe verhoudingen liggen?
De drie stadia van overbodigheid
Machines hoeven niet een mens exact na te kunnen doen om deze overbodig te maken. Ze hoeven slechts alle taken van een mens beter te vervullen. In het proces van overbodig worden van de mens zijn drie stadia te onderscheiden. Het eerste stadium is dat waarin een machine in staat is een taak van de mens überhaupt, zij het gebrekkig, over te nemen. Voorbeelden van taken van deze eerste categorie zijn de eerste weefgetouwen die het werk van menselijke wevers overnamen (maar veel slechtere kwaliteit leverden) en de automatische piloot in vliegtuigen (of cruise control in auto’s). Nu bevinden weefgetouwen zich in de derde categorie.
Het tweede stadium is dat waarin een machine een bepaalde taak goedkoper kan verrichten dan een mens. Voorbeelden van taken die zich op dit moment bevindn in dit tweede stadium zijn d montage van elektronische schakelingen. Hier in het westen is het al goedkoper om dat door robots te laten doen. In lagelonenlanden als China en India zijn de salarissen nog zo bedroevend laag dat het werk hier nog wel door mensen wordt verricht.
Het derde stadium is dat waarin een machine dermate goede kwaliteit levert dat zelfs als de mens de taak gratis zou verrichten, dit toch nog slechter zou uitpakken dan als een machine de taak verricht. Een voorbeeld zijn de automatische waarschuwingssystemen voor het treinverkeer. Mensen maken fouten, hoe gewetensvol ze hun taak ook verrichten. Machines maken alleen systematische fouten. In een zeer goed begrepen, deterministisch systeem is het daarom veiliger om een machine het werk te laten verrichten. De reden dat hier steeds meer sprake van is.
Naar verwachting zullen steeds meer menselijke taken in de eerste categorie terecht komen of opschuiven naar de tweede en de derde categorie tot op het laatst, niet al te veel jaren na nu, alle taken in de derde categorie terecht zijn gekomen. De mens is dan geheel overbodig geworden. We kunnen dan kiezen voor de eeuwige vakantie, maar de vraag is of wij dan nog degenen zullen zijn die beslissen wat er gebeurt.
Voor machines is de zuurstofloze, zonrijke maan een veel prettiger verblijfplaats dan de aarde.
Hoe gaat het met de mens aflopen? Veel auteurs denken dat kunstmatige intelligenties de aarde zullen overnemen en de mens zullen uitroeien. Dit is zeker een mogelijkheid, maar niet de waarschijnlijkste. Het is namelijk niet erg rationeel om de meest complexe plaats (en het meest complexe wezen) dat het zonnestelsel kent te willen vernietigen alleen voor een handjevol grondstoffen. Superieure intelligentiss zullen waarschijnlijk nog meer dan wij nieuwsgierig zijn. De hoeveelheid makkelijk winbare, voor machines geschikte grondstoffen op de maan, in de planetoïdengordel, Mercurius en de Kuipergordel, bijvoorbeeld, is vele malen groter dan op aarde, om maar te zwijgen over de onafzienbare voorraden fuseerbare waterstof op en in gasreuzen als Jupiter. De aarde is daarentegen een onaangename plaats voor machines. Het is waarschijnlijker dat mensen zullen worden veroordeeld tot verblijf in het reservaat op de aarde.
In de ruimte krijg je niets cadeau. Niemand ruimt je afval of rommel op. Letterlijk voor elke gram zuurstof, water, voedsel en energie moet hard gewerkt worden. Samenwerken is letterlijk van levensbelang, want door de ingewikkelde technische systemen en de dodelijke omgeving kan je alleen niet overleven. En betekent een conflict al gauw de dood voor iedereen. Cradle to cradle is geen morele keuze, maar bittere noodzaak.
De dodelijke ruimte
Er is in het zonnestelsel buiten de aarde geen plaats te vinden waar de mens het zonder ruimtepak langer dan een paar minuten volhoudt. De plek die misschien nog het meest in de buurt komt van een comfortabele leefomgeving is vijftig kilometer boven het oppervlak van Venus. Aardse temperaturen, zwaartekracht en luchtdruk en een dikke beschermende atmosferische deken bieden veel comfort. Helaas is er op die hoogte geen vast oppervlak en bestaat de atmosfeer uit de onadembare kooldioxide en zwavelzuur. Alle afval die je in het gesloten systeem van een ruimtestation weggooit kom je eerder vroeg dan laat weer tegen.
Mars, een goede nummer twee, kent weliswaar een vaste bodem en een voor kosmische begrippen gastvrij Antarctisch klimaat, maar met tien millibar nauwelijks atmosfeer (die overigens ook onadembaar is) en een slechte bescherming tegen dodelijke straling. En deze twee plaatsen zijn nog de vakantieparadijzen van het zonnestelsel: op het oppervlak van Venus smelt lood, op Jupitermaan Io overlijd je binnen een uur aan stralingsziekte en op Neptunusmaan Triton komen fonteinen van vloeibaar stikstof voor.
De ruimtebasis: gedwongen extreem ecofascisme
Kortom: de enige manier om buiten de aarde te overleven is dus in een beschermde, afgesloten structuur met een aarde-achtige atmosfeer.
Zwevend boven Venus is een vrij dunne wand genoeg, maar op Mars en onaangenamere plaatsen is een drukkoepel absoluut essentieel. Er groeit niets, water is schaars en elke gram zuurstof moet kunstmatig geproduceerd worden. Grondstoffen kunnen alleen tegen extreem hoge kosten van de aarde ingevlogen worden (denk aan tienduizenden euro’s per kilo) en de lokaal beschikbare grondstoffen (Venus: kooldioxide en zwavelzuur, Mars kent zeer zout water, kooldioxide, heel veel ijzer en wat andere metalen) zijn niet makkelijk te verwerken. Kortom: recyclen, consuminderen en cradle-to-cradle op een manier waar zelfs de meest fanatieke eco-activist voor terug zou schrikken, zijn geen principiële keuze, maar domweg bittere noodzaak.
Sociaal gevoel en broederschap in de ruimte Flower power: vrede is in de vijandige ruimte letterlijk van levensbelang.Op aarde kan je als je jezelf onmogelijk hebt gemaakt in de groep verhuizen naar een andere stad of zelfs land.
In een kleine ruimtekolonie kan je dat vergeten. De dichtstbijzijnde mensen bevinden zich op miljoenen kilometers afstand verwijderd. Wachten op een antwoord van de aarde kost vanaf Venus, Mars of verder enkele minuten tot vele uren. Het eerstkomende bezoek is over vijf jaar als je geluk hebt.
Kortom: je kan maar beter leren heel goede vrienden te worden en te blijven met de mensen in je omgeving, want als je iemand beledigt of op zijn of haar ziel trapt, zit je morgen en waarschijnlijk de rest van je leven met de gevolgen als je het niet goedmaakt.
Vrede of de dood
Het is ook een heel slecht idee ruzie te zoeken met andere ruimtekolonies. Ten eerste zijn ze de enige hulp in de buurt als er een systeem uitvalt. Hulp vanuit de aarde is maanden of zelfs jaren onderweg. Eén welgemikt brokstuk dat met kilometers per seconde inslaat in je ruimtekolonie, een sabotageactie in het leefsysteem of in omloop brengen van een dodelijke microbe heeft akelige gevolgen. Kortom: vrede zal de norm zijn en agressieve of gewelddadige groepen zullen snel uitgeschakeld worden door andere ruimtekolonies omdat het risico van hun voortbestaan veel te groot is.
Kortom: er is geen betere manier om zelfs de ergste ruziezoekende slons in een sociale, milieubewuste wereldburger te veranderen dan een paar jaar in de onherbergzame ruimte te wonen.
Ons lichaam is nogal onderhoudsgevoelig, takelt af en toe overmaat van ramp is het nauwelijks te repareren. Helemaal vervelend: ook al leven we nog zo gezond, na zeventig, negentig of voor een enkele geluksvogel 120 jaar houdt ons lichaam er mee op. Geen wonder dat visionairen nadenken over oplossingen. Deze bevinden zich in drie hoofdgroepen: organen vervangen, genetica en cybernetische organismen. Hoe ziet de opvolger van homo sapiens er uit?
Betere transplantatieorganen
In de voorbije eeuw zijn wetenschappers er met veel moeite in geslaagd om transplantaties uit te voren van een overleden of ‘samaritaanse’ donor naar een acceptor. Alhoewel donororganen, bijvoorbeeld een donornier bij lijders aan een ernstige nierziekte, de levensverwachting met tientallen jaren kunnen verlengen, is orgaandonatie letterlijk slechts een lapmiddel. Er is een schreeuwend tekort aan orgaandonoren en omdat het om lichaamsvreemd weefsel gaat, moeten patiënten met donororganen vaak zware en gevaarlijke medicijnen slikken om hun immuunsysteem te onderdrukken.
In feite zijn patiënten met donororganen moderne Monsters van Frankenstein.
Een eerste stap is dus donororganen kweken in een lab uit lichaamcellen van een patiënt. Hiermee voorkom je immuunreacties en ben je ook af van de mensonterende wachtlijsten. Bij steeds meer organen lukt dat. Een volgende stap is het vervangen van donororganen door betere, kunstmatige organen.
Veel van onze organen zijn hapsnap geëvolueerd. Zo loopt de zenuw die het netvlies verbindt met de hersenen, voor het netvlies langs: de reden dat we een blinde vlek hebben (bij octopussen is dat beter geregeld).
Onze lever en nieren hebben maar een beperkte filtercapaciteit. En zou het niet handig zijn als we een ingebouwd systeem zouden hebben om ons bloedvatenstelsel aderverkalkingsvrij te houden? UV en infraroodstraling zien? Zo goed kunnen horen als een vleermuis of ruiken als een haai? Onthouden en rekenen als een computer? Een vreemde taal leren in een half uur? En vervelende herinneringen op commando wissen? Nu we toch bezig zijn: een paar kieuwen. Of een ontbijtje overslaan en je door de zon laten voeden. Zo sterk worden als een superheld. Deze kunstmatige organen kunnen zowel biologisch als mechanisch zijn.
Het menselijk DNA verbeteren
Elke reparatie aan het lichaam is lapwerk, als we het ontwerp zelf niet verbeteren. De eigenschappen van ons lichaam (het fenotype) worden voor een heel groot deel bepaald door het DNA, ons erfelijk materiaal. Willen we ‘de menselijke conditie’ structureel verbeteren, dan ontkomen we er niet aan, ingrepen te plegen in ons erfelijk materiaal.
Gentherapie. M.b.v. een adenovirus wordt gezond DNA in zieke cellen ingebouwd.
Het begrip eugenetica is besmet sinds de nazi’s Europa in het verderf stortten met hun rampzalige rassenfilosofie. In de vroeg-twintigste eeuw waren er invloedrijke eugenetische verenigingen die de theorieën van Mendel wilden toepassen om het menselijk ras te verbeteren. In het beruchte Lebensbornprogramma lieten overtuigde vrouwelijke nazi’s zich bezwangeren door SS-ers om een arisch superras ter wereld te brengen.
Zwakzinnigen, etnische minderheden en als ‘randfiguren’ betitelde mensen werden vaak in het geniep gesteriliseerd. In landen als Zweden ging dit tot in de jaren tachtig door.
De techniek is nu verder en we hoeven niet meer onze toevlucht te zoeken tot dit soort onethische en enge methoden. Met DNA-recombinant gentherapie kunnen we erfelijke ziekten als de Ziekte van Huntington permanent genezen. Als de gentherapie wordt toegepast in het hele lichaam van de patiënt, betekent dat ook zijn of haar nakomelingen de ziekte niet meer erven. Ook kunnen we mensen bijvoorbeeld slimmer, gezonder of gelukkiger maken dan nu en er voor zorgen dat hun levensduur langer wordt. Sommige mensen gaan al op hun zestigste dood, hoe gezond ze ook leven. Jeanne-Louise Calment, die in haar jeugd nog Van Gogh heeft gezien haalde de 122 in goede gezondheid. Waarschijnlijk kunnen we door aan genen te knutselen de levensduur flink opkrikken.Er zijn op dit punt enorm veel ethische dilemma’s.
Nog verder gaat het om het hele menselijke lichaam te herontwerpen. We zijn in feite een soort voor het landleven omgebouwde vis. De vraag is of dit nu echt de slimste manier is om een mens te laten ontstaan. Waarom hebben we bijvoorbeeld geen twee harten? Een backup van ons brein? Dat staartbeen en die suffe blindedarm kunnen er ook wel uit.
Mens wordt robot
Uiteindelijk blijf je zelfs met het “beste” genetische materiaal met biologische beperkingen zitten. Ons lichaam wordt gevormd aan de hand van een soort lang recept. Hoewel op veel punten planten en dieren opmerkelijk goed presteren – denk aan de supersterke spinnendraden, de effectieve zweepstaarten van eencelligen of de indrukwekkende capaciteiten van het menselijk brein – we zitten nog steeds vast aan de beperkingen van eiwitten, vetten en koolhydraten. Door evolutie kan bijvoorbeeld geen biologische kernreactor ontstaan omdat er geen biologische materialen zijn die bestand zijn tegen zoveel radioactiviteit.
Robots hebben geen last van verkoudheid. In principe gaan ze bijna eeuwig mee.
Kortom: willen we echt tienduizenden jaren kunnen leven, dan zullen we over moeten stappen op techniek. Ons belangrijkste deel, ons brein, kan als hardware of software worden overgenomen door een voldoend snelle computer die Turingcompleet is. De architectuur zal dan wel heel anders moeten zijn van die van de huidige generatie computers, niet één rekenchip dus maar miljarden. We leven dan niet meer op voedsel, maar op bijvoorbeeld elektriciteit uit een minireactor in ons lichaam. Asteroïdesurfen, een frisse duik in de methaanmeren van Titan en dan een douche onder de stikstofgeisers van Triton is dan een fluitje van een cent.
Misschien dat we daarom zo weinig sporen van aliens zien. Wie weet hebben ze zich wel zo goed aangepast aan het bestaan als ruimtebewoners, dat ze geen ruimtestations meer hoeven te bouwen en planeten hoeven te terraformeren.
Bevolkingsdichtheid over de hele wereld
Op deze video is goed te zien hoe de wereldbevolking zich heeft ontwikkeld en zal ontwikkelen in de komende twintig jaar. Elke miljoen mensen wordt voorgesteld door één puntje.
Een beetje verontrustend? Wel, dit wordt bedoeld met ‘bevolkingsexplosie’. Zo gek is het idee dus niet om iets aan de enorme bevolkingsgroei te doen. Op dit moment gebruiken we de hulpbronnen van de aarde veel sneller dan deze aangevuld worden. In Europa, Japan en Rusland is het probleem nu onder controle, maar vooral in het Midden Oosten, Pakistan en Afrika is de bevolkingsgroei nog steeds enorm.
Hoe zou de aarde er over tienduizend jaar uitzien als de mens nu zou uitsterven? Er zou maar weinig overblijven, volgens deze video. En welke diersoort kan zich ontwikkelen tot de opvolger van de mens?
