Bernard Lietaer – What About Money?

Een recent interview met Bernard Lietaer over geldsystemen. De voor en nadelen van ons huidige systeem en wat voor mogelijkheden er zijn om onze economie aan te passen. Hij gaat zeer genuanceerd in op verschillende aspecten van het huidige systeem en legt precies uit waar de zwakheden daarin zitten en hoe je die zwakheden eventueel kunt ondervangen door bijvoorbeeld aanvullende geldsystemen in een economie te faciliteren.

Verder beantwoord hij o.a. vragen over de rol van goud, de functie van centrale banken, en de machtsimplicaties van ons huidige systeem. Kortom een aanrader voor iedereen met een interesse in onze huidige economische crisis en hoe we daar oplossingen voor kunnen zoeken.

Bernard Lietaer – What About Money from Complementary Currency on Vimeo.

Lietaer verteld kort over het Terra project in deze presentatie. Op planetwork.net/terra is hier meer over te vinden. Verder is op zijn homepage lietaer.com meer informatie over hem, zijn boeken en zijn ideeën te vinden.

Aanverwante artikelen:
-) Wat als de Euro zou instorten?
-) Breek het monopolie van de Euro
-) Het belang van diversiteit in economische systemen
-) Hoe mensen zelf aanvullende economische systemen kunnen opzetten
-) Bewustzijn over het bankensysteem groeit wereldwijd
-) Update – Hoe eerlijk is ons huidige economische systeem eigenlijk?
-) Schulden, de eerste 5000 jaar
-) 2000 jaar strijd over de controle van het geldsysteem

Eerder besproken alternatieve systemen op Visionair:
-) Wiskundig geperfectioneerde economie
-) Lets HEC een complementaire economie
-) De Kleureneconomie
-) Tijd ruilen een oplossing?
-) Energie als Geld
-) Hoe begin je je eigen munt?
-) Bitcoin: Geld van niemand en van iedereen
-) Het Venus Project
-) Fair4all netwerk

17 gedachten over “Bernard Lietaer – What About Money?”

  1. Deze meneer ziet eruit als een echte Belgische levensgenieter, daarnaast heeft hij ook vele blauwe maandagen gestudeerd. Hij krijgt alleen niet zoveel zakgeld van zijn vrouw nl € 120,- .
    Waar ik wel even wakker van werd, was het gegeven, dat goud al een hele tijd het papiergeld niet meer dekte. Hij haalde als voorbeeld Engeland aan, die allang niet meer het papiergeld liet vertegenwoordigen door goud. Achteraf had ik dat wel kunnen weten, daar eind jaren 60 de waarde van de Engelse pond in een vrij snelle dalng in een recessie terecht kwam. Maar werderom een leerzaam stukje. Mvg, Paul.

  2. Beste Harry, het was een lange zit maar een gedegen stukje geschiedenis. Kort door de bocht, we werden in het verleden al bedonderd en dus in het heden ook. Eigenlijk is er totaal niets veranderd. Er stond in de reakties ook een goede opmerking m.i. nl:
    If you refused to listen to what this video is talking about, because you could not prevent yourself from being distracted by his fashion sense, you deserve your slavery.
    Maar ja het blijven wel economen, je zou een stel van die mensen wereldwijd in een ruimte moeten opsluiten en voldoende eten en drinken geven, en dan er niet eerder er uitlaten, nadat ze een goed systeem hebben ontwikkeld, die dan ook daadwerkelijk voor de gewone man kan werken. Maar ja, net zoals het gegeven van beursen, zie je ook bij de gewone man al dollartekens in de ogen staan en vinden ze vreemd als de beurs omlaag gaat en ze hun geld op die manier verliezen. M.a.w. hier wordt ook alles gemanipuleerd en zo kunnen we wel doorgaan. Mvg, Paul

    1. Ja idd, een geldsysteem wat een elite in staat stelt de arbeid van een heel volk af te romen speelt al heel lang. 
      -) 2000 jaar strijd over de controle van het geldsysteem 

      Gaat hier helemaal in detail op in van jezus die de geldwisselaars uit de tempel jaagt tot nu en je ziet dat er al die tijd strijd is tussen elite`s (koningen, overheden, banken, religieuze elites) over het bezit van dit geldsysteem.

      En als je dan nog een stapje verder wilt dan is 
      -) Schulden, de eerste 5000 jaar 

      Een prachtig boek waarin wordt getoond dat ons huidige systeem inclusief alle voordelen en nadelen 5000 jaar geleden eigenlijk ook al werd gebruikt. Het is dan ook volkomen absurd dat de politiek en de mainstream media doen alsof dit een soort unieke crisis is. Het is volledig voorspelbaar geweest als je de geschiedenis kent en er zijn ook verscheidene oplossingen voor (jubeljaren, tallysticksystemen, overheidbanken etc.) maar goed juist nu op dit moment slaat de elite met de controle over ons geldsysteem een heel belangrijke slag want heel veel geld gaat nu over van arm naar rijk… 

      Het is een beetje triest maar Mark Twain zei het al.

      If history doesn’t repeat itself,
      It surely rhymes.

      :-) 

      1. Hoe je het dus ook went enof keert, we zullen slaaf blijven van ons zelf. Door hier vanavond wat verder over nagedacht te hebben, kom ik mede tot de conclusie nl: of je nu een crisis hebt , of een wereldoorlog creeert, of de mens zou opstaan, het blijft een gegeven die nooit te resetten valt. M.a.w. we zullen vroeg of laat ons zelf vernietigen. Dus heb ik voor me zelf maar besloten om zolang het mogelijk is er van te genieten. Ik heb een schat en geduldige vrouw, 3 kinderen en 7 kleinzoons.
        Dat is onze onbetaalbare rijkdom. Mvg, paul.

        1. Ik denk dat er 1 unieke verandering is nu in vergelijking met het complete verleden en dat is het internet. Je kunt nu veel makkelijker decentrale netwerken organiseren en mensen kunnen veel gemakkelijker ook onderling contact met elkaar hebben. 

          Als je het hele systeem zou weten te decentraliseren is het eigenlijk onmogelijk voor een elite van welke orde dan ook om het te parasiteren. Want hun voordeel komt direct voort uit het centrale monopolie wat er in ons huidige systeem zit. En wat door hun en overheden via wetten en/of geweld wordt afgedwongen. 

          http://www.kickstarter.com is een mooi voorbeeld van een oplossing in de goede richting wederom met dank aan het internet. Mensen hoeven niet meer naar een bank maar crowdsourcen hun investering via die site bij elkaar. Geen lening van een bank meer nodig dus ook minder rentebetalingen.

          Met sites als http://www.spullendelen.nl en http://www.letshec.nl kun je landelijk en regionaal al samenwerken tussen mensen nu via het internet. Ook hebben veel gebieden lokale letsnetwerken waar je aan mee kunt doen. In Oslo zijn wij er eentje gestart en we hebben recent een stapel gerepareerde kleren terug gekregen. Niet alleen goed voor de portomonee maar ook voor het milieu en de lokale samenwerking.

          Juist het hebben van meerdere systemen naast elkaar dus naast eventuele nationale en Europese geldsystemen is volgens Lietaer de oplossing om meer stabiliteit te creëren in economische systemen. Dus inplaats van optimale efficiëntie nastreven moet je meer stabiliteit en veerkracht na gaan streven en dat doe je door te diversificeren volgens hem. 

          Op http://www.clubofrome.org/?p=4478 heeft hij hierover een interessant rapport gestuurd naar de Club van Rome. Het zou mooi zijn als ze het op die niveau`s op zouden pakken en anders kunnen mensen zelf eventueel ook kijken hoe ze systemen op kunnen zetten met onder andere de twee boeken in deze link:  
          -) Hoe mensen zelf aanvullende economische systemen kunnen opzetten 

          Volgens mij zou Nederland dan ook weer een nationale munt moeten invoeren naast de Euro en daarnaast zouden alle gemeentes of provincies een regionale munt zelf kunnen uitbrengen. Op die manier maak je de afhankelijkheid van de internationale bankenkartels veel minder groot. 

        2. Douwe, net je verhaal zitten lezen. Jij zegt het volgende: naast het huidige bancaire systeem, moet je een enof meerdere andere systemen hebben, die losmakelijk zijn van het huidige systeem. Dat is een goed standpunt denk ik. en inderdaad kun je met het huidige internet zeer vele mensen bereiken, dus moet er mogelijkheden zijn, zonder meer.
          Je hebt het dan over om weer onze eigen nationale munt naast de euro in te voeren, ook hierin ga ik met je mee. Maar welke overheids instelling je ook neemt, ze zijn allemaal diep verbonden met de huidige euro, als je alleen al kijkt naar wat deze instellingen aan beleggingen hebben, met ons aller geld, wordt je nu ook niet direkt vrolijk van. Ik zal vandaag je linken eens bekijken en kom er dan op terug. Mvg, Paul.

        3. Dat ben ik idd met je eens van die inversteringen. Maar wellicht is dat ook iets wat echt moet veranderen. We zouden in Nederland het beleid wat aan kunnen passen zodat gemeentes bijvoorbeeld eventuele extra hoeveelheden geld alleen in de gemeente mogen terug inversteren. Hetzelfde kun je doen voor provincies. Kortom investeer je geld terug in de eigen gemeenschap.  

          Vroeger gebeurde dit ook vaak met buurtbanken. Tegenwoordig kun je met het internet precies duidelijk maken hoe, waar en waarin de bank investeerd. In Noorwegen hebben ze hier een groene bank die hier volledig transparant over is. En letterlijk elk project benoemd op de site zodat mensen precies zien aan wie de bank schulden creeert op hun spaargeld. 

          Maar goed dat vergt ook wel een cultuuromslag bij mensen. Dan moet je niet je spaargeld zien als iets om geld op te verdienen en dus te kiezen voor eventueel zelfs buitenlandse banken die een half procentje meer rente geven maar moet je het meer zien als lange termijn investering in de gemeenschap.

           

        4. Ik zat te denken aan een soort volksbank, want je zult zoiets eerst op moeten zetten. Maar je moet je melden bij de DNB en een aanvraag in dienen, dat is complexer dan ik zo gedacht had, dan moet daar nog een aardig bedragje in gestort te worden. Daarnaast enof zou je een soort ev BV kunnen oprichten, kost gezien het recente nieuws hieromtrent ook weinig meer. Maar wat je ook bedenkt, je kan nooit om de DNB heen. Want het belangrijkste punt hierin is de garantie die de DNB moet geven betreffende het ingelegde geld. Daar ze nu tm € 100.000, garant staan. Netzoals jij al vermelde het heeft een cultuuromslag nodig. Efin er is nog veel om over na te denken en uit te zoeken. Daarnaast denk ik, dat je van de politiek etc absoluut niet veel hoeft te verwachten, zelf al zou je een eigenpartij hieromtrent opzetten. Mvg, Paul.

      1. Ruud, een ieder zoekt datgene uit, wat haar enof hem het beste uitkomt en past in zijn enof haar straatje (denken). Doorgaans is het tegenwoordig zo, dat als je een hypotheek bij een bank neemt, je betalingsverkeer ed bij die zelfde bank moet nemen. Mvg, paul.

  3. Slimme man die Lietaer. Natuurlijk is een aanvullend geldsysteem de oplossing voor monetaire malversaties. Maar moet dat aanvullende geldsysteem wederom bestaan uit fiat geld? Geld dat wederom uit het niets verzonnen kan worden?  

    Gelukkig hebben de ontwerpers van de Euro daar iets op gevonden… Goud is binnen de EU het secundaire geldsysteem.

    Alleen valuta’s zijn BTW vrij en over grondstoffen betaalt u BTW..

    Goud is BTW vrij binnen de EU en dus geen grondstof maar een valuta. Een valuta die je vrij kunt kopen en verkopen net als alle andere valuta’s.

    Is het zo eenvoudig? Ja, het is zo eenvoudig, alleen u mag het “nog” niet weten. Een bevolking in schuldslavernij is makkelijker te controleren en te domineren dan een rijke bevolking. 

  4. Hoi Douwe,

    Hierbij nog een aardig artikel over Bernard Lietaer:
    http://realcurrencies.wordpress.com/2012/04/16/usury-why-we-dont-build-cathedrals-these-days/

    De man heeft een aparte mening (rooskleurig) over de middeleeuwen
    “In Europe during the Middle Ages – the 10th to 13th centuries – local currencies were issued by local lords, and then periodically recalled and reissued with a tax collected in the process. Again, this was a form of demurrage that made money undesirable as a store of value. The result was the blossoming of culture and widespread well-being, corresponding exactly to the time period when these local currencies were used.
    Practically all the cathedrals were built during this time period. If you think about what is required as investment for a small town to build a cathedral, it’s extraordinary.

  5. En een mooi Nederlands uitgeschreven interview met Lietaer op http://www.earth-matters.nl/42/6462/alternatieve-geldsystemen/naar-een-nieuwe-cultuur-van-geld-interview-met-bernard-lietaer.html

    Naar een nieuwe cultuur van geld. Interview met Bernard Lietaer

    Klik op de foto voor een
    vermelding van de copyrights

    Taal:
    Views: 199
    Ingevoerd: 16-10-2012
    Geplaatst door: Redactie Earth Matters
    Bron: rekto:verso

    Gekoppelde categorieen
    Alternatieve geldsystemen,Duurzaam 2.0, Inspiratie, Economie,(Verborgen) nieuws

    (rekto:verso | Stephan Desmet) Na aanhoudende financiële infarcten blijven we opgezadeld met een crisisgevoel. Overheden dansen op een slappe koord en grootbanken houden moeizaam het hoofd boven water. Kan het ook anders? Belgisch econoom Bernard Lietaer pleit voor de invoering van alternatieve muntsystemen. Zijn ideeën zouden ook een ommekeer kunnen betekenen voor het hele cultuurveld.

    [Dit artikel maakt deel uit van het dossier De crisis voorbij]

    Lietaer (1942) waarschuwt al bijna vijftien jaar voor een implosie van het financiële systeem. In Het geld van de toekomst (1999), een van zijn verhelderende en rijk gedocumenteerde boeken over geld, voorspelde hij wat we nu doormaken. ‘Mijn centrale these was dat vier megatrends, namelijk vergrijzing, werkloosheid, klimaatverandering en monetaire instabiliteit zouden samenkomen in de periode 2010-2020. Vandaag is er nog steeds geen enkele oplossing voor deze vier megatrends, terwijl ze elkaar nu in hoog tempo versterken. We gaan naar een crash.’

    Voor het huidige muntmonopolie, basis van ons financieel model, heeft Lietaer een geloofwaardig alternatief uitgewerkt. ‘Ik noem het een monetair ecosysteem: een economie met verschillende, complementaire munten die gebruikt worden voor verschillende doelen.’ (zie kadertjes) Dit voorstel heeft de econoom verder uitgewerkt in zijn recente rapport van de Club van Rome,Geld en duurzaamheid: de missing link, dat in november in het Nederlands verschijnt.

    Lietaers jarenlange expertise rond geldsystemen komt in deze publicatie helder samen. Hij was topambtenaar bij de Belgische Nationale Bank, en als monetair expert nauw betrokken bij het opstarten van de ecu, de voorloper van de euro. Hij adviseerde ontwikkelingslanden en multinationals bij het uitstippelen van hun monetair beleid, doceerde internationale financiën aan de universiteit van Leuven en deed onderzoek aan Berkeley in Californië. In 1992 werd hij door Business Week uitgeroepen tot ‘s werelds beste valutahandelaar. In het buitenland is hij een vermaard auteur en antropologisch onderzoeker, maar bij ons wordt zijn stem nog te weinig gehoord.

    Terwijl veel economen en beleidsmakers aangeven dat de systeemcrisis langzaam opklaart, zeg jij dat de grote financiële uitpersing nog moet beginnen.

    ‘In België moet het nog beginnen. Wat dat betekent, moet je maar eens aan de Grieken of de Spanjaarden vragen. Zij leggen het je wel uit. Er voltrekt zich een financiële uitpersing in onze directe omgeving, binnen de Europese Unie.’

    In je rapport van de Club van Rome schrijf je dat de financiële crisis op geen slechter moment kon vallen.

    ‘Ja, de vergrijzing is nog maar goed begonnen, en er zijn massale investeringen nodig voor de vernieuwing van ons energiesysteem. Als we onze samenleving relatief menselijk willen blijven inrichten, zijn er dus heel wat middelen nodig. Er zijn natuurlijk ook andere oplossingen denkbaar: we kunnen een hele generatie laten wegkwijnen. Dat is wat men van plan is om het hele systeem overeind te houden.’

    Kunnen de ontwikkelde landen nog ongeschonden uit deze crisis komen?

    ‘Alleen al door de vergrijzing gaan we op korte termijn naar een verdubbeling van de staatsschuld, en binnen dertig jaar wordt dat een verdriedubbeling. Dat zijn niet mijn cijfers, maar die van de club van centrale banken, de Bank for International Settlements. Hebben we daar iets over gelezen in de pers? Het is naïef te denken dat we dit probleem kunnen oplossen door enkele jaren langer te werken, alsof het om een probleempje in de marge ging. Misschien zal er van een pensioen zelfs helemaal geen sprake meer zijn. De financiële sector heeft een antwoord klaar: een totale privatisering. Ik was onlangs in Boulder, Colorado. Een tolweg die ik daar al lang ken, is nu volledig elektronisch uitgerust. Je nummerplaat wordt gelezen en je factuur automatisch berekend. En in Chicago heeft de stad alle 36 000 parkeerautomaten verkocht aan een privébedrijf, waardoor de parkeerprijs tot vijf keer duurder werd en de stad een hoop geld misliep. De voorbeelden stapelen zich op.’

    Hoe kan het monetaire ecosysteem dat je voorstelt dat soort problemen oplossen?

    ‘Het gaat om een ander denken. Vandaag is het de job van centrale bankiers om schaarste te creëren: er is niet genoeg geld voor iedereen. Met een conventionele munt als de euro, die schaarser moet zijn dan zijn nut, kan je dus geen collectieve samenwerking en creativiteit doen ontstaan. In feite is er op deze planeet genoeg werk voor iedereen: zo moeten we bijvoorbeeld dringend onze steden opfleuren. Maar wie denkt dat dit zal worden betaald in euro’s, is niet goed wijs. Dat kan gewoonweg niet. Laten we dus andere munten ontwikkelen, waarmee we wel iedereen aan het werk kunnen krijgen. Zo kan een stad ervoor kiezen om cultuur extra te waarderen en te bevorderen met een complementaire munt. Ze kan zelfs beslissen dat iedereen een deel van zijn belasting in die munt betaalt. Dat is vrij eenvoudig te organiseren. De enige taak van de overheid bestaat er dan in om die belasting te innen, al de rest kan bottom-up gebeuren. Zo kan je een coöperatieve economie installeren waarin ngo’s dezelfde rol kunnen spelen als ondernemingen nu doen in een competitieve economie. Nu moeten ngo’s met elkaar concurreren voor schaars geld en voor doelstellingen die in wezen coöperatief van aard zijn. Dat stelt enorme beperkingen aan wat zij kunnen bereiken. Met een alternatieve munt kunnen ze samenwerken en geld gebruiken dat niet schaars hoeft te zijn. Er kan gewoon genoeg van zijn.’

    Waarom zou er met alternatieve munten wel genoeg geld zijn, in plaats van te weinig?

    ‘Er zijn vierentwintig uren, elke dag opnieuw, voor iedereen. Dat is ultrademocratisch. Wat je ook doet, je zal er geen minuut bij krijgen. Met “genoeg” bedoel ik dat het geld niet schaarser hoeft te zijn dan de beschikbare uren. Als ik drie uren voor iemand heb gewerkt, kunnen we daaruit een krediet scheppen. Dat is natuurlijk niet oneindig, we hebben geen miljarden uren te leveren. De tegenpool van schaarste is dus niet overvloed, maar toereikendheid. We kunnen geld scheppen dat precies toereikend is. We moeten dan niet wachten tot we het geld hebben om iets te doen: het maximaal aantal uren dat we kunnen presteren, vormt het plafond. Niet een artificieel gecreëerde schaarste.’

    Waarom moet die munt renteloos zijn?

    ‘Intrest is een cruciaal aspect dat meestal verkeerd begrepen wordt. Rente geeft geld een programma: ze stimuleert het kortetermijndenken en de concentratie van rijkdom. Als bankiers 100 000 euro uitlenen, verwachten ze na twintig jaar dat er 200 000 euro wordt terugbetaald. Door die te betalen intrest is er minder geld in omloop dan er aan banken terugbetaald moet worden. Zij vragen dus van hun cliënten dat zij met anderen concurreren voor schaars geld. Rente zorgt ervoor dat mensen gaan wedijveren, en bestraft diegenen die daar niet in slagen met een faillissement. Dat demotiveert mensen om samen te werken. Daarom ben ik ook zo sterk gekant tegen een monopolie van een competitieve munt. Een tegengewicht is noodzakelijk. De negen voorbeelden van alternatieve munten in mijn nieuwe boek zijn rentevrij, omdat ze dan complementair zijn aan munten als de euro, geschapen door de banken. Eerder gaf ik al meer dan twintig bestaande voorbeelden van munten zonder intrest.’

    Een van de munten die je voorstelt, is de civic. Hoe zou die munt werken?

    ‘Wat de civic bijzonder maakt, is dat een stad of een regio een bijdrage in die munt kan eisen. Wie bijvoorbeeld in Gent wil wonen, wordt geacht een bijdrage in civics aan de stad te betalen: die bijdrage kan cultureel van aard zijn, of kan een vorm van leren zijn. Het zou dus gaan om iets wat niet voldoende gewaardeerd wordt met de euro. Wie niet genoeg civics verdient, kan ze verkrijgen van mensen die er meer verdiend hebben dan zij moeten bijdragen. Maar welke activiteiten je met de civic wil stimuleren, moet democratisch beslist worden. Zo geef je een krachtige impuls aan je samenleving, zonder een financiële inspanning van de overheden, die zich immers al twee meter onder water bevinden.

    In het begin zou deze munt marginaal zijn tegenover het dominante systeem. Maar in tijden van crisis kan je hem opschalen. Wanneer je de civic nu zou installeren in Griekenland, waar de helft van de jongeren werkloos is, is dat geen marginale ingreep meer. Lokale overheden zouden elke burger kunnen vragen om vijfhonderd uren te werken voor civics. Denk wat je dan activeert! Daar kan je een hele samenleving mee veranderen, terwijl er nu zoveel sociaal en menselijk kapitaal verderft, omdat er gewoon niet genoeg geld is voor mensen die willen werken. En wanneer de economie is opgekrikt en mensen opnieuw meer euro’s verdienen, kan het aantal uren gemakkelijk weer verminderen. Het grote voordeel van complementaire munten is dat ze graduele veranderingen mogelijk maken zonder een heel systeem overboord te gooien.’

    Kunnen systemen van samenwerking en concurrentie wel welig naast elkaar bloeien?

    ‘Dat kan zeker. Kiezen voor complementariteit is deels een tactische keuze, maar in de eerste plaats een filosofisch principe. En een competitief systeem blijft noodzakelijk. Denk aan het sovjetsysteem, dat competitie volledig uitschakelde. Ik wens het je niet toe om in zo’n systeem een computer te kopen of op restaurant te gaan. In sommige sectoren heb je competitie nodig, en in andere coöperatie. Het is onzinnig om het ene monopolie te wisselen voor het andere.Wel moet er nog heel wat theoretisch werk verzet worden rond de governance van complementaire munten. Hoe zal men die systemen beheren? Hoe zullen de beslissingen genomen worden? Dat geldt trouwens voor het hele geldsysteem. Het bestuur van het conventionele systeem is ongezond. Centrale banken helpen banken en geen mensen. Maar ik moet toegeven dat ik ook in het complementaire muntsysteem nog altijd geen bestuurssysteem gezien heb dat perfect is.’

    In welke mate wordt kunstproductie bepaald door het geldsysteem van een samenleving?

    ‘Een jaar of tien geleden schreef ik Mysterium Geld. Daarin hanteerde ik de taoïstische yin-yangterminologie om de verschillende geldsystemen te duiden. Yinsystemen stimuleren coöperatie, kleinschaligheid en wederzijds vertrouwen, terwijl yangsystemen zoals de euro voor competitie, grootschaligheid en hiërarchie zorgen. Niet toevallig zien we nu een erg elitaire kunstproductie: zo hebben we wereldwijd maar drie tenoren nodig, al de rest telt niet mee. Er zijn natuurlijk fantastische violisten, maar mensen spelen zelf geen muziek meer. Dat heeft te maken met ons geldsysteem. Met een monopolie van een yang-geldsysteem, dat alles in een competitieve omgeving naar de top trekt, is er geen nood aan mensen die zelf kunnen scheppen. In een maatschappij met een dubbel geldsysteem, en dus ook een krachtig yinsysteem, wordt kunst in feite door iedereen gemaakt.’

    Je geeft in je werk het voorbeeld van Bali.

    ‘Bali heeft al minstens 1200 jaar een dubbel geldsysteem, en iedere Balinees maakt er kunst. De taxichauffeur die je naar het hotel brengt, speelt ‘s avonds gamelan: een zeer hoog ontwikkelde muziekvorm met snelle syncopische ritmes en een microtonale toonschaal. Een gamelanorkest bestaat uit wel twintig tot veertig muzikanten. Zo draagt bijna iedereen in Bali bij aan culturele evenementen: naast de muzikanten heb je ook dansers of tempeldecorateurs. De munt die dat alles mogelijk maakt, is de nayahan banjar, ruwweg vertaald als ‘werk voor het algemeen belang van de gemeenschap’. Elke banjar – een civiele bestuursvorm voor telkens een paar honderd families – beheert zijn eigen lokale munt. Het hoofd van de banjar wordt gekozen door de meerderheid en kan erg gemakkelijk “ontkozen” worden. Hij is dus een spreker, geen beslisser. In de banjar beslissen de Balinezen elke maand, op een open plek, wat ze samen als gemeenschap zullen realiseren aan projecten, klein tot groot, religieus of cultureel, zoals een feest. Balinezen maken bijvoorbeeld beelden van drie tot vijf meter van rijstkorrels. Ik heb ook mensen ontmoet die gespecialiseerd zijn in het bewerken van een soort bamboe voor een offer dat slechts eenmaal per jaar plaatsvindt. Die mate van specialisatie zou in ons huidige economisch model gewoonweg onbetaalbaar zijn. De vraag die wij ons nu moeten stellen, is wat wij willen scheppen.’

    En zulke culturele veranderingen worden mogelijk door een complementair geldsysteem?

    ‘Het is een Weltanschauung. Jekunt die effecten niet lineair verklaren. We spreken hier over een andere cultuur en wij kennen die niet. Je moet in onze streken al teruggaan naar de middeleeuwen, naar een omgeving waarin een lokale gemeenschap samen een kathedraal bouwde en daar generaties lang aan werkte. Dat is toch fenomenaal? We hebben dat de laatste 700 jaar niet meer gedaan. Toen het centrale gezag een monopoliemunt invoerde, vielen de werken stil. Geen enkele van de honderden kathedralen is afgewerkt. Het is pas als mensen hun eigen systemen hebben, dat ze kunnen beslissen om zulke projecten op te starten. Het verschil tussen beide culturen kun je aan den lijve ondervinden als je van Bali naar de rest van Indonesië reist: je krijgt volledig andere manieren van samenleven te zien.

    Wij hunkeren naar samenwerking, maar we hebben de instrumenten niet om ze waar te maken, noch beseffen we dat een muntmonopolie dit belemmert. Wij denken nog steeds dat ons geld een passief instrument is dat we uitwisselen. Maar het is absoluut niet neutraal, ieder aspect ervan wordt gekenmerkt door competitie, hiërarchie, controle, schaarste en concentratie. Al deze elementen zijn in de euro met elkaar verbonden: we trachten ons te verzetten tegen iets wat we elke dag gebruiken. Complementaire munten scheppen een andere cultuuromgeving. In plaats van een patriarchale maatschappij die hiërarchisch gericht is, spreken we van een matrifocale cultuur waarin vrouwelijke waarden een belangrijke rol spelen. Kunst is een vrouwelijke waarde in deze zin, een yinwaarde.’

    Een stad zou er dus voor kunnen kiezen om cultuur op de voorgrond te plaatsen?

    ‘Kijk naar wat ze in het Rabot in Gent doen: de buurt wordt er opgefleurd met een alternatieve munt, het toreke. Het brengt mensen in beweging terwijl het de overheid minder kost. In dit geval gaat het niet om kunst, maar je kunt ook gerust een munt ontwikkelen die kunst stimuleert. Je zou met mensen uit de buurt een park kunnen ontwerpen dat schittert door gezamenlijk werk en creativiteit. Willen we dat, of niet? Als we naar een monetair ecosysteem evolueren, zijn de effecten niet te voorzien. We zullen een samenleving worden die volledig anders kan werken dan ik op dit moment kan bevroeden.’

    TOREKES
    In november 2010 werd het toreke ingevoerd in het Rabot, een concentratiewijk in Gent met 8000 inwoners, en de armste buurt van Vlaanderen.

    Stad Gent dacht na over hoe ze ecologische en gezondheidsbevorderende activiteiten in de wijk kon stimuleren, en in een enquête gaven de buurtbewoners te kennen dat ze graag een moestuin wilden. Lietaer en zijn team ontwikkelden het toreke voor de stad Gent, die een leeg fabrieksterrein ter beschikking stelde. De buurtbewoners konden torekes verdienen door het terrein gebruiksklaar te maken en met het verdiende geld konden ze dan zelf een perceeltje huren. Daarnaast kunnen torekes verdiend worden met activiteiten als de wijk opruimen of je gevel vergroenen. Als je met torekes betaalt, zijn groenten en fruit bij lokale winkeliers of tickets voor het openbaar vervoer en de bioscoop goedkoper. In het eerste jaar waren er bijna vijfhonderd geregistreerde gebruikers en in de lente van 2011 kampte het Rabot zelfs met een overschot aan vrijwilligers. Deze zomer opende het biologische eetcafé Toreke, waar groenten uit de moestuintjes geserveerd worden en waar je kunt betalen met torekes. De stad bereikte in korte tijd drie keer meer dan ze met hetzelfde budget in euro’s mogelijk had geacht. Dit multiplicatoreffect kan volgens Lietaer tot factor 10 stijgen als het aantal deelnemers aan het project blijft groeien.
    http://www.torekes.be

    Naast culturele en sociale effecten wijs je ook op de gevaren van de ecologische crisis.

    ‘Ons reguliere geld stimuleert enkel competitieve verhoudingen. Zo hebben we ons afgesneden van anderen, van het sociale en van het ecologische. We putten de natuur uit en de gevolgen zijn bijna ondenkbaar. Hegel schrijft dat een civilisatie slechts beseft wat ze is, wanneer ze aan het sterven is. We zijn aan het einde van een periode. We stoten op de limieten van het industriële tijdperk. Er voltrekken zich ongelofelijke veranderingen en China heeft de hele problematiek enkel versneld. In plaats van dertig jaar hebben we er nu nog tien. Maar het probleem blijft hetzelfde. We leven in een periode waar de limieten in zicht komen: vergrijzing, werkloosheid, klimaatverandering … Die nieuwe periode vraagt grote veranderingen.’

    Geloof je dat je ideeën opgepikt zullen worden door beleidsmakers?

    ‘Volgens mij zullen we nog voor 2020 in de richting bewegen van een catastrofale breakdown op wereldvlak, en catastrofaal is het woord. Zo krijgt klimaatverandering op zeker moment zijn eigen dynamiek. We moeten iets doen wat nog nooit gebeurd is. Eigenlijk hebben we een mirakel nodig, maar de instrumenten om mirakels te laten gebeuren, bestaan. Het echte probleem is volgens mij dat iedereen zijn job blijft uitoefenen binnen een systeem dat enkel vroeger zin had. De banken wijken niet en de banklobbyisten doen hun uiterste best om het bankmonopolie te behouden. Dat kan niet erg lang meer blijven duren. Bewust spreek ik alleen maar over problemen waarvoor ik plausibele oplossingen heb. Ik blijf altijd positief, al is dat voor mij de laatste tien jaar moeilijker geworden. Ik had gedacht dat 2007-2008 voldoende zou zijn om de samenleving wakker te schudden. Maar dat is niet gebeurd. We hebben blijkbaar nog een hardere klap nodig. Misschien volgt de klap nog dit jaar.’

    Zie je andere dynamieken elders in de wereld?

    ‘Wereldwijd zijn er al duizenden systemen in gebruik en elk jaar worden er nieuwe ontwikkeld. Het land dat op dit moment het meest gesofisticeerd met complementaire munten werkt, is niet meer Japan, maar Brazilië. Volgens mij zullen de ontwikkelingslanden van de eenentwintigste eeuw niet noodzakelijk dezelfde landen zijn als vandaag. De landen die de regels van het industriële tijdperk koste wat het kost willen behouden, worden de ontwikkelingslanden van de toekomst. We zien dat nu al in het politieke gevecht om het monopolie van het geldsysteem in Griekenland. Als we de flexibiliteit die complementaire munten bieden niet wensen te gebruiken, hangen daar immense gevolgen aan vast.’

    Je blijft geloven in een grote toekomst voor complementaire munten?

    ‘Voor mij zullen de kathedralen van deeenentwintigste eeuw knap gerestaureerde omgevingen zijn, of regio’s waar iedereen leert en iedereen doceert en waar je je passies kan volgen, wat die ook mogen zijn. In een complementair muntsysteem kunnen relaties en zelfontplooiing makkelijker gerealiseerd worden, terwijl onze opleidingen vandaag elk kind in eenzelfde mal proberen te gieten. Dat is maar één voorbeeld van wat er allemaal mogelijk wordt wanneer je het geldsysteem openbreekt.’

    ANDERE MUNTEN
    Naast de civic en het toreke stelt Lietaer in zijn rapport nog zeven andere munten voor, waarmee heel verschillende doelen bereikt kunnen worden. Een paar voorbeelden.

    De eco, een globale munt, moet de klimaatverandering helpen aanpakken. Het is een soort gecentraliseerde civic voor middelgrote en grote ondernemingen. Deze ondernemingen verdienen intrestloze eco’s met investeringen die het risico op klimaatveranderingen verkleinen, en betalen een deel van hun belastingen met eco’s. De biwa kippu is een Japanse regionale munt, die ontwikkeld werd om het Biwameer te beschermen. Het ecosysteem staat er zwaar onder druk, en met de munt wordt iedere familie die aan het meer woont door de overheid gevraagd om tien biwa’s per jaar te verdienen. Een biwa verdien je door één uur ecologische diensten te verlenen. Bewoners kunnen dan onderling de biwa’s uitwisselen. Een andere erg interessante munt is het Indische ‘natuurlijk spaargeld’. Met deze munt wordt herbebossing aangemoedigd en kunnen armen tegelijk ook inflatiebestendig sparen door arbeid. Een ngo beheert een stuk bosgrond en aandelen kunnen verdiend worden door bomen te planten. De waarde van het aandeel groeit mee met de bomen en de waarde van het hout: zo vormen ze een ideaal spaarmiddel. De aandelen kunnen ook lokaal gebruikt worden als betaalmiddel en zo voor extra liquiditeit in de gemeenschap zorgen.

    De Nederlandse vertaling van Money and Sustainability verschijnt in november onder de titel Geld en duurzaamheid: de missing link (een uitgave van Oikos en Jan van Arkel). Op 28 november stelt Lietaer zijn rapport van de Club van Rome voor in Vooruit in Gent (www.oikos.be, http://www.vooruit.be).

    Stephan Desmet voert onderzoek naar sociale en ecologische vraagstukken en is leerkracht.

    Bron:

    http://www.rektoverso.be

Laat een reactie achter