rechtspersonen

Robin Hood, niet voor niets na eeuwen nog steeds een populaire legende. Bron: Wikimedia Commons/gebruiker Olaf1541 (waarschijnlijk)

Hedge funds en parasitisme: is stelen van de Action wel diefstal?

De discountketen Action kwam onlangs in het nieuws, omdat een vulploegleider ontslagen is wegens de ‘diefstal’ van een plastic zakje met een verkoopwaarde van drie eurocent. De Nederlandse rechter zal zoals gebruikelijk is in de zogeheten Nederlandse “rechtsstaat”, deze kafkaëske eis wel toewijzen. De aandacht richtte zich voornamelijk op de disproportionaliteit van de maatregel. Hoe terecht is het om iemand te ontslaan om drie cent? Hierbij wordt voorbijgegaan aan een interessantere vraag. Want wat is de rechtspersoon achter de Action keten in Nederland, Action Nederland B.V., precies? En is vermogensoverdracht ten nadele van deze entiteit wel diefstal?

Rechtspersonen, hedge funds en leningen
Action Nederland B.V. is een zogeheten besloten vennootschap. Dit is een type rechtspersoon. Rechtspersoonlijkheid betekent dat de rechtspersoon, als fictieve entiteit, juridisch aansprakelijk is. Dat wil zeggen, dat de eigenaren van Action Nederland B.V. niet hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de daden van Action. Een rechtspersoon vervult de rol van God in een theocratie. Het is een fantasie-entiteit, die in de negentiende eeuw in het leven is geroepen in de Verenigde Staten door een corrupt lid van het hooggerechtshof om zijn voormalige werkgever te plezieren.
Action is namelijk niet in handen van een menselijke eigenaar, maar van een andere rechtspersoon, het Engelse hedge fund 3i.

Robin Hood, niet voor niets na eeuwen nog steeds een populaire legende. Bron: Wikimedia Commons/gebruiker Olaf1541 (waarschijnlijk)
Robin Hood, niet voor niets na eeuwen nog steeds een populaire legende. Bron: Wikimedia Commons/gebruiker Olaf1541 (waarschijnlijk)

De eigenaars van 3i maakten met de aankoop van Action een sprookjesachtige winst.  Met geleend geld kochten deze heren (vrouwen zijn nauwelijks vertegenwoordigd onder de bezitters van het grootkapitaal) Action voor 500 miljoen euro. Ondertussen is het concern al 10 miljard euro waard en hebben de eigenaren Action opgezadeld met dure leningen, waarmee ze meer dan twee miljard euro belastingvrij hebben binnengehaald. Dit in tegenstelling tot de winkels die een eenmanszaak vormen, een eenvoudige bv of een vennootschap onder firma: zij betalen keurig belasting. En de eigenaren van 3i? Zij maken deel uit van een ondoorzichtig web van rond de 1200 grote financiële instellingen die kriskras aandelen van elkaar hebben. Het is een onontwarbaar kluwen geworden, een parasitaire woekerzwam die ten gunste van een kleine groep bezitters (de beroemde 1%) de planeet en de mensheid uitmergelt en te gronde richt.

Binnen de Action heerst een draconische discipline.

Om een lang verhaal kort ter maken: Action is nu een meedogenloze winstmachine waarmee de Nederlandse economie wordt leeggezogen, de Nederlandse (en in toenemende mate Europese) middenstand wordt vernietigd en waarvan de opbrengsten bij de parasieten in de Londense City belanden.

Van wie ‘steel’ je, als je van de Action ‘steelt’?
De Action en vergelijkbare rechtspersonen zijn net zulke fantasiestructuren als engelen, goden en kabouters. Als je van een kleine ondernemer steelt, steel je het brood uit de mond van een mens van vlees en bloed, een hardwerkende man of vrouw, die netjes belasting betaalt en zich elke dag zorgen moet maken of hij/zij niet persoonlijk failliet gaat. Kortom: ethisch gezien is dit vrijwel altijd immoreel en verderfelijk. Door van de Action te ‘stelen’, hevel je in feite vermogen over van dit onontwarbare kluwen schadelijke parasieten naar iemand die wel netjes belasting betaalt: jij. Volgens de Nederlandse wet is het verboden om op te roepen tot een misdrijf, en net zoals in Pakistan het beledigen van de legendarische figuur Mohammed je je leven kost, is het in Nederland strafbaar om op te roepen tot ‘illegale’ overheveling van vermogen van deze belastingontwijkende parasieten naar jou. Dat zal ik dus ook niet doen. Wel mag ik iemand die dat doet, een held vinden. Dus bij deze. Wie van de Action en soortgelijke fantasieconstructies ‘steelt’, is mijns inziens geen dief, maar een held. Een moderne Robin Hood waar ik bewondering voor voel.

Al in 1900 werden in de VS wrange grappen gemaakt over letselschadeadvocaten. Bron: Wikimedia Commons

Het nut van rechtszaken: kapotprocederen

Er worden zeer veel rechtszaken gevoerd die op het eerste gezicht totaal onzinnig lijken. Schijn bedriegt echter. Rechtszaken zijn namelijk een effectieve strategie om gevaarlijke, maar niet erg rijke tegenstanders af te remmen en failliet te laten gaan. Is ons rechtssysteem niet haar doel voorbijgeschoten?

Juridische burgeroorlog loopt totaal uit de hand
Rechtszaken zijn erg populair. Tot eind vorige eeuw vooral in de Verenigde Staten,waar het fenomeen ziekelijke vormen aanneemt, maar sinds begin deze eeuw ook hier in Europa. Steeds meer bedrijfsmiddelen worden overgeheveld van research and development-afdelingen, waar de echte innovaties vandaan komen, naar de snel groeiende juridische afdelingen, die per saldo waarde vernietigen. Een bedrijf als Microsoft, dat software ontwikkelt, besteedde tot voor kort negenhonderd miljoen dollar per jaar aan advocaten en rechtszaken, terwijl toch softwareontwikkeling de core business is van het bedrijf. Mijn voormalige studiegenoten kozen massaal voor afstudeerrichtingen die zich met patent-gerelateerde zaken bezig hielden.

Al in 1900 werden in de VS wrange grappen gemaakt over letselschadeadvocaten. Bron: Wikimedia Commons
Al in 1900 werden in de VS wrange grappen gemaakt over letselschadeadvocaten. Bron: Wikimedia Commons

Microsoft is niet uniek. Steeds meer productiviteit wordt  “geïnvesteerd” in rechtszaken en juridische activiteiten. Op dit moment wordt er aan juridische zaken in de Verenigde Staten per jaar zo’n 865 miljard dollar uitgegeven. Aan deze “juridische burgeroorlog” in de VS wordt elk jaar een Irak-oorlog aan geld besteed: 2,2 procent van het Amerikaanse bruto nationaal product (het dubbele van de uitgaven in Duitsland en het drievoudige van die in Japan). Per Amerikaans gezin – waarvan de meesten het bepaald niet breed hebben en de ouders er vaak twee of zelfs drie banen er op na houden  om het hoofd boven water te houden  – betekent dat tienduizend dollar per jaar minder. Hierbij is niet meegeteld, hoeveel veelbelovende start-ups de nek om zijn gedraaid door rechtszaken en hoe verstikkend de dreiging met rechtszaken werkt op innovatie en risicobereidheid. Hier in Nederland zijn de uitgaven aanmerkelijk lager, maar ook hier loopt het steeds meer uit de hand.

Gevolgen
Naast de grote financiële schade voor de maatschappij als geheel introduceert dit systeem ook extra onzekerheid. Zowel voor de aangeklaagde bedrijven en individuen als voor de slachtoffers, die maar af moeten wachten of ze hun rechtszaak zullen winnen. In sommige Amerikaanse staten en de voormalige Britse koloniën moet de verliezer alle juridische kosten betalen. Als een zwaar lichamelijk gehandicapte een letselschadezaak verliest, betekent dit nog een extra klap, wat in de VS met haar peperdure gezondheidszorg doorgaans een doodsklap is. Rechtspersonen als limiteds (BV’s) en corporations (NV’s)  kunnen niet in de gevangenis gezet worden. Ze kunnen alleen (extreem hoge) boetes opgelegd krijgen. Dit lokt gecalculeerde risico’s uit bij managers van deze corporaties. Als de boete op bijvoorbeeld ernstige milieuvervuiling erg laag is, zal de corporation de milieuregels aan haar laars lappen. Omdat het rechtspersonen zijn, zijn hun managers bij ze in dienst. Werknemers zijn doorgaans niet aansprakelijk voor daden die ze in opdracht van hun werkgever verrichten en in de VS hebben managers de wettelijke plicht om zoveel mogelijk winst te maken.

Verkeerde oplossing voor drie problemen
Het huidig rechtssysteem probeert een drietal problemen op te lossen. Deze zijn:
1. Hoe worden boosdoeners, die de maatschappij als geheel of individuen schade berokkenen, aangepakt en afgeschrikt?
2. Hoe worden mensen die worden getroffen door een ernstig ongeval, verzekerd van voldoende medische behandeling en inkomen?
3. Hoe worden intellectuele eigendommen beschermd?

We kunnen, denk ik, gerust vaststellen dat  zeker in de VS, maar ook steeds meer in Nederland en andere Europese landen, het rechtssysteem hierin tekort schiet. De perverse opzet van het systeem maakt dat wetsovertreding lonend is en maakt het juridische systeem een snel in omvang toenemende kanker.

Oplossing
De oplossing is mijns inziens de volgende.
Ten eerste moeten rechtspersonen juridisch transparant worden gemaakt. Alleen de beperking van financiële aansprakelijkheid (m.u.v. oplichting, ander crimineel gedrag en wanbestuur) moet overeind blijven. Verder moeten wetsovertredende werknemers persoonlijk juridisch volledig aansprakelijk worden gesteld. Niet alleen boetes voor corporations dus, maar lange gevangenisstraffen en persoonlijke aansprakelijkstelling voor misdadigers die mensenrechten schenden, anderzijds de wet overtreden en de volksgezondheid in gevaar brengen. Als een manager weet, dat hij in de gevangenis zal belanden als hij bijvoorbeeld schadelijke gezondheidseffecten onder de pet houdt of loost in een natuurgebied, dan zal hij zich wel twee keer bedenken voor hij dat soort dingen doet.
Ten tweede moet er een fatsoenlijke basisverzekering komen. In Nederland bestaat deze, al is deze onnodig uitgebreid en is het eigen risico te hoog. In de VS nog niet. De oplossing hier is het invoeren van een basisverzekering waarbij tegen een lage, schappelijke premie alle inwoners van een land verplicht verzekerd zijn voor de behandeling van levensbedreigende of anderzijds ernstige, goed behandelbare kwalen. Artsen en ziekenhuizen worden niet persoonlijk aansprakelijk gesteld bij medische missers, tenzij sprake is van ernstig verwijtbaar tekortschieten. Denk aan de zaak van de verslaafde neuroloog in het Enschedese ziekenhuis Medisch Spectum Twente, die jarenlang patiënten onterecht dement verklaarde. In deze gevallen worden zowel bestuurders als arts persoonlijk aansprakelijk gesteld. Als de arts te goeder trouw, maar niet echt competent heeft gehandeld,  komt er alleen een aantekening in het BIG register voor de desbetreffende arts en wordt de arts verplicht op dit punt bijscholing te volgen. Hierdoor kunnen ook veel lagere tarieven worden gerekend, waardoor de basisverzekering goedkoop blijft.
Ten derde wordt intellectueel eigendom op dit moment veel te gemakkelijk erkend. Echt waardevolle kennis wordt nu al niet gepatenteerd, maar als zogeheten trade secret geheim gehouden. Uiteraard is het doel alleen investering in waardevolle kennis te beschermen en triviale “uitvindingen”, zoals het één-klik kooppatent dat aan amazon.com is toegekend, niet te beschermen. Opheffen van het huidige patentrecht is hiermee het beste. Ook auteursrecht kan worden ingeperkt tot bijvoorbeeld vijf of tien jaar na publicatiedatum. Dit vormt ook een uitstekende prikkel voor creatieve artiesten om te blijven produceren, in plaats van hun bestaande werk uit te blijven melken.

De inheemse Maya-bevolking in Guatemala lijdt al decennia onder bruut geweld van leger en multinationals. Bron: Avaaz.org

Stel bestuurders multinationals persoonlijk aansprakelijk voor bedrijfsmisdaden

Op dit moment is, dankzij het Angelsaksisch georiënteerde bedrijvenrecht, een manager van een rechtspersoon alleen strafbaar als hij niet maximaal winst voor de aandeelhouders maakt. Het resultaat: enkele schokkende gevallen van misdadig gedrag door personeel van multinationals, waarbij de verantwoordelijken vrijuit gaan. Dit is volledig onacceptabel.

De inheemse Maya-bevolking in Guatemala lijdt al decennia onder bruut geweld van leger en multinationals. Bron: Avaaz.org
De inheemse Maya-bevolking in Guatemala lijdt al decennia onder bruut geweld van leger en multinationals. Bron: Avaaz.org

Rechtspersoon: kunstmatige levensvorm met psychopate persoonlijkheid 
We beschreven het al in een eerder artikel: eind negentiende eeuw ontstond een kunstmatige levensvorm op aarde, de corporatie genaamd. Deze levensvorm kent, dankzij een juridische uitspraak van een Amerikaanse rechter tegen Harry Ford, een uitgesproken psychopate persoonlijkheid. Managers van rechtspersonen hebben namelijk de plicht om de winsten voor de aandeelhouders maximaal op te krikken. Omdat er verder geen regels zijn gesteld betekent dit: ten koste van alles. Werknemers zijn namelijk vrijgesteld van vervolging voor alles wat ze doen in opdracht van hun bedrijf, zolang ze maar geen fraude of direct strafbare handelingen, zoals moord, plegen. Het gevolg is dat het bedrijf waarvoor ze werken nietsontziend te werk gaat en de gevolgen afwentelt op de rest van de maatschappij.

Winst boven alles
Dus als het voor een multinational winstgevend is om een verbod op vervuiling aan de laars te lappen, omdat de winst hoger is dan de boete, zullen managers dat doen, anders zijn ze strafbaar. Het gevolg: Amerikaanse, en ook steeds meer Europese, multinationals overtreden de regels massaal en betalen de (vaak lachwekkend lage) boetes. Tegenstanders worden kapotgeprocedeerd. In het ergste geval (zoals het geval-Philip Morris, waarbij deze tabaksfabrikant tientallen jaren lang onderzoek onder de pet hield waaruit bleek dat roken dodelijk is), krijgt een multinational een zware boete, maar gaan nog steeds de verantwoordelijke managers vrijuit. Ondanks dat ze verantwoordelijk zijn voor de afschuwelijke dood van honderdduizenden rokers.

Bestuur hoofdelijk aansprakelijk stellen: een goed idee
Deze morgen ontving schrijver dezes een mail van actienetwerk Avaaz.org waarin het geval wordt beschreven van een Canadees mijnbouwbedrijf, Hudbay Minerals, dat de bedrijfsveiligheidsdienst opdracht gaf om in Guatemala de bevolking van enkele Maya-dorpen van hun land af te meppen. Hierbij werden er elf vrouwen verkracht, een dorpsleider vermoord en raakte een jonge man verlamd. Meer informatie over de Hudbay-zaak hier. Activisten willen nu Hudbay Minerals voor de rechter slepen in Canada. Uiteraard probeert dit bedrijf nu de rechtzaak te laten verplaatsen naar Guatemala, waar de corrupte rechtbanken eenvoudig omgekocht kunnen worden. Als groot bedrijf heeft Hudbay Minerals miljoenen ter beschikking om de beste advocaten in te huren en rechtszaken eindeloos te rekken, tot de tegenstanders door geldgebrek de handdoek in de ring moeten gooien. Zelfs als het bedrijf schuldig wordt bevonden, zal het enige resultaat zijn dat het bedrijf een hoge boete krijgt opgelegd en de verantwoordelijke managers vrijuit gaan.

Daarom is het van belang dat de wet wordt veranderd. Allen die opdracht geven om misdaden te plegen, alsmede hen die die misdaden plegen, dienen persoonlijk aansprakelijk te worden gesteld. Bedrijven die willens en wetens de wet keer op keer overtreden, moeten op grond van art. 14o W.v.S. worden ontbonden als misdadige organisatie en  hun bestuurders en werknemers (voorzover betrokken) vervolgd wegens deelname aan een criminele organisatie. Ook moeten ze voor de duur van twintig jaar een beroepsverbod opgelegd krijgen. Alleen door een dergelijke harde aanpak zal dit soort gewetenloze gedrag stoppen.

Veel Caribische eilandstaatjes leven naast van toerisme, ook van offshore bancaire diensten.

Bezit dat niet bestaat

Vergeet belasting ontduiken en armoedige zwarte spaarrekeninkjes in Zwitserland. Echte grote jongens regelen een offshore trust in landen als Panama of de Seychellen. Uiteraard hebben ook grote bedrijven deze weg bewandeld, met als gevolg dat de meeste grote bedrijven en echte rijkaards nauwelijks meer belasting betalen.

Wat is een trust?
In de middeleeuwen werd het bezit van kruisvaarders die op weg gingen om tegen de Saracenen te strijden, ondergebracht in een zogeheten trust, een soort stichting, waar een bewindvoerder het beheer over voerde. In de loop der eeuwen is deze constructie een eigen leven gaan leiden. Steeds meer rijkaards brachten en brengen hun vermogen onder in een trust.

Veel Caribische eilandstaatjes leven naast van toerisme, ook van offshore bancaire diensten.
Veel Caribische eilandstaatjes leven naast van toerisme, ook van offshore bancaire diensten.

Een trust (voluit: trust of foundation, foundation is het Engelse woord voor stichting) komt er op neer dat het vermogen van de settlor, bijvoorbeeld bedrijven of onroerend goed, middels een speciale trustakte wordt ondergebracht in een stichting. Anders dan een Nederlandse stichting, die geen winstoogmerk mag hebben, heeft de trust dit uitdrukkelijk wel als doel. De grap is dat het vermogen is ondergebracht in een stichting in een belastingparadijs, dus vrijgesteld is van belasting. De stichting, bestuurd door een trustee (in de praktijk meestal een gespecialiseerd trustkantoor) doet uitkeringen aan de benefactor (doorgaans, maar niet altijd, is dit de settlor). Stel, je hebt een zakelijke pinpas of creditcard van een trustrekening (of van een Nederlandse BV die eigendom is van een trust), dan kan je dus een luxe leventje leiden zonder dat de fiscus daar achter komt. Ook kan je je zakelijke concurrenten een flinke loer draaien, bijvoorbeeld door hun pand op een strategische locatie op te kopen.

Rijkdom zonder risico
Op papier niets bezitten heeft enorme voordelen. Waar niet is, is ook geen belasting te heffen. Handige financiële zwendelaars van Wall Street hebben dan ook hun vermogen massaal weggesluisd naar een Antillenrekening of Zwitserse nummerrekening, die op naam staat van een trust. Hoe meer geld, des te geslepener kunnen de transacties uit worden gevoerd. De allerrijksten, waaronder het Nederlandse koninklijk huis,  betalen om die reden nauwelijks meer belasting. Juist op dit punt wordt deze kwestie van visionair belang.

Georganiseerde criminaliteit zuigt economie leeg
Vooral de “bedrijfstak” van financiële dienstverleners kan met enig recht worden gekenschetst als georganiseerde criminaliteit. Deze sector is er in geslaagd als een kankergezwel te groeien ten koste van de rentabiliteit van de rest van de economie. Er wordt meer geld verdiend met het uitzuigen van de rest van het bedrijfsleven en consumenten en het heen en weer schuiven van immense geldbedragen dan met productief werk.

Lagere belastingen, maar keiharde aanpak belastingontwijking
Het wordt dus tijd dat belastingontwijking harder wordt aangepakt. Zo kan er begonnen worden met bronheffing, ook op transferwinsten die naar trusts in het buitenland worden overgemaakt. Mogelijk kan er ook een extra strafheffing op overboekingen aan dubieuze rechtspersonen als trusts worden ingevoerd, gezien de enorme sociale schade die deze aanrichten. Dit moet dan wel in Europees verband.

Tegelijkertijd moet de belastingdruk op inkomens ook niet moordend hoog zijn. Een flat tax van dertig procent plus belastingvrije voet ten hoogte van 50% van de bijstandsuitkering voor een samenwonend stel is redelijk. Dit komt in de praktijk neer op een basisuitkering voor iedereen. Zolang allerlei bespottelijke aftrekposten zoals hypotheekrenteaftrek in strand blijven is het wachten op misbruik. Tegelijkertijd moet de lagere klasse zich tot middenklasse op kunnen werken (of als kleine ondernemer aan de slag kunnen) en de middenklasse in staat zijn genoeg kapitaal te verwerven om eigen bedrijven op te zetten.