De Kingdom Tower zal gebouwd worden door de Bin Laden Groep in de kustplaats Jeddah aan de Rode Zee. Het gebouw zet alle bestaande wolkenkrabbers in de schaduw. Volgens de beruchte Skyscraper Index betekent dit slecht nieuws…
De Kingdom Tower zal als deze gereed is meer dan een kilometer hoog reiken. De zwanenzang van Saoedi-Arabië?
Het land met de grootste olievoorraden ter wereld is, zoals bekend, Saoedi-Arabië. Nu olie steeds schaarser en moeilijker te winnen wordt, lopen de olieprijzen op en stromen de oliemiljarden de fundamentalistische woestijndictatuur binnen. De buurstaatjes aan de Golf, zoals de Verenigde Arabische Emiraten, hebben nu het nakijken in het spelletje wie de grootste heeft.
Toch is dit geen reden tot vreugde voor de Saoedi’s. Er blijkt namelijk een merkwaardige historische wetmatigheid te zijn, de Skyscraper Index, ontdekt door beursanalist Andrew Lawrence aan het einde van vorig millennium. Steevast blijkt het voltooien van een groot bouwwerk namelijk samen te gaan met een economische ineenstorting. Zo werd het Empire State Building voltooid in het crisisjaar 1931.
De torens van het World Trade Centrum werden voltooid in 1972, net toen de oliecrisis uitbrak en het Bretton Woods stelsel met gouddekking uiteenviel. Ook de Petronas Towers in Maleisië werden net voltooid in 1997, toen de Azië-crisis op zijn hevigst werd. Op dit moment wordt maar iets meer dan de helft van de kantoorruimte in de torens verhuurd. Als uitsmijter de Burj Khalifa, gebouwd in het nu failliete Dubai. Slechts vijftig van de negenhonderd appartementen is bezet.
De achterliggende reden: als investeerders van gekkigheid niet meer weten wat ze met hun geld moeten doen, gaan ze dat in onzinnige projecten als reusachtige wolkenkrabbers steken. Dit is een symptoom van peak fantasy. En een voorbode voor een recessie.
Het Saoedische fallussymbool is hiermee vergelijkbaar. Het grootste Saoedische olieveld, Ghawar, loopt op zijn laatste benen en wordt nu met reusachtige hoeveelheden zeewater volgepompt om de laatste olie er uit te persen. Petrotechnische Viagra, zo men wil. Tegen 2016 tot 2017, als de Kingdom Tower is voltooid, is Ghawar leeggemolken. Saoedi-Arabië verandert dan in een tweede Jemen, het straatarme en overbevolkte zuidelijke buurland. En de toren? Wellicht dat valken er hun nest in gaan bouwen.
Enkele jaren geleden was er veel media aandacht voor de mogelijkheid dat de Large Hadron Collider van het CERN bij Genève onbedoeld mini zwarte gaten kon produceren als bijproduct van een experiment, die vervolgens de Aarde zouden kunnen vernietigen. Na onderzoek kwamen enkele commissies van deskundigen tot de conclusie dat de kans op deze catestrofe verwaarloosbaar was, onder andere omdat men overtuigt is van de realiteit van Hawkingstraling en omdat de natuur al miljarden jaren hoogenergetische kosmische deeltjes op de Aarde laat botsen, zonder rampzalige gevolgen. De kans op een catastrofale afloop van het experiment werd niet gekwantificeerd, maar stel nu dat deze 1 op een miljard per jaar zou zijn. Erg klein, maar als het misgaat zijn de gevolgen enorm; er is een verwachtingswaarde van 7 slachtoffers per jaar. Velen zouden het uitvoeren van een experiment dat naar verwachting jaarlijks 7 mensen doodt moreel onverantwoord vinden. En dan zijn toekomstige generaties en dieren nog buiten beschouwing gelaten.
De Large Hadron Collider bij Genève
Een foute beredenering
Het echte probleem met deze kans is echter een stuk zorglijker. Hoe betrouwbaar is een inschatting van zo’n kleine kans? De waarde van 1 op een miljard is de uitkomst van een berekening die gebaseerd is op een redenatie, een model en mogelijk meerdere theorieën, en geldt enkel als deze allemaal volledig correct zijn. Als men ergens in het onderzoek een redenatiefout of rekenfout heeft gemaakt is deze inschatting waardeloos en zou de werkelijke kans wel eens veel groter kunnen zijn. Om de werkelijke kans op een catastrofe te bepalen moet je dus inzicht hebben in de kans dat je berekening fout is. Dit is vooral relevant als de kans op een redenatiefout groter is dan de berekende kans op de catastrofe. Een zeer kleine ingeschatte kans, zoals 1 op een miljard, impliceert dat de onderzoekers enorm zeker van zichzelf zijn. Als een miljard onderzoekers heel zeker zijn van hun resultaat, hoeveel zouden er in werkelijkheid toch een fout hebben gemaakt?
Hoe zeker zijn wetenschappers van hun resultaten?
De wetenschapsgeschiedenis is bezaaid met fouten, ook bij belangrijke projecten. Enrico Fermi, niet de minste, vond het idee van Leó Szilárd van een nucleaire kettingreactie belachelijk. In 1954 bleek de Castle Bravo atoombom 15 megaton te halen in plaats van de geschatte 4 à 8 megaton, wegens een buiten beschouwing gelaten reactie met lithium-7, wat leidde tot een sterfgeval. Een ander type fout (of beter gezegd, blunder) was de verwarring tussen metrische en Engelse eenheden in een NASA Mars ruimtevaartuig in 1999, waardoor deze onbestuurbaar werd. Een klassieke vergissing bij de inschatting van de leeftijd van de Aarde werd gemaakt door Lord Kelvin in de 19e eeuw. Hij kwam uit op 20-40 miljoen jaar. Valt hem dit te verwijten? Nee, want hij baseerde zich op de toen bekende natuurkunde, zoals warmtegeleiding en de temperatuur van de Aarde. Radioactief verval was nog onbekend, en later werd ontdekt dat het verval van bijvoorbeeld kalium-40 veel warmte produceert, waardoor Kelvin’s berekening in het water viel.
In de praktijk blijkt de kans op een fout in een onderzoek circa 0,1 to 1% te zijn. Deze kans domineert de berekende kans volledig als deze erg klein is, en dan is de werkelijke kans onbekend. Deze zou heel makkelijk een stuk hoger kunnen liggen dan 1 op een miljard.
Een getallenvoorbeeld
Gebaseerd op het bovenstaande blijven we aan de veilige kant en kiezen we een kans van 0,999 dat het onderzoek klopt en de berekende kans op een catastrofe inderdaad 10-9 is. Dit betekent dat er een kans van 10-3 is dat de 10-9 niet klopt. Stel nu dat de kans op een catastrofe in het geval van een redenatiefout 10-4 is. Dit getal is erg lastig in te schatten, maar zonder goede argumenten is er geen enkele reden aan te nemen dat dit getal zeer klein is, dus 10-4 is een aardig conservatieve keuze. Nu is de nieuwe beste inschatting van de kans op een catastrofe 0,999 * 10-9 + 10-3 * 10-4 ~= 10-7, honderd keer zo groot als eerder gedacht. Voor elke redelijke variatie op de bovenstaande getallen geldt dat de oorspronkelijk berekende kans (veel) te klein blijkt te zijn, en het geïmpliceerde zelfvertrouwen onterecht was.
Moeten we dan maar stoppen met elke activiteit waarbij we niet absoluut zeker zijn van een goede afloop? Meer voorzichtigheid is wellicht op zijn plaats, maar het nemen van risico kan ook leiden tot een grote wetenschappelijke sprong voorwaarts. De eerste vaccinatie was erg riskant, maar vaccins hebben uiteindelijk erg veel goeds gebracht.
Op dit moment wordt er koortsachtig gewerkt aan een theorie over de realiteit voorbij Einsteins ruimtetijd. Een mysterieus kosmisch signaal kan snel de lege plekken opvullen. Vaarwel, ruimtetijd, als een viertal rebelse natuurkundigen gelijk heeft. Welkom, impulsruimte, waarin zelfs het verleden niet vaststaat….
‘Einstein ging niet ver genoeg’
Drie eeuwen lang verkeerden we in de veronderstelling dat ruimte en tijd absoluut en onveranderlijk waren. Toen kwam Einstein, die liet ziet dan de tijd van zeer snel bewegende voorwerpen langzamer verloopt. Hij smeedde ruimte en tijd ineen tot één geheel: ruimtetijd. Op zichzelf gezien zijn ruimte en tijd betekenisloos. Alleen in relatie tot elkaar hebben ze betekenis.
Als Smolin gelijk heeft, lijkt een supernova er voor een lokale waarnemer anders uit te zien dan voor iemand op tien miljard lichtjaar afstand.
Heeft Einstein het laatste woord? Lee Smolin, gevreesde kwelduivel van de snaartheoretici en oprichter van het Perimeter Institute voor Theoretische Fysica in het Canadese Waterloo (geen universiteit wilde niet-snaaronderzoek sponsoren), denkt van niet. Met een drietal collega’s willen ze relativiteit naar een geheel nieuw niveau tillen. Elke revolutie kent slachtoffers. In Smolins theorie moet ruimtetijd er aan geloven. Volgens Smolin leven we niet in ruimtetijd maar in een faseruimte.
De beloften van Smolins geesteskind zijn immens. Als zijn radicale claim op waarheid berust, hebben we eindelijk de oplossing voor de informatieparadox en zijn we aardig op weg naar de zo lang gezochte ’theorie van alles’. Althans, iets dat er dicht bij in de buurt komt.
Wat is faseruimte?
Een beetje natuurkunde. Alles, zelfs lichtdeeltjes, heeft impuls. Impuls is massa maal snelheid of, zoals bij lichtdeeltjes, de constante van Planck gedeeld door de golflengte. Impuls is voor natuurkundigen absoluut heilig, nog heiliger dan de wet van behoud van energie. Dat is niet voor niets. Zowel in Einstein’s theorie als kwantummechanica blijft impuls behouden.
Faseruimte is onze bekende drie ruimtelijke en één tijddimensie, samengevoegd met een vierdimensionale impulsruimte. Wat we waarnemen is geen ruimte en tijd, maar energie en impuls. Alles wat we waarnemen berust op een voortdurende stroom van energie- en momentuitwisselingen. Bijvoorbeeld: lichtdeeltjes reizen van de klok naar je netvlies, waar ze in zenuwimpulsen worden omgezet en naar het optische centrum van je hersens wordt gestuurd. Hieruit construeren we een beeld van ruimte en tijd. Ook bij natuurkundige experimenten, tot deeltjesversnellers aan toe, is het niet anders.
Net zoals ruimtetijd uiteenvalt in drie ruimtelijke dimensies en één tijddimensie, valt de momentruimte uiteen in energie en drie impulsdimensies. Tot nu toe werd de impulsruimte gezien als een handig wiskundig middel om lastige berekeningen ingewikkeld te maken. Zo is de heliocentrische theorie van Copernicus overigens ook zijn opmars begonnen. Rekenen hiermee was veel makkelijker dan met de ingewikkelde epicykels van Ptolemaeus. Pas later werd deze theorie, waarbij de aarde en de planeten om de zon draaien, algemeen ook als wereldbeeld geaccepteerd.
Max Born’s profetische woorden
De Duitse fysicus (en medegrondlegger van de kwantummechanica) Max Born wees er al op dat verschillende essentiële vergelijkingen in de kwantummechanica hetzelfde blijven, of je ze nou in ruimte-tijd coördinaten uitdrukt of in impulsruimte-coördinaten. Hij vermoedde toen al dat het wel eens mogelijk zou kunnen zijn op deze manier de algemene relativiteitstheorie en kwantummechanica samen te voegen. Dit idee van Born, ‘Born reciprociteit’, had een opmerkelijk gevolg. Als ruimtetijd door de massa van sterren en planeten kan worden vervormd, kan dat ook met impulsruimte gebeuren. Op dat moment had niemand een flauw benul van welke fysische processen impulsruimte konden laten krommen. Borns idee bleef verstoffen.
Hallucinerende uitkomst
Het viertal paste de standaard wiskundige regels toe om impulsruimte in ruimtetijd te vertalen en paste ze toe op gekromde ruimtetijd. Wat ze ontdekten was werkelijk hallucinerend. Waarnemers in een gekromde impulsruimte zullen het niet langer eens zijn over waarnemingen in dezelfde ruimtetijd. Ruimtetijd is relatief voor waarnemers in een gekromde impulsruimte. Volgens verschillende waarnemers is er iets verschillends gebeurd. Dit verschil groeit met de afstand en tijd. Hoe verder weg en hoe energierijker, hoe meer de gebeurtenis wordt uitgesmeerd in ruimtetijd, aldus Smolin.
Een voorbeeld. Stel je bent tien miljard lichtjaar verwijderd van een supernova en de fotonen van het licht hebben een energie van tien giga-elektronvolt (genoeg om toen waterstofatomen uit het niets te scheppen), dan lijkt het voor je alsof het object een lichtseconde van de plek verwijderd is dan die een lokale waarnemer heeft vastgesteld. Driehonderdduizend kilometer verschil dus, m.a.w. “relatieve lokaliteit”[2].
Maar hoe stellen we vast of Smolin en zijn geuzenbende gelijk hebben? Hierover deel twee.
Volgens een nieuwe theorie is stof alles wat nodig is om de aarde in een ijstijd te storten. Als ijzerrijk stof in de zee wordt geblazen, bemest het opgeloste ijzer het plankton, dat daardoor op grote schaal kooldioxide op gaat nemen. DE oplossing voor het broeikaseffect?
Algenbloei door ijzerrijk stof
Algenbloei ten zuiden van Cornwall. Zou algenbloei in de oceaan rond Antarctica de ijstijden hebben veroorzaakt?
Al langer is bekend dat ijzerrrijk stof dat op de oceaanoppervlakte terecht komt, algenbloei in gang kan zetten.Als het aantal algen explodeert, nemen ze grote hoevelheden kooldioxide uit het water op. De oceaan neemt dit weer op uit de lucht, waardoor het kooldioxidegehalte van de lucht daalt.
Op dit moment is het klimaat vochtig en warm, waardoor er maar weinig stofstormen voorkomen. Uit waarnemingen aan ijsmonsters uit de Antarctische ijskap, die tot 800 000 jaar teruggaan, is gebleken dat de lucht tijdens de ijstijden twee keer stoffiger was dan nu. Dit hing samen met lagere kooldioxide-gehaltes.
Algenbloei veroorzaakt temperatuurdaling
Vandaar dat veel klimaatwetenschappers vermoeden dat stofstormen wel eens de trigger kunnen zijn voor ijstijden. Als door voortdurende droogte grote landmassa’s uitdrogen, wordt de lucht veel stoffiger en komt dus ook meer ijzer in de oceanen terecht. Op dit moment is de Zuidelijke Oceaan – de pooloceaan die Antarctica omspoelt – in veel opzichten een biologische woestijn.
De reden: ijzer ontbreekt. Zodra een grote hoeveelheid ijzer de zee in waait, ontstaat er echter een algenbloei die heel veel kooldioxide vastlegt. En, zoals bekend, een stevige daling van het CO2-gehalte in de lucht laat de temperatuur afnemen. Als aan het begin van een ijstijd er grote stofstormen ontstaan, waait dit stof in de Zuidelijke Oceaan, waar er algenbloei ontstaat.
Dit blijft tienduizenden jaren zo. Uiteindelijk wordt de koeling om nog niet goed begrepen redenen (mogelijk de Milankovic cyclus) afgeknepen en warmen de continenten weer op. Het gevolg: de stofstormen gaan liggen, algen verhongeren en het kooldioxidegehalte stijgt weer.
Alfredo Martinez-Garcia en zijn collega’s van het Federale Zwitserse Instituut voor Technologie (ETH) in Zürich hebben mariene afzettingen geanalyseerd uit de een gebied in de Zuidelijke Atlantische Oceaan, iets ten noorden van de plaats waar de Zuidelijke Oceaan begint. Deze afzettingen zijn tot vier miljoen jaar oud en ondersteunen het idee dat ijzerrijk stof de boosdoener is. Periodes van heftige vergletsjering blijken namelijk precies samen te vallen met de vorming van stof[1].
Sommige onderzoekers denken dat door veel ijzerrijk stof in de Zuidelijke Oceaan te kieperen, het effect van een ijstijd is na te bootsen[2]. Maar zijn wij nou de enigen die een nieuwe ijstijd, getriggerd als het experiment uit de hand loopt, een stuk akeliger vooruitzicht vinden dan een geringe opwarming van de aarde?
Tijdens de Koude Oorlog was een kernoorlog een zeer reële dreiging. Het scheelde op bepaalde ogenblikken maar weinig, of de beschaving die we nu kennen had niet meer bestaan. Gelukkig is het Amerikaans en Russische kernarsenaal een stuk kleiner dan het was, maar een kernoorlog is nog steeds in staat om de aarde zware schade toe te brengen. Wat zouden de gevolgen zijn als er een wereldwijde of zelfs maar een beperkte kernoorlog uitbreekt?
Eindelijk een witte kerst vieren in de subtropen. Van een feeststemming zal bij een nucleaire winter waarschijnlijk geen sprake zijn.
Enorme stofwolken nemen alle licht weg
De gevolgen van een grootschalige kernoorlog op het klimaat zijn te vergelijken met die van een enorme asteroïdeinslag. De grote paddenstoelwolken van nucleaire explosies brengen grote hoeveelheden stof tientallen kilometers de atmosfeer in. Dat is de stratosfeer, de atmosferische laag boven de troposfeer. Omdat dit stof veel zonlicht absorbeert, wordt de lucht eromheen nog heter, wat het stof nog hoger in de atmosfeer brengt. Het stof maakt ook korte metten met de ozonlaag, waardoro veel meer schadelijke UV-straling het aardoppervlak bereikt.
In de stratosfeer regent het nooit. Belandt stof dus eenmaal in de stratosfeer, dan kan het maar op een manier verdwijnen: door de zwaartekracht of de stralingsdruk van de zon. Helaas werkt de zwaartekracht op microscopische deeltjes relatief veel minder sterk. Bij deze kleine afmetingen lijkt de lucht steeds meer op stroop. Het gevolg hiervan is dat de aarde wordt bedekt door een dikke deken die alle zonlicht tegenhoudt. En dat deze laag pas na een tot twee jaar begint weg te trekken.
Grote hongersnood
Dat is niet alleen maar slecht nieuws voor de planten. En van organismen die direct of indirect van planten leven, zoals de mens. Weliswaar zullen de meeste planten, enkele knolgewassen uitgezonderd, afsterven, maar als zaden kunnen ze jarenlang overleven. Het kost jarenlang wieden om de zaadbank van onkruidzaden in een moestuin uit te putten. Zaden van woestijnplanten kunnen zelfs eeuwen intact blijven.
De situatie voor dieren en de mens is veel vervelender. Uit fossiele overblijfselen van eerdere natuurrampen weten we bijvoorbeeld dat in het schemerduister enorme kluwens schimmels de overblijfselen van de bossen gaan verteren. Na een paar weken tot maanden is het voedsel op en zullen maar een handjevol overlevenden overblijven. Ze zullen met kakkerlakken en ratten moeten vechten om het laatste voedsel en de muffe lucht inademen. Stralingsziekte en vitaminetekorten zullen de overlevenden terugbrengen tot een schamele rest. Dan ontstaat het volgende probleem.
De zwaarste atoomexplosie ooit was die van de Sovjetbom Tsar Bomba op Nova Zembla.
Temperatuur daalt over het grootste deel van de wereld tot onder het vriespunt
Zelfs een matig grote vulkaanuitbarsting kan al oogsten laten mislukken door stof de stratosfeer in te blazen. Zo kende Europa in 1812 het “jaar zonder zomer”, waarin de oogsten mislukten. De oorzaak: de vernietigende uitbarsting van de vulkaan Tambora in 1812. Als vijftig bommen ter grootte van die op Hiroshima tot ontploffing worden gebracht, zal dit verwoestende vuurstormen in de steden opwekken. Vele miljoenen tonnen roet komen zo in de atmosfeer terecht, een veelvoud van wat vulkanen kunnen opwekken. Het effect hiervan betekent vrijwel direct een ijstijd, die kouder is dan de laatste IJstijd. In de belangrijkste landbouwgebieden daalt de temperatuur zelfs in de zomer tot onder het vriespunt. Kortom: dat wordt jarenlang hongerig bibberen in de vrieskou.
En dan… een nieuw begin?
Onze beschaving is zeer complex. Er is maar weinig voor nodig om deze totaal te ontwrichten. Zo is er van bepaalde essentiële onderdelen van computers soms maar één fabriek die het product maakt. Ook vereist dit veel vakkennis die voornamelijk in de grote steden is geconcentreerd. Overlevers met voldoende overlevingsvaardigheden om de twee jaar duisternis, vrieskou en hongersnood door te komen, zullen voornamelijk op het platteland wonen.
Als de berekeningen van sommige pessimisten uitkomen en de duisternis en vrieskou duren tientallen jaren, dan staat zelfs het voortbestaan van de hele mensheid op het spel. Mutaties en gebrek aan voldoende gezonde genetische variatie zullen de mensheid tot aan de rand van uitsterven brengen, misschien zelfs er overheen. Dus laten we hopen dat het niet zover zal komen.
Atlantis. De goden van het oude India, die elkaar met vliegende wagens, vimana’s, bevochten. Oude gravures die veel weg lijken te hebben van technisch geavanceerde apparaten. Waren de goden vertegenwoordigers van een vroegere, nu geheel verloren gegane beschaving?
Sporen in mythen en legenden
Al sinds de dageraad van de mensheid duiken er in mythen en legenden figuren op die meer kunnen dan een menselijke sterveling. Zo zijn er goden, die de wereld hebben geschapen en in staat zijn deze onder water te zetten, zondige steden totaal van de aardbodem te vegen en, vanzelfsprekend, absolute macht hebben over leven en dood. De laatste drie eeuwen zijn wetenschap en techniek in een moordend tempo gevorderd. We kunnen nu meer dan ooit tevoren in onze geschiedenis. Als een middeleeuwer of een oude Israëliet zou zien wat wij allemaal kunnen, zou hij ons ook voor duivels, tovenaars of goden verslijten.
Raadselachtige afbeeldingen en historische beschrijvingen
Atlantis, volgens gelovigen, was een groot eiland met een machtige hoofdstad. Het eiland verdween volgens de legende in korte tijd in de diepte.
De Zwitserse kroegbaas Erich von Däniken en zijn navolgers plozen allerlei mythen en legenden uit naar aanwijzingen dat er in het verdere verleden buitenaardse wezens sporen achter hebben gelaten. Zo is er gewezen op de Nazca-lijnen, kilometers grote afbeeldingen van onder meer vogels. Ook de Egyptische piramides vormen een geliefde inspiratiebron voor mensen die op zoek zijn naar een verdwenen beschaving. In de oudste bijbelboeken wordt God aangeduid als Elohim, een meervoudsvorm. Reden voor de UFO-sekte Raël om te geloven in buitenaardse wezens die de mensheid gekloond hebben.
Volgens anderen bestond er een vergevorderde beschaving tijdens de laatste IJstijd. Hiervoor wordt vaak het mythische Atlantis genoemd. In dit artikel zullen we de laatste mogelijkheid onder de loep nemen. Bestond er in het Pleistoceen, 1,8 miljoen jaar geleden tot 10.000 jaar geleden, een of meerdere hoogontwikkelde beschavingen?
Zin of onzin?
Om vergevorderde technieken, zoals luchtvoertuigen of ruimteschepen, te ontwikkelen zijn heel veel mensuren nodig. Ook is er een hoog technisch peil nodig. Dit valt samen met een grote hoeveelheid mensen, honderden miljoenen tot een miljard, en een enorm energie- en grondstofverbruik om de technieken in de praktijk te kunnen brengen. Dit moet sporen achter gelaten hebben. Zelfs een relatief klein imperium als het Romeinse liet overal in Eurazië, tot in China toe, sporen na in de vorm van munten, aardewerk of resten. Overstromingen en de verwoestende werking van erosie zullen veel sporen vernietigd hebben, maar toch zal vooral een vergevorderde beschaving veel sporen achter laten. Denk aan stuwdammen, mijnen en dergelijke.
Waar is het afval?
Stel dat er een technisch hoogontwikkeld imperium als Mu, Lemurië of Atlantis heeft bestaan. Dan moet er overal ter wereld overblijfselen zijn achtergebleven van gebruiksvoorwerpen en afval van dit imperium. Overal vinden we potscherven van Griekse amfora’s, Om weer even bij Rome te blijven: bijna duizend jaar van afval storten leverde Rome de achtste heuvel op, de Monte Testaccio van bijna twee hectare oppervlakte. Hoe hoger technisch ontwikkeld het imperium is, hoe meer afval.Wat dat betreft is er slecht nieuws. Er is geen afval van Atlantis of Mu aangetroffen, althans niet afval dat wij als zodanig herkennen. Geen blikjes Atlantis Cola, roestige vimana’s of scheepswrakken van Mu dus.
Aan de andere kant: slechts weinig materialen, voornamelijk aardewerk en edelmetalen overleven de millennia. Dat is ook goed nieuws – je moet er niet aan denken dat ons plastic afval na honderdduizend jaar nog bestaat…
Area 51. Al lang (met het plaatsje Roswell in New Mexico) het centrum van de Amerikaanse UFO-cultus. Volgens samenzweringstheorieën zou de Amerikaanse luchtmacht over buitenaardse technologie beschikken, die voor de rest van de mensheid verborgen wordt gehouden. Voor het eerst lichten de Amerikanen nu een stukje van de sluier op.
De supergeheime militaire basis Groom Lake Test Site, ons beter bekend als Area 51, is al decennia lang het onderwerp van speculaties over UFO’s en buitenaardsen. Daar heeft de ontkenning van het bestaan van de militaire basis door de Amerikaanse overheid (tot 13 juli 2003) zeker toe bijgedragen. Dat de militaire basis wel degelijk bestaat wordt nu nogmaals bevestigd door de publicatie van gedeclassificeerde foto’s uit 1963 over een crash van een militair toestel.
National Geographic schrijft in een bericht dat Area 51 gecreëerd werd zodat Amerikaanse ‘Cold Warriors’ met de hoogste security clearance in het grootste geheim luchtvaartprojecten konden uitwerken. Eén van die projecten was de Lockheed A-12, een eenpersoonsverkenningsvliegtuig dat zo snel vloog dat het vliegtuig het Amerikaanse continent in 70 minuten kon overvliegen. Waarschijnlijk te snel voor zijn tijd, want in 1963 crashte de A-12 bij het verlaten van Area 51. Vrijgegeven foto’s moeten dienen als bewijsmateriaal voor die stelling.
Hoe bescherm je het beste jezelf en je naasten als geld van de ene op de andere dag niets meer waard is? Een visionaire verkenning.
In 2008 was het al bijna zo ver. Insiders zeiden achteraf dat het maar een paar uur had gescheeld of er was geen geld meer uit de pinautomaten gekomen. Sindsdien hebben we een zware economische depressie gehad die voorlopig enigszins voorbij lijkt te zijn. Het is de vraag of dat ook zo blijft. Er wordt nog steeds veel te veel geld bijgedrukt en het schulden maken – vooral in de Verenigde Staten, maar ook hier – gaat onverminderd door.Er is maar één goede oplossing om van die schulden af te komen: de centrale bank koopt ze op en druk euro’s bij. De kans is dus niet denkbeeldig dat er heel veel euro’s in omloop gebracht gaan worden.
Stel dat Zuid-Europa uit de euro stapt, dan betekent dat dat de Zuid-Europese euro’s deze kant op komen. Er zal dan kunnen gebeuren wat er ook in Argentinië gebeurde toen de peso niets meer waard werd. Op basis van de Argentijnse ervaringen dit scenario. Het eerste verschijnsel waarmee we in dit geval te maken zullen krijgen is dus hyperinflatie. Hyperinflatie is vooral schadelijk voor je spaargeld en je pensioen. Op basis van dit verschijnsel de onderstaande tips.
Tip 1: doe iets nuttigs met je spaargeld en betaal schulden af
Een grote zak rijst betekent een maand eten voor uw gezin.
Als de Europese Centrale Bank namelijk oninbare schulden opkoopt en omruilt voor euro’s, de zogeheten nucleaire optie, betekent dit per saldo een zware inflatie. Naar schatting zijn er rond de duizend miljard euro aan probleemschulden, bijna tweeduizend euro per Europeaan. Als die schulden verdwijnen, betekent dat dus een behoorlijke inflatie. Dit is heel vervelend voor de bezitters van spaargeld. Dat wordt door de inflatie namelijk niets meer waard.
Tip 1 is dus: zorg dat je van je spaargeld of pensioenaanspraken afkomt. Ongeveer drie tot zes maandsalarissen spaargeld is voldoende. Hier goud van kopen, dat op een bank wordt opgeslagen in plaats van in je huis is niet al te slim. Het is verstandiger om je spaargeld te gebruiken voor vrekkeninvesteringen. Vrekkeninvesteringen zijn uitgaven die er voor zorgen dat je minder geld nodig hebt om te leven. Een voorbeeld: je huis goed isoleren, een moestuin aanleggen, fruitbomen in je tuin planten, zonnepanelen en/of een warmtepomp plaatsen. Investeringen die altijd een goed rendement opleveren. Meer tips hier. Ook je schulden afbetalen, vooral met een hoge rente, is een goed idee.
Tip 2: zet de rente van je hypotheek vast.
Bij de komende hyperinflatie wil je niet twintig procent rente per jaar of iets dergelijks moeten betalen. Het is dan het verstandigste, de rente voor een jaar of vijf of tien vast te zetten. Je zit daarna op rozen. Je huis is in euro’s veel meer waard geworden terwijl de hypotheekschuld gelijk gebleven is.
Tip 3: Open een bankrekening in een land met veel grondstoffen of goud en weinig schulden
Mijd de eurozone en de Verenigde Staten, waar de problemen met schulden nog veel groter zijn. Landen waar je op moet letten zijn Canada of Australië. Beide zijn dunbevolkt, etnisch homogeen, goed georganiseerd en bevatten veel grondstoffen, denk aan ijzererts, uranium en teerzandolie, waar de Australiërs en Canadezen op dit moment veel geld mee verdienen. Een bankrekening met Canadese of Australische dollars is dus waardevaster dan een euro- of dollarrekening. Zwitserland overweegt volgens sommige bronnen weer over te stappen op de goudstandaard. Dat zou ook Zwitserland een interessante keuze maken. Houd er echter rekening mee dat je weinig aan die bankrekening hebt als de internationale handel in elkaar stort.
Olie wordt steeds schaarser. Als er niet op tijd alternatieve energiebronnen worden gevonden, kan er een tijdelijke crash optreden. Op dit moment is het een race tegen de klok. Vooral zonne-energie wordt snel goedkoper, maar zal het op tijd zijn om het dalen van de olieproductie op te vangen? In het pessimistische scenario dat we hier bestuderen, komt zonne-energie te laat. Dit betekent in de praktijk dat de economie ophoudt te functioneren. Dit scenario is veel ernstiger en betekent dat je je druk moet maken. Niet alleen over je bezit, maar ook over je persoonlijke veiligheid.
Tip 4: Kies je woonplek met zorg.
Als de maatschappij rond je krakend tot stilstand komt, is het geen goed idee om met een grote kluit hongerige mensen op elkaar te zitten. Er zijn altijd mensen die dan de behoefte hebben agressief te worden en van anderen te stelen wat ze nodig hebben, vooral als dat ongestraft kan. In een provinciestad of een dorpje zit je beter. Er is daar meer sociale controle. Ook is er daar meer ruimte voor een moestuintje.
Tip 5: Sla voor een paar maanden eerste levensbehoeften in
Productieve legkippen leggen bijna elke dag een ei.
Gedroogde peulvruchten blijven jaren goed. Peulvruchten zijn ook gezond. Hier een paar kilo van inslaan, het liefst van zoveel mogelijk verschillende soorten, is dus toch al een verstandig idee. Ook kan je hier zeer gezonde en EHEC-vrije taugé van maken. Een grote zak (20 kg) rijst of meel is voldoende voor een maand of langer. Dit geldt ook voor andere gedroogde producten. Gebruik je fantasie. Blikken inslaan is ook verstandig. Kaas en gedroogd vlees, denk aan salamiworsten, rookworsten en dergelijke zijn ook absoluut een aanrader. Stel een evenwichtig voedingspakket samen. Diepvriesproducten zijn geen goed idee: als de stroom uitvalt, niet denkbeeldig in tijden van economische ineenstorting, heb je een probleem. Zorg ook voor een EHBO-doos een een goede huisapotheek.
Tip 6: Zorg voor handelswaar
Als geld waardeloos wordt, is het verstandig andere waardevolle zaken die lang goed blijven achter de hand te hebben. Denk aan koffie of chocolade. Het grote aantal alcohol- en nicotineverslaafden zal sterke drank en tabakswaren altijd schaars en gewild maken. Ook dagelijkse benodigdheden als zeep, scharen, zakmessen, een slijpsteen, laarzen, duct tape en dergelijke worden zeer gewild. Hiermee kan je je provisiekast weer vullen of andere dingen krijgen die je nodig hebt.
Tip 7: Fiets.
Zorg voor een goede en sterke fiets, die je ook zelf kunt repareren. Met een fiets kan je redelijk snel vooruit komen zonder dat er brandstof nodig is. Een absolute must als je grotere afstanden moet afleggen voor voedsel of andere zaken. Fietsen waren tijdens de Hongerwinter van levensbelang.
Tip 8: Leer jezelf een nuttig ambacht
Als de economie echt uiteen valt, zijn vaardigheden als zelf groente kunnen kweken, elektronica repareren of kleren maken letterlijk goud waard. Zorg dat je meerdere van dit soort vaardigheden leert. Vooral technische vaardigheden, zoals het repareren van apparaten, zullen gewild zijn.
Tip 9: Neem een moestuin en kippen.
De kans is ook groot dat de voedselvoorziening in elkaar stort. In ieder geval zal elke besparing meegenomen zijn. Doe dus wat aan tuinieren. Probeer je tuin van zoveel mogelijk eetbare planten te voorzien. Ook het houden van kippen is een goed idee. Kippen leggen bijna elke dag een ei en kunnen etensrestjes krijgen. Zorg ook voor voldoende zaaizaad. Heb je weinig ruimte, kweek dan wat verse groenten zoals tomaten of sla in potten. Of kiem peulvruchten.
Tip 10: Ga netwerken, vooral in je directe omgeving
Alleen red je het niet. Het grootste deel van ons bestaan zijn mensen afhankelijk geweest van de mensen in hun directe omgeving. Nu is dat anders, want de centrale overheid verzorgt dingen als inkomen en dergelijke. Als de economie werkelijk totaal in elkaar stort, is er geen overheid meer. Daar is dan geen geld meer voor. Je zult dan moeten samenwerken met de mensen in je geografische omgeving, zoals je buren. Ook reizen over langere afstanden wordt immers veel moeilijker als er geen benzine meer is en er nauwelijks meer treinen rijden. Aan je vrienden aan de andere kant van het land heb je dan niet zoveel.
De totale ineenstorting is de volgende fase. Dat betekent dat ook de infrastructuur niet meer werkt. Geen gas, water en elektriciteit meer dus. Ook met deze eventualiteit kan je rekening houden.
Tip 11: zorg voor een onafhankelijke elektriciteitsvoorziening, al is het maar weinig.
Met deze brikettenmaker maak je brandstofbriketten van oud papier.
Radio’s en tv’s, zo ook coole mobiele gadgets werken op elektriciteit. Batterijen raken snel leeg. Wordt de elektriciteit van het net gehaald, dan is alle elektronica niet meer te gebruiken. Probeer dus voor elektrische apparatuur mechanische alternatieven te vinden. Waar dat niet kan, in het geval van radio, telefoon, computer en televisie bijvoorbeeld, kan een accu in combinatie met een zonnepaneel of dieselgenerator uitkomst bieden. Zorg in het geval van een generator wel voor voldoende brandstof voor bijvoorbeeld een maand. Probeer uit of alle apparatuur werkt.
Tip 12: Zorg voor brandstof
Huizen worden in de winter onbewoonbaar zonder verwarming. Het nachtmerriescenario is dat hartje winter de gastoevoer wordt stilgelegd. Ook eten koken is lastig zonder gas of elektriciteit. Een allesbrander of open haard wordt dan zijn gewicht in goud waard. Ook een zonneboiler kan nuttige aanvullende diensten bewijzen. Een paar kubieke meter brandhout is een uitkomst tijdens een koude winter. Ook kan de kachel of open haard worden gebruikt voor een barbecue binnenshuis of om zelf brood te bakken. Maak van je oude papier brandstofbriketten. Zorg ook voor een ruime voorraad warme dekens. Eeuwen geleden, toen Slochteren nog een slaperig dorpje ergens in het verre noorden was, losten de mensen dit probleem zo op.
Tip 13. Oefen alvast.
Om tot het getal dertien te komen, deze afsluitende tip. Doe eens een dag, alleen of met je gezin of vrienden, alsof de elektriciteit niet meer werkt of het gas is uitgevallen. Organiseer een binnenhuisbarbecue rond de open haard. Oefen deze en andere belangrijke overlevingsvaardigheden. Hopelijk is het niet nodig en blijft het alleen een spannende oefening.
Goed nieuws voor positief gelovigen zoals christenen en boeddhisten, andere optimisten en Hollywood-scriptschrijvers. Het is nu bekend waarom het kwade weliswaar veel impact heeft, maar het goede in de maatschappij uiteindelijk overheerst.
Hoe besmettelijk is gedrag?
De manier waarop gedragspatronen ontstaan en zich verspreiden door de maatschappij is op dit moment onderwerp van intensief onderzoek. Dat komt gedeeltelijk vanwege de grote vorderingen die gemaakt zijn in het modelleren van de interacties tussen individuen in computermodellen en gedeeltelijk omdat er nu plotseling grote verzamelingen data beschikbaar zijn over bepaald menselijk gedrag, denk aan e-mail, mobiele telefoons en handelsgegevens.
Dat het goede overwint is niet een Hollywoodmythe. Het blijkt werkelijk zo te zijn.
Helaas bereikt geen van deze technieken een volledig beeld van hoe gedragingen zich verspreiden in de maatschappij. Dat is omdat gedragingen zich van het ene netwerk naar het andere verspreiden. Een boos telefoongesprek kan je volgende e-mailboodschap een stuk minder vriendelijk maken.
Dit is een belangrijke hindernis in het onderzoek. Het is immers redelijk om te veronderstellen dat als verschillende netwerken op dezelfde knooppunten (hier: mensen) worden verspreid, gedrag zich gemakkelijk van het ene netwerk naar het andere verspreidt. Op dit moment is er (gelukkig) nog geen systeem om e-mailverkeer, telefoonverkeer en dergelijke aan elkaar te koppelen, hoewel de kans groot is dat allerlei overheidsorganisaties zich hiermee bezig houden.
Virtuele gamewereld als proeftuin
Onderzoeker Stefan Thurner en een aantal collega’s van Santa Fe Institute in New Mexico hebben echter een manier gevonden om te ontsnappen aan dit probleem. Hun idee: bestudeer de gedragspatronen in een virtuele wereld waar alle gedragingen voor het nageslacht worden geregistreerd. In hun geval: het MMORPG (massive multiplayer online game) Pardus, dat startte in 2004 en ondertussen zo’n 380 000 gebruikersaccounts heeft (en gemiddeld 500 actieve spelers ingelogd heeft). Thurner en consorten bestudeerden acht spelacties waarmee spelers met elkaar interreageren. Deze zijn communiceren, handelen, vormen of verbreken van vriendschappen en vijandschappen, aanvallen en straffen. Ze legden de stroom van acties vast die elke speler uitvoert en keken toen naar patronen die vaker voorkwamen dan verwacht.
Kwaad is weliswaar besmettelijk, maar…
Hun conclusies: positief gedrag wordt versterkt als een individu een positieve actie ondergaat. Ze vonden ook een veel sterkere toename in negatief gedrag onmiddellijk nadat een individu een negatieve actie ontving. “Het is ongeveer tien keer zo waarschijnlijk dat een speler direct na een negatieve actie, zelf een negatieve actie onderneemt dan als de speler een positieve actie onderging,” aldus de onderzoekers. Negatief gedrag wordt dus ook vaker herhaald dan alleen vergolden, wat verklaard waarom het effectiever verspreidt. Kortom: negatieve acties zijn besmettelijker dan positieve acties. Het is makkelijker een oorlog te beginnen dan om vrede te stichten.
Waarom het Goede toch overwint
Er blijkt echter een beperkende factor voor het oprukken van het Rijk der Duisternis. Spelers met een hoog aandeel negatieve acties bleken korter bij het spel betrokken. Thurner en zijn collega’s denken dat hier in wezen twee redenen voor zijn: ten eerste worden ze opgejaagd door anderen, waardoor ze ophouden met spelen en ten tweede, een meer psychologische verklaring. Ze zijn niet in staat er in het spel een bevredigend sociaal leven op na te houden en verlaten het spel wegens eenzaamheid en frustratie. Kortom: de maatschappij heeft de neiging mensen aan te zetten tot positief gedrag. Goed nieuws. In de woorden van Thurner en de zijnen: “We interpreteren deze bevindingen als empirisch bewijs voor zelforganisatie naar wederkerig, goed gedrag binnen een menselijke maatschappij,” zeggen ze. Met andere woorden: de mensheid is fundamenteel goed.
Interessant is wellicht vervolgonderzoek. Soms blijken hele samenlevingen te veranderen in moordzuchtige menigten. Denk aan de massamoorden in Rwanda of de burgeroorlog in voormalig Joegoslavië. Hoe komt het dat in sommige gevallen de maatschappelijke remmen totaal verdwijnen en er chaos uitbreekt? Als dit raadsel wordt opgelost, komt er misschien een nieuwe manier om historisch gedrag te bestuderen. Het begin van echte psychohistorie? May the Force be with us…
Stel je voor: een genootschap van wiskundigen en sociologen dat precies kan voorspellen wanneer revoluties uitbreken, kortom: welke richting de maatschappij op gaat. In Isaac Asimov’s ijzersterke Foundation-romanreeks, wereldberoemd in het science fiction wereldje (waar bètawetenschappers sterk in vertegenwoordigd zijn), bedacht wetenschapper Hari Seldon psychohistorie, een wiskundige theorie om de toekomst in sociale systemen te kunnen voorspellen. Sociale wetenschappen op een natuurwetenschappelijke manier benaderd, dus. Zou iets als psychohistorie werkelijk kunnen bestaan?
De gedachte achter psychohistorie Psychohistorie is de rode draad in Isaac Asimovs Foundation-reeks. In zijn Foundation boeken staat het Galactische Imperium op instorten. Psychohistorici proberen met behulp van een geheim project de voorspelde
Een holoprojectie van Asimovs held Hari Seldon in een rolstoel. Klaarblijkelijk had Asimov weinig vertrouwen in de medische mogelijkheden in de toekomst.
dertigduizend jaar barbarij waarin de Melkweg na de instorting van het Galactische Imperium terecht zou komen, in te korten tot duizend jaar. Natuurlijk mocht de bevolking niet op de hoogte zijn van psychohistorie. Anders zouden de vergelijkingen niet meer kloppen; een bèta zegt dan: er ontstaat niet-lineariteit. Asimov wikkelde hier een ingewikkelde plot omheen. Plus uiteraard onverwachte ontwikkelingen die de psychohistorici niet zagen aankomen om de spanning er in te houden.
De Wet van de Grote Getallen
Het gedrag van grote massa’s mensen moet volgens de wet van de grote getallen kunnen, veronderstelde Asimov, immers, scheikunde en actuariële wetenschappen (de techniek van risico’s berekenen) werkt ook zo. Van één molecuul kan je niet voorspellen hoe het zich gedraagt door de vele kwantuminteracties, maar van een kilogram moleculen lukt dat vrij aardig. Zo weten scheikundig ingenieurs precies hoe snel een chemische reactie in bijvoorbeeld een olieraffinaderij of reactor in een chemische fabriek verloopt. Hierbij gebruiken ze begrippen als entropie en vrije energie, die alleen op grote schaal, bijvoorbeeld quintiljoenen moleculen, echt betekenis hebben. Een dergelijk effect bestaat ook voor een sociaal systeem, veronderstelde Asimov in zijn romans. Er zijn bepaalde simpele wetmatigheden waaraan groter massa’s mensen voldoen, want de geschiedenis herhaalt zich voortdurend. In feite is economie te vergelijken met psychohistorie. Erg goed doen economen het overigens nog niet. Hari Seldon zou zijn neus er beslist voor ophalen.
Physical History and Economics
Onderzoeker Mark Ciotola, net als veel bèta’s een fervent liefhebber van science fiction, denkt dat Asimov gelijk had en heeft de handschoen opgenomen. Hij werkt nu aan PHE, een sociologische discipline die net als psychohistorie uitgaat van een wiskundige beschrijving van de maatschappij. Anders dan Asimovs fictieve held Hari Seldon gaat hij niet uit van psychologie, maar van entropie. Hij ziet mensen als niets meer als atomen in en systeem dat de groei in de hoeveelheid entropie maximaal wil laten zijn.
Fast entropy
In Ciotola’s woorden is dit fast entropy: de entropie neemt niet alleen toe, het systeem probeert ook de snelheid waarmee de entropie toeneemt, zo hoog mogelijk te laten zijn. Omdat een welvarend, technisch hoog ontwikkelde beschaving de entropie sneller laat toenemen dan klodders bacterieslijm, is het onvermijdelijk dat zich vroeg of laat iets als een hoog ontwikkelde beschaving ontwikkelt en de entropiegroei maximaliseert.
Omgekeerd: als een gegeven systreem, variërend van een kolonie bacteriën tot een beschaving wordt geconfronteerd met potentiële entropie in werkelijke entropie om te zetten, is het een kwestie van weinig tijd voor het maagdelijke reservaat, continent, vakgebied of planeet vol wordt geplant met snel groeiende plekken nadrukkelijke menselijke aanwezigheid.
