science fiction

Een tijdmachine brengt veel paradoxen met zich mee.

Korte film: Stealing Time

Een aan lager wal geraakte uitvinder slaagt er op het laatst in om zijn grote droom waar te maken: een werkende tijdmachine. Met akelige gevolgen…

Deze korte film bevat een logische paradox (welke?). Een van de redenen waarom tijdreizen onmogelijk wordt geacht is het ontstaan van dit soort logische paradoxen. Een ander interessant facet is dat deze loeispannende minithriller met een minimaal budget is gemaakt. Filmmaken was nog nooit zo binnen bereik van goede amateurs.

Een tijdmachine brengt veel paradoxen met zich mee.
Een tijdmachine brengt veel paradoxen met zich mee.

De optimistische Star Trek filmserie blijkt nog wel de meest voorspellende waarde te hebben.

Honderd jaar de toekomst in beeld

Niet alleen de wereld om ons heen veranderde de afgelopen tijd sterk, ook ons beeld van de toekomst. Dit beeld van de toekomst is bewaard gebleven in science fiction films die in de twintigste eeuw en eerste decennia van deze eeuw zijn opgenomen. Er zijn duidelijk tijden geweest, dat we positiever over de toekomst waren dan nu. Dilemma’s die de mensen een eeuw geleden bezighielden, zoals op hol geslagen robots en agressieve aliens, zijn ook nu nog populair. Er zijn nu nieuwe onderwerpen bij gekomen.

Positiever denken dan nu is denk ik absoluut noodzakelijk. Per slot van rekening bepalen we de toekomst zelf, en dystopische visioenen over de toekomst hebben de akelige gewoonte, uit te komen. Per saldo heeft de techniek ons leven veel beter gemaakt; voor een middeleeuwer leven we nu in het land Cocagne. We hebben veel redenen om optimistisch te blijven, al is de mensheid als soort weinig wijzer geworden sinds de tijd dat de mens de dodo, de Amerikaanse trekduif en de mammoet uitroeide.

De optimistische Star Trek filmserie blijkt nog wel de meest voorspellende waarde te hebben.
De optimistische Star Trek filmserie blijkt nog wel de meest voorspellende waarde te hebben.
Een hongerige T. Rex uit het Jura naar de aarde van nu teleporteren is nog steeds science fiction.

Video: Star Trek technologie die nu echt bestaat

Star Trek was erg populair onder jonge liefhebbers van wetenschap en techniek, vaak uitgemaakt voor nerds, en veel van hen hebben zich laten inspireren om bepaalde Star Trek technieken werkelijkheid te laten worden. Met succes. Zeker tien technieken lijken rechtstreeks geteleporteerd uit het witte doek.

Helaas is er nog geen methode om sneller dan het licht te reizen of een compleet mens te teleporteren, maar theoretici als Alcubierre hebben al systematisch nagedacht over de mogelijkheden voor een sneller-dan-licht warpdrive. Het is al gelukt om van atomen en moleculen de kwantumtoestand te teleporteren op een ander, gelijksoortig object, wat ze technisch gezien gelijk maakt aan het origineel.

Een hongerige T. Rex uit het Jura naar de aarde van nu teleporteren is nog steeds science fiction.
Een hongerige T. Rex uit het Jura naar de aarde van nu teleporteren is nog steeds science fiction.

Minifilm: Amp

Deze korte science fiction film, minder dan acht minuten, laat een paar etnische dilemma’s zien die op zullen treden als kunstmatige intelligentie eenmaal de menselijke benadert. Maak kennis met de robot met bijna menselijke intelligentie Amp, en zijn menselijke vrienden en verzorgers die op alle mogelijke manieren aan de energiecellen proberen te komen die Amp in leven houden.

Vanzelfsprekend ontbreekt een corrupte megacorporatie niet in deze dystopische toekomst. Zullen hoofdpersoon Quinn en zijn vrienden slagen in hun missie?

Video: visionaire SF-schrijver voorspelt de toekomst van computers

Science fiction schrijver Arthur C. Clarke, die eerder al communicatiesatellieten voorspelde, beschrijft hier in 1974 hoe computers in de toekomst (nu dus) gebruikt zullen worden. Clarke blijkt over een griezelig accuraat inzicht te beschikken over hoe onze door computers beheerste tijd er uit ziet.

Daarom is het verstandig, wat hij over kunstmatige intelligenties voorspelde, uiterst serieus te nemen. In 2025 is de rekencapaciteit van computers zo groot, dat deze die van het menselijk brein overtreft. We hebben dus nog ongeveer tien jaar om ons voor te bereiden op computers als Clarke’s geesteskind HAL 9000. Clarke overschatte de snelheid waarmee computers zich ontwikkelen, maar van uitstel komt geen afstel. Hoe kunnen mensen en geavanceerde AI samenleven?

Science fictionschrijvers voorzagen niet dat de 2012 gekte veel erger zou zijn dan de 2000-gekte.

Voorspellingen voor 2012 deel 1: Isaac Asimov en Gregory Benford

Een aantal beroemde en minder bekende science fiction schrijvers deed in 1987 deze voorspellingen over 2012. Een aantal van hen, zoals Isaac Asimov, is overleden. Sommige voorspellingen zijn opmerkelijk profetisch, andere zaten er faliekant naast.

Science fictionschrijvers voorzagen niet dat de 2012 gekte veel erger zou zijn dan de 2000-gekte.
Science fictionschrijvers voorzagen niet dat de 2012 gekte veel erger zou zijn dan de 2000-gekte.

Isaac Asimov
Ervan uitgaande dat we onszelf niet vernietigd hebben in een nucleaire oorlog, zullen er 8-10 miljard van ons zijn op deze planeet-en wijdverbreide honger. Deze problemen kunnen worden teruggevoerd op president Ronald Reagan, die teveel glimlachte en wuifde.

(De oude meester bleek hier te pessimistisch. Er zijn in 2012 iets meer dan zeven miljard mensen en in feite is nu wereldwijd overgewicht een veel groter probleem aan het worden dan hongersnood.  We mogen ons als mensheid op de borst kloppen hiervoor, vooral de Indiërs en de landbouwwetenschappers onder ons, want het zag er uiterst beroerd uit, tientallen jaren geleden.)

Gregory Benford

De wereldbevolking bedraagt bijna 8 miljard (in feite in 2012 7 miljard).
De Dow-Jones Industrial Average staat op 8.400, maar de dollar is nauwelijks een derde waard van die van vandaag. (Deze voorspelling is opmerkelijk accuraat. In feite ligt de Dow in september 2012 rond de 13 000 en de Amerikaanse geldontwaarding was 50%.)
Olie raakt op, maar schalie-geëxtraheerde olie wordt steeds goedkoper. De echte schaarste in grote delen van de wereld is … water. (Inderdaad is peak oil nu steeds nijpender. Niet zo zeer de lagere kosten van schalie-olie maar de hogere olieprijs maken schalieolie interessant.) 
De meeste Amerikanen zijn nauwelijks geletterd, denken in beelden in plaats van symbolen, en denk dat de toekomst is iets dat zal gebeuren met iemand anders … net als vandaag … (Klopt helaas, niet alleen voor de VS overigens).
Het naar buiten gerichte, sociale-issues bewustzijn van de Verenigde Staten, alleen ontluikend in 1987, zal zijn hoogtepunt heen is en loopt terug … leidt tot een nieuwe periode van intern gerichte waarden, misschien zelfs hedonisme … al zal er minder mogelijkheid om te genieten zijn. (De Occupy-beweging is in volle gang.)

De Fransen zullen nog steeds ‘vreemde’ Amerikanen zijn, niet geëerd in eigen land (zoals de komiek Jerry Lewis), en zal alleen een nieuwe gortdroge kritische theorie van de literatuur hebben geproduceerd. Hun voedsel zal nog steeds hetzelfde zijn. (Op de valreep: het Higgsdeeltje werd op Frans-Zwitsers grondgebied gedetecteerd. )

Berkeley, Californië zal een themapark hebben gewijd aan de topperiode-de jaren 1960. (Silicon Valley bloeit nog steeds).

Bases op de maan, een expeditie naar Mars … alles gebeurt. Maar het grote nieuws zullen sommige problematisch bewijs voor intelligent leven elders. (Op dit moment blijft het helaas bij plannen. De UFO-waarnemingen blijven  nog steeds omstreden.)

In de wetenschap, zullen de kundes (natuurkunde, wiskunde) worden overschaduwd door de ologieën (biologie, psychologie, ecologie …). (Benford voorzag niet de ontwikkeling van nieuwe wetenschappen op het raakvlak van natuurkunde en – ologieën zoals quantumbiologie)

Er zullen belangrijkste “diebacks” zijn in overvolle Derde Wereld landen, in heel Zuid-Azië en in Afrika. Dit zal een grote invloed houden op het bereiken van 10 miljard. (Gelukkig is dit ons bespaard gebleven door succesvolle geboortebeperking en een sterke stijging van de voedselproductie).

De Crazy jaren rond de eeuwwisseling zullen zijn weggeëbd, millennial faiths worden weer saai, en de houding, uitgedrukt in deze verzameling van voorspellingen zal erg verouderd,  “twintigste-eeuws” lijken. (We hebben nu de 2012 manie, die veel sterker is dan het millenniarisme ooit was.)

Ik zal wel oud zijn, maar niet dood. Kom langs om me te zien, en breng een fles drank mee. (inderdaad leeft Gregory Benford bij het schrijven van dit artikel nog steeds).

 

Tijd voor minder Terminators en meer space elevators, stelt Stephenson.

‘Science fiction te pessimistisch’

In een interview met Technology Review, vindt Neil Stephenson dat er teveel doemdenken heerst, waardoor toekomstige ingenieurs en wetenschappers niet meer geïnspireerd zullen zijn grensverleggende technologie te bedenken. Heeft Stephenson gelijk?

Science fiction inspiratie voor talloze uitvindingen
Science fiction schrijvers blijken allerlei nu in zwang zijnde uitvindingen al tientallen jaren geleden te hebben voorzien. Of, een standpunt waar ook zeer veel voor te zeggen is: ze hebben deze geïnspireerd. Science fiction wordt namelijk verslonden door technici en wetenschappers. Zo hebben de uitvinders van de mobiele telefoon zich laten inspireren door de science-fiction serie Star Trek. De zeer handige replicator uit dezelfde serie valt nog een beetje buiten onze technische mogelijkheden, maar er zijn nu wel 3D-printers en voedselprinters, die een beetje dezelfde functionaliteit hebben als replicators.

Tijd voor minder Terminators en meer space elevators, stelt Stephenson.
Tijd voor minder Terminators en meer space elevators, stelt Stephenson.

Gedachten sturen werkelijkheid
Hindoes, boeddhisten en christenen weten al heel lang dat gedachten de werkelijkheid kunnen vormen. Christenen bidden alleen of in groepsverband voor een bepaalde verandering, als ze een bepaalde verandering willen. Bij moderne boeddhisten en hindoes, zoals bijvoorbeeld aanhangers van Deepak Chopra, zijn visualisatietechnieken meer in zwang. Deze technieken blijken voor een groot deel, uiteraard met beperkingen, te werken. Een geconcentreerde mind set van een groep mensen of zelfs van een visionaire eenling, kan uiteindelijk bergen verzetten.

Dystopieën veroorzaken ellende
Omgekeerd kan het helaas ook. Als een groep mensen er voortdurend een negatieve manier van denken op nahoudt, komen ze op zieke en gewelddadige ideeën. Het duidelijkste voorbeeld is de islamitische wereld, waar negatief en gewelddadig denken overheerst. Zo worden kleine kinderen in koranscholen blootgesteld aan haat tegen joden en andere vijanden van de islam en leren ze over de bloederige straffen die ongelovigen te wachten staan in de hel. De gevolgen zijn dat veel mensen in islamitische landen geobsedeerd zijn door geweld – in Saoedi Arabië zijn films met veel geweld extreem populair. Er heerst een uitermate gewelddadig sociaal klimaat, waarin vaak naar geweld wordt gegrepen als oplossing voor problemen. In de woorden van eeen Indiase islamiet, die dit terdege begrijpt: in Pakistan denken ze als ze het huis van een rijkaard op een heuvel zien: hij is een vijand, ik ga dat huis van hem afpakken. In India denken we: hij heeft het goed gedaan, ik wil ook zo succesvol worden. Iemand met een negatieve mind set zal eerder een massavernietigingswapen of martelwerktuig bedenken dan bijvoorbeeld een schone energiebron of een genezing voor kanker. Kortom: als auteur van science fiction – of stukjes op internet natuurlijk – heb je de mogelijkheid en dus de verantwoordelijkheid om positief denken en optimisme uit te stralen.

Optimisme als keuze
Amerikanen staan bekend als een optimistisch en veerkrachtig volk. Vaak is dit tegen beter weten in, maar weigeren ze het op te geven. Ze kiezen voor optimisme, ook al ziet het er somber uit en maken huin geloof uiteindelijk waar, tegen de verdrukking door incompetente politici en bureaucraten (waar Amerikanen dan ook terecht eeen bloedhekel aan hebben), in. Ook Stephenson maakt de keuze voor optimisme, hoewel hij naar eigen zeggen van nature eigenlijk een pessimist is. Er zijn ook goede redenen voor optimisme. De zon schijnt namelijk voor niets en biedt meer dan tienduizend keer zoveel energie dan we nu met zijn allen opmaken. We hebben technisch de mogelijkheid om ieder mens een leven te geven, zo rijk dat zelfs een absolutistisch heerser uit de achttiende eeuw er niet van zou kunnen dromen. Sterker nog: een dergelijk leven hebben wij, rijke westerlingen, al en hebben steeds meer mensen in voormalig arme landen als Taiwan, Korea, China en India ook een goed leven. Voor het eerst in de geschiedenis van onze soort slagen we er in om de ketenen van armoede te verbreken. De reden: denken en geloven in mogelijkheden, via de enige weg die resultaat heeft opgeleverd: wetenschap en technologie.

Hieroglyph Project: optimistische science fiction
Stephenson voegt de daad bij het woord en lanceerde in 2011 het Hieroglyph Project, met het doel om een verzamelwerk te creëren van plausibele, optimistische science fiction. Zelf droeg hij aan deze bundel een verhaal bij over eeen twintig kilometer hoge toren om ruimteschepen mee te lanceren. Dit project is gebaseerd op een werkelijk bestand voorstel. Volgens Stephenson was de oorzaak voor de vertraging in de kolonisatie van de ruimte, internet. Veel technische energie en hulpbronnen werden gestoken in internet, terwijl de wereld probeerde te ontdekken waar het voor gebruikt kon worden. Inderdaad is de wereld nu onherkenbaar anders geworden door internet. Voor 1995 was je voor informatie aangewezen op de massamedia en papieren boeken  in de bibliotheek. Nu hoef je zelfs je huis niet meer uit om alles te bestellen. Dit slokte echter de tijd en de energie op van een generatie (generatie X, die van mij). Nu is er een nieuwe generatie, waarvoor internet gesneden koek is en  die nu zich warm kan lopen voor de reis naar de sterren. Helaas is er tegenwoordig nauwelijks meer harde science fiction meer te krijgen in Nederland. Alleen fantasyboeken, waarin een magisch wereldbeeld wordt gepropageerd, dus de nieuwe generatie ruimtevaartpioniers zal, zou je zeggen,  niet in Nederland opgroeien. Gelukkig zijn er ook veel science fiction films en games die wel erg populair zijn.

‘We hebben de nodige technologie al’
Stephenson deed nog een opmerkelijke uitspraak. We hebben nu al de benodigde technologie om veel science fiction ideeën waar te maken. Denk aan zonne-energie op grote schaal of massale ruimtereizen. De reden dat er nog geen mensen op Mars rondlopen of erts losbikken van Psyche, zijn niet-technische obstakels. Hij gaf verzekeringen als voorbeeld. De ontwikkeling van alternatieve ruimte-lanceersystemen die veel zuiniger met materiaal en energie omspringen dan de levensgevaarlijke grote vuurpijlen van nu, is dat verzekeringsmaatschappijen geen goed model hebben van de risico’s die deze alternatieve lanceersystemen met zich meebrengen. Wellicht, suggereerde Stephenson, moeten technici als consultant voor verzekeringsmaatschappijen gaan werken om deze risico’s uit te rekenen. Wellicht een idee voor Nederlanders, die zoals bekend zwaar geobsedeerd zijn door verzekeringen en risicovermijding?

Bron
Neal Stephenson on Science Fiction, Building Towers 20 Kilometers High … and Insurance, Technology Review (2012)

Video: Archetype

In deze korte sf-film (zeven minuten), vermoedelijk een soort video-sollicitatiebrief van maker Aaron Sims, komt een gevechtsrobot in opstand nadat hij ontdekt wat – of liever gezegd wie – hij werkelijk is. Nu de technologische singulariteit steeds dichter nadert en mens en machine steeds dichter verweven zullen raken, is de vraag niet of, maar wanneer dit science fact wordt.

Video: De toekomst volgens Hollywood

In deze video een overzicht van spectaculaire scenes uit diverse films waarin toekomstige steden en technieken figureren. Vijf minuten onvervalste toekomstmuziek. De muziek kan irritant zijn.

Zou het leven er in de toekomst werkelijk zo uit zien of is dit weer het zoveelste voorbeeld van wishful thinking?

Een holoprojectie van Asimovs held Hari Seldon in een rolstoel. Klaarblijkelijk had Asimov weinig vertrouwen in de medische mogelijkheden in de toekomst.

Is psychohistorie werkelijk mogelijk?

Stel je voor: een genootschap van wiskundigen en sociologen dat precies kan voorspellen wanneer revoluties uitbreken, kortom: welke richting de maatschappij op gaat. In Isaac Asimov’s ijzersterke Foundation-romanreeks, wereldberoemd in het science fiction wereldje (waar bètawetenschappers sterk in vertegenwoordigd zijn), bedacht wetenschapper Hari Seldon psychohistorie, een wiskundige theorie om de toekomst in sociale systemen te kunnen voorspellen. Sociale wetenschappen op een natuurwetenschappelijke manier benaderd, dus. Zou iets als psychohistorie werkelijk kunnen bestaan?

De gedachte achter psychohistorie
Psychohistorie is de rode draad in Isaac Asimovs Foundation-reeks. In zijn Foundation boeken staat het Galactische Imperium op instorten. Psychohistorici proberen met behulp van een geheim project de voorspelde

Een holoprojectie van Asimovs held Hari Seldon in een rolstoel. Klaarblijkelijk had Asimov weinig vertrouwen in de medische mogelijkheden in de toekomst.
Een holoprojectie van Asimovs held Hari Seldon in een rolstoel. Klaarblijkelijk had Asimov weinig vertrouwen in de medische mogelijkheden in de toekomst.

dertigduizend jaar barbarij waarin de Melkweg na de instorting van het Galactische Imperium terecht zou komen, in te korten tot duizend jaar. Natuurlijk mocht de bevolking niet op de hoogte zijn van psychohistorie. Anders zouden de vergelijkingen niet meer kloppen; een bèta zegt dan: er ontstaat niet-lineariteit. Asimov wikkelde hier een ingewikkelde plot omheen. Plus uiteraard onverwachte ontwikkelingen die de psychohistorici niet zagen aankomen om de spanning er in te houden.

De Wet van de Grote Getallen
Het gedrag van grote massa’s mensen moet volgens de wet van de grote getallen kunnen, veronderstelde Asimov, immers, scheikunde en actuariële wetenschappen (de techniek van risico’s berekenen) werkt ook zo. Van één molecuul kan je niet voorspellen hoe het zich gedraagt door de vele kwantuminteracties, maar van een kilogram moleculen lukt dat vrij aardig. Zo weten scheikundig ingenieurs precies hoe snel een chemische reactie in bijvoorbeeld een olieraffinaderij of reactor in een chemische fabriek verloopt. Hierbij gebruiken ze begrippen als entropie en vrije energie, die alleen op grote schaal, bijvoorbeeld quintiljoenen moleculen, echt betekenis hebben. Een dergelijk effect bestaat ook voor een sociaal systeem, veronderstelde Asimov in zijn romans. Er zijn bepaalde simpele wetmatigheden waaraan groter massa’s mensen voldoen, want de geschiedenis herhaalt zich voortdurend. In feite is economie te vergelijken met psychohistorie. Erg goed doen economen het overigens nog niet. Hari Seldon zou zijn neus er beslist voor ophalen.

Physical History and Economics
Onderzoeker Mark Ciotola, net als veel bèta’s een fervent liefhebber van science fiction, denkt dat Asimov gelijk had en heeft de handschoen opgenomen. Hij werkt nu aan PHE, een sociologische discipline die net als psychohistorie uitgaat van een wiskundige beschrijving van de maatschappij. Anders dan Asimovs fictieve held Hari Seldon gaat hij niet uit van psychologie, maar van entropie. Hij ziet mensen als niets meer als atomen in en systeem dat de groei in de hoeveelheid entropie maximaal wil laten zijn.

Fast entropy
In Ciotola’s woorden is dit fast entropy: de entropie neemt niet alleen toe, het systeem probeert ook de snelheid waarmee de entropie toeneemt, zo hoog mogelijk te laten zijn. Omdat een welvarend, technisch hoog ontwikkelde beschaving de entropie sneller laat toenemen dan klodders bacterieslijm, is het onvermijdelijk dat zich vroeg of laat iets als een hoog ontwikkelde beschaving ontwikkelt en de entropiegroei maximaliseert.

Omgekeerd: als een gegeven systreem, variërend van een kolonie bacteriën tot een beschaving wordt geconfronteerd met potentiële entropie in werkelijke entropie om te zetten, is het een kwestie van weinig tijd voor het maagdelijke reservaat, continent, vakgebied of planeet vol wordt geplant met snel groeiende plekken nadrukkelijke menselijke aanwezigheid.

Bronnen
Fastentropy.org