We horen van alle kanten dat aardolie en andere delfstoffen steeds schaarser worden. Nederland wordt echter bedreigd door een ernstig probleem, dat peak-oil en de financiële crisis nog in de schaduw plaatst: een hardnekkige fantasieloosheid. Opmerkelijk worden juist het onderwijs en de zorg, de grootste slokops van Nederland, hierdoor geteisterd.
Vinexwijken zijn doorgaans monotone huizenmassa's, zonder enige fantasie neergeplempt om ambtelijke beleidsdoelstellingen te halen.
Peak fantasy teistert Nederland
De gevolgen van peak fantasie zie je bijvoorbeeld in Vinexwijken, waar rij na rij van volkomen fantasieloze blokkendozen staat. Je ziet het in binnensteden, waar troosteloze fonteinen (duidelijk door de architect gecopypaste van een eerdere opdracht) als een kankergezwel oprukken. Je ziet het in de massale napraterij op televisie, de radio en de Nederlandse massamedia. Conformisme is de norm.
De gevolgen van een gebrek aan fantasie zijn ernstig. Gewoonten slijten in en worden nooit meer ter discussie gesteld. Elke verandering, hoe noodzakelijk ook, wordt gezien als een verslechtering. Hoe kleiner de kennis en hoe groter de onzekerheid is, zoals in de medische wetenschap, hoe stelliger waarheden worden verdedigd.Vooral als politieke belangen een rol spelen, wordt de status quo verstikkend.
Als de Groenlandse Vikingen meer fantasie hadden gehad, dan was het waarschijnlijk minder akelig met ze afgelopen.
Peak fantasy en de ondergang van de Groenlandse Vikingen
Veel mensen denken als ze de naam Groenland horen het eerst aan de Inuit, die in de loop van tienduizenden jaren een unieke cultuur hebben ontwikkeld die optimaal gebruik maakt van de schaarse hulpbronnen op en rond het poolijs. Echter: rond 1000-1200 werd Groenland bewoond door Viking-kolonisten uit Noorwegen en Zweden, door Leif Eriksson naar Groenland gelokt door verhalen over vruchtbare akkers en weelderige natuur.
Dat bleek uiteraard tegen te vallen, zelfs in Julianhab stijgt de temperatuur zelden boven de vijftien graden, maar toch was in het uiterste zuiden van Groenland een gerieflijk bestaan mogelijk. Geen wonder dus dat de Viking-nederzettingen in het uiterste zuiden groeiden en bloeiden. Toen sloeg de voorbode van de Kleine IJstijd toe, die op haar hoogtepunt in Europa voor strenge winters zorgde. Op Groenland betekende dat, dat landbouw met Europese gewassen onmogelijk werd en hongersnood uitbrak. De kolonisten verhongerden, dit terwijl een paar honderd kilometer verderop de Inuit overvloedig vis vingen. De Vikingen vonden het echter beneden hun stand om gewoonten van de Inuit over te nemen en vis was geen voedsel voor edelen. Als gevolg hiervan werden de nederzettingen na ernstige hongersnoden verlaten, terwijl vlak bij het strand enkele van de overvloedigste visgronden ter wereld liggen.
Enkelen, volgens Inuitverhalen vrouwen en kinderen, lijken echter opgenomen te zijn bij de Inuit (wijzen DNA-sporen uit) en in de allerlaatste overblijfselen werden veel meer visresten gevonden.
Waarom?
Het is niet nodig een (doorgaans ook niet bijster fantasievolle) dure adviseur of interim manager in te huren. De beste remedie tegen peak fantasy is een goede gewoonte van kleine kinderen: de vraag stellen, waarom iets zo is of op een bepaalde manier moet gebeuren. Zo slaagde de SP-fractie in een Brabantse gemeente er in drastisch het mes in onnodige overheidsuitgaven te zetten, door bij elke uitgave de vraag te stellen waarom deze werd gedaan en zo niet, deze te schrappen. De PVV stelde de vraag, waarom er continu zomer- en wintertijd moet worden ingevoerd terwijl dit kwalijke gevolgen heeft op het bioritme van mensen, te vergelijken met een tweejaarlijkse jetlag. Ook het onderwijs en de zorg zijn zo langzamerhand totaal verkalkt en zitten vol dood vlees. Een stevige bezuinigingsronde, waarbij op SP-wijze elke uitgavenpost kritisch tegen het licht wordt gehouden, zou een enorme zegen zijn voor deze sectoren (en het land).
Oplopende staatsschuld, oplopende werkloosheid en oplopende inflatie…
Eten wordt duurder, benzine is duurder dan ooit en ook het volgen van een opleiding wordt duurder… Banken en andere financiële instellingen worden gered met belastinggeld door politici die na hun carrière bij diezelfde financiële instellingen een aantal keer de Balkenende norm verdienen. Winsten worden geprivatiseerd, schulden gesocialiseerd.
Wellicht is het bij dit soort zichtbare symptomen tijd om zelf eens op onderzoek uit te gaan en uit te vinden hoe het geldsysteem eigenlijk werkt, en of dit bijdraagt aan het optimaal voorbestaan van de bevolking. Want dat zou logischerwijs het doel van geld moeten zijn.
In feite is er geen verschil tussen fiat geld zoals de euro en dollar en monopolygeld. Alleen omdat mensen geloven dat het wat waard is, heeft het waarde.
Mensen proberen in het leven zo goed mogelijk voort te bestaan. Zaken die goed zijn voor het voortbestaan zoals gezond eten en drinken, een plezierig bewoonbaar huis en een veilige gezellige leefomgeving worden nagestreefd. En zaken die het voortbestaan bedreigen zoals ziektes, geweld in verschillende vormen en armoede probeert men te bestrijden door er oplossingen voor te vinden. Alles om ons heen kan worden ingeschaald op de bijdrage die het al dan niet levert aan ons voortbestaan. Laten we zo ook eens naar geld kijken. Wat is het voortbestaansbevorderende aspect aan geld?
Geld stelt mensen in staat om onderling goederen en diensten uit te wisselen. Hierdoor kunnen mensen gemakkelijker samenwerken. Zo kunnen ze zich enigszins specialiseren en kunnen complexe systemen worden opgezet waarbij iedereen een stukje bijdraagt aan het grote geheel, en het grote geheel in theorie zou moeten bijdragen aan het positieve voortbestaan van alle mensen die er onderdeel van zijn. Geld zou dus kunnen worden omschreven als het zichtbare onderdeel van de functie om goederen en diensten gemakkelijk met elkaar uit te wisselen. Deze functie bevordert ons voortbestaan en is dus gewenst.
Echter lijkt dit niet de huidige realiteit van geld te zijn. Wat er nu gebeurt en gedaan wordt in de naam van geld lijkt gedeeltelijk juist hele andere patronen te volgen. Er zijn genoeg manieren om het voortbestaan van de mensheid te bevorderen en er zijn genoeg mensen zonder werk die graag aan de gang zouden gaan. Toch gebeurt dit niet, geld lijkt hier niet de rol te kunnen vervullen die het idealiter zou hebben. Hoe zit dit eigenlijk, waarom gebeurt dit niet, hoe werkt het geldsysteem eigenlijk in de praktijk van vandaag de dag?
Door de economische crisis is de interesse in hoe geld eigenlijk werkt, wie de uitgifte ervan controleert en hoe het circuleert in een maatschappij sterk toegenomen. Er zijn daardoor inmiddels ook een aantal zeer interessante documentaires die hier grondig op in gaan.
De eerste is Money as Debt. Deze NL ondertitelde documentarie gaat in op vragen als: Wat is geld eigenlijk? Hoe komt het dat vrijwel iedereen, zowel overheden als individuen in de schulden zitten? Deze film legt het op eenvoudige wijze uit.
Money as debt
Ook buitengewoon interessant is Zeitgeist Addendum. Deze NL ondertitelde documentaire gaat in op het huidige financiële systeem, het proces van geldcreatie en over richtingen van oplossingen. Onder andere het overvloedig oogsten van hernieuwbare energie.
Zeitgeist: Addendum
Als laatste de documentaire The Secret of Oz. Deze documentaire belicht verschillende economische systemen uit de geschiedenis en het heden. Het laat zien dat ook vandaag de dag er grote verschillen zijn in wie de macht heeft over het drukken van geld en wat dit voor gevolgen heeft voor de bevolking van een land. Ook komt in deze documentaire het Icesave probleem uitgebreid aan bod. Hoe heeft dit mis kunnen gaan en waarom moeten de IJslandse en Nederlandse belastingbetalers nu opdraaien voor de fouten van de bankdirecteuren daar die er met de bonussen vandoor zijn gegaan?
The Secret of Oz
Het kost zeker even tijd om deze drie documentaires te kijken maar ze zijn zeer de moeite waard als je niet langer aan de zijlijn wilt blijven staan en wilt weten wat er nu eigenlijk echt aan de hand is. Wat de werkelijke oorzaken van de huidige crisis zijn, en wat eventueel richtingen voor oplossingen zijn.
Hoe kunnen we ons economische systeem verbeteren?
En een goede visionair vindt het natuurlijk ook leuk om zelf na te denken over een verbetering van het economische systeem. Daarom zou ik graag een discussie hieronder voeren over hoe we in de toekomst ons economische systeem kunnen inrichten. Hier een paar kaders die nuttig lijken om in de gaten te houden bij het ontwerpen van een nieuw systeem.
Als eerste is het een systeem van mensen om hun gezamenlijke voortbestaan te vergroten. Wat positief is voor het voortbestaan is het gemakkelijk uitwisselen van kennis, talenten, bekwaamheden, goederen en diensten tussen mensen. Het zou een systeem moeten zijn van alle mensen voor alle mensen, waar iedereen de ruimte heeft een nuttige bijdrage te leveren en iedereen beschikking heeft over de belangrijkste zaken voor het voortbestaan. Het zou in dit kader idealiter zo democratisch, gedecentraliseerd en transparant mogelijk moeten zijn.
Als tweede zou het systeem gebaseerd moeten zijn op datgene wat echt waarde vertegenwoordigd. Dit zijn de mensen zelf en hun voortbestaan, het zou dus logisch zijn om de economie groter of kleiner te laten worden met de hoeveelheid mensen die eraan deelnemen en de kennis en bekwaamheden die zij bezitten. Op deze manier wordt een economie groter naarmate de mensen die er onderdeel van zijn slimmer en bekwamer worden.
Als derde zou het systeem rekening houden met de fysieke beperkingen van de aarde. Het systeem zou dus niet alleen op de korte termijn voor mensen moeten zorgen maar zou zo ontworpen moeten zijn dat ook juist de toekomst meegenomen wordt. Op die manier is het voortbestaan van de mens in samenwerking met de aarde zowel nu als in de toekomst veilig te stellen. Energie lijkt hier een groot belang in te spelen. Hoe meer energie we als mensheid kunnen gebruiken hoe gemakkelijker en plezieriger we over het algemeen kunnen leven. Als we de toekomst bekijken en de volgende generaties in ogenschouw nemen wil je dus zo snel mogelijk naar 100% volledig hernieuwbare, bij voorkeur gedecentraliseerde, energie. Dit scheelt vervuiling en oorlogen over eindige oprakende fossiele energiebronnen. Sterker nog hoe meer hernieuwbare energie je kunt oogsten hoe groter je economie wordt.
Deze drie punten lijken nuttige kaders te zijn om aan het ontwerpen te gaan. Binnen deze kaders, worden kennis en bekwaamheden van mensen uitgelokt net als het doen toenemen van de hoeveelheid beschikbare hernieuwbare energie. Daarbij hebben we momenteel heel andere middelen om een systeem van uitwisseling te kunnen ontwerpen dan vroeger. Het internet lijkt hierin een belangrijke rol te kunnen gaan spelen. Kortom wie discussieert er mee? Hoe zien wij de toekomst van de economie?
De belangrijkste ontwikkelingen worden verkeerd of verdraaid weergegeven in de journaals van de publieke en commerciële zenders. De onderwerpkeuze is derderangs en banaal. Kortom: je kan je tijd wel beter besteden. Tijd voor open-source tv.
TV-journalisten als menssoort
Journalist wordt je niet zomaar. Je moet er van houden met mensen om te gaan en met ze te communiceren. Je moet een kei zijn in netwerken en een uitgesproken woorddenker zijn. Je interessegebied moet politiek, maatschappij en andere alfa-gerelateerde onderwerpen zijn. Je moet een paar jaar journalistiek hebben gedaan om aan een baan te komen en een kei zijn in netwerken, want baantjes als journalist zijn dun gezaaid. Zeker voor lucratieve televisiebaantjes is de roemruchte Gooise matras een must. Ook het napraten van maatschappelijke opinieleiders, de zogeheten maatschappelijke bewogenheid, scoort hoog. Over het algemeen kom je dan niet bij een dwarsdoorsnede van de Nederlandse bevolking uit.
Psychologisch gezien is het profiel van de gemiddelde journalist volgens de Big Five een hoge score op Openheid, Neuroticisme en Vriendelijkheid en een gemiddeld tot hoge score op Conscientiteit en Extraversie. Karaktertrekken die bij alfa’s oververtegenwoordigd zijn. Fysieke moed en realisme is gezien de zeer hoge score op Neuroticiteit en Openheid bij journalisten niet dik gezaaid. Vandaar dat journalisten massaal Japan ontvluchtten terwijl er objectief gezien slechts een minimaal risico was.
De voornaamste need die bij journalisten aan de dag treedt is de behoefte aan conformiteit, de need to belong.
Bewogen journalisten als Jan Tromp doen hun uiterste best het onwetende klootjesvolk van hun onderbuikgevoelens af te helpen.
Journalisten contra het klootjesvolk
Omdat journalisten karakterologisch nogal afwijken van de standaardverdeling van de Nederlandse bevolking, die minder open, minder extravert, minder vriendelijk en meer consciëntieus is, bestaat er bij journalisten nogal wat onbegrip van en wantrouwen tegen de manier van denken van het gewone volk, dat niet verrassend al snel wordt beticht van het koesteren van onderbuikgevoelens.
Journalisten vinden daarom dat zij het gewone volk moeten bekeren tot een meer “verlichte”, open, “betrokken” (psychologisch gezien: neurotischer), en meer zelfhatende (“vriendelijke”) houding. Dit levert een wat eenzijdige onderwerpkeuze op bij actualiteitenprogramma’s. Zo kunnen journalisten zich meer identificeren met de opdringerige, luidruchtige islamieten van de Gazastrook of andere Arabieren dan met meer introverte, contemplatieve bevolkingsgroepen die objectief gesproken veel meer te lijden hebben van onderdrukking. Denk bijvoorbeeld aan de christenen in islamitische landen of het droeve lot van de Oost-Congolezen waarvan er naar schatting al vijf miljoen op brute wijze zijn afgeslacht, zonder dat er een Hilversumse haan naar kraait.
Commerciële omroepen al even beroerd
De commerciële omroepen zijn overigens niet veel beter. Zij gaan liever controversiële onderwerpen uit de weg en huren liever risicoloze coryfeeën uit het Gooise circuit in dan hun eigen mensen te lanceren, met als gevolg dat de Nederlandse tv één eenheidsworst is. SBS lanceerde een aantal platvloerse, maar qua thematiek meer op het gewone volk gerichte programma’s. Enkele daarvan waren baanbrekend, alhoewel vaak doorgestoken kaart, zoals Groeten uit de Rimboe. De succesvolste concepten werden door RTL overgegapt. De overname van SBS door een consortium van de tv-magnaat De Mol en uitgever van massamedia Sanoma belooft nog meer van dezelfde op de massa gerichte eenheidsworst.
Open-source televisie
Kortom: het wordt tijd voor echte open-source televisie. In principe zou het mogelijk moeten zijn met vrijwilligers een non-stop televisiekanaal op te zetten. Dit kanaal zou via internet livestream zijn materiaal kunnen verspreiden. Kabelmaatschappijen en TV-aanbieders kunnen hierop inspringen door hun decoderkastjes uit te breiden met deze internet-TV kanalen. Hier kunnen er in theorie enorm veel van zijn, dus moet ieder kanaal bijvoorbeeld zij eigen internetadres krijgen waarmee de feed rechtstreeks is te ontvangen. Een alternatief is uiteraard de televisie rechtstreeks op een computer aan te sluiten, waardoor je niet meer afhankelijk bent van de uiterst beperkte fantasie van de kabelmaatschappijen. Erg moeilijk moet het niet zijn om met een aantal vrijwilligers met veel vrije tijd, bijvoorbeeld gepensioneerden of financieel onafhankelijken, een echt revolutionair TV-kanaal op te zetten.
Uiteraard kan je dat uitstekend combineren met een eerder door Niek bedacht idee, de open-source nieuwsdienst. De kunst is om dit samen te voegen tot een samenhangend geheel. SDit zou wel eens de volgende generatie van internet kunnen worden: na de homepages de homestreams.
De omstreden Libische leider Gadaffi plaatst als we NAVO- en VN-waarnemers moeten geloven, soldaten en wapens in en op doelen als moskeeën, ziekenhuizen en scholen. Militair gesproken is dat heel verstandig, maar ethisch gezien twijfelachtig. Maar geldt hetzelfde niet voor oorlogen?
Japans standbeeld van de legendarische Chinese strateeg Sun Tzu
De mythe van de schone, rechtvaardige oorlog
Oorlog voeren betekent proberen door middel van georganiseerd, grootschalig geweld een doel bereiken. Er is sprake van een continuüm tussen een burenruzie die uit de hand loopt tot een wereldoorlog. Ergens wordt arbitrair de lijn getrokken tussen gewapende onlusten en oorlog. Over oorlogen houden sommige goedbedoelende mensen, ook militairen die beter zouden moeten weten, er nogal vreemde ideeën op na. Een oorlog moet op een slagveld worden uitgevochten zonder burgers in de buurt. De ideale oorlog volgens generaals lijkt dus op de woestijnveldslagen zoals bij Tobroek in de Tweede Wereldoorlog of operatie Desert Storm, die vrijwel in onbewoond gebied plaatsvonden. De realiteit is uiteraard anders. Oorlogen hebben tot doel strategisch belangrijke objecten in handen te krijgen. Grote steden en dichtbevolkte gebieden zijn haast per definitie strategisch belangrijk, omdat dit ook de gebieden zijn waar de meeste politieke macht, rijkdom en hulpbronnen geconcentreerd zijn.
Enkele wijsheden van Sun Tzu
In de periode van de Strijdende Staten werd China geteisterd door nietsontziende generaals die geen middel schuwden om te winnen. Zo liet een dubbelspion zijn handen afhakken om de vijand met valse oorlogsplannen om de tuin te leiden. De legendarische klassiek-Chinese strateeg Sun Tzu leefde in deze bloedige tijd en wist dus uitstekend waar hij het over had. Oorlog is geen kinderspelletje, maar een catastrofe. Niet voor niets heeft hij in zijn wereldberoemde boek De kunst van het oorlogvoeren uiteengezet dat de beste oorlog, geen oorlog is en dat de beste strateeg wint zonder zijn leger in te hoeven zetten. Oorlogen zijn volgens Sun Tzu geen voortzetting van de diplomatie met andere middelen, zoals Von Clausewitz stelt, maar een uiterste middel. Voor oorlog kiezen terwijl er nog andere middelen openstaan is dus immoreel.
Gadaffi staat op dit moment met de rug tegen de muur. Hij heeft niets te verliezen. Er is geen land dat hem wil opnemen en er zijn heel wat buitenlandse staatshoofden die een appeltje met de man te schillen hebben. Er is al mee gedreigd hem voor het internationaal strafhof te slepen. Hij heeft dus maar een keus: doorvechten, als de megalomane persoonlijkheid en politieke ambities van de man hem al anders hadden doen besluiten. Door alle schepen achter Gadaffi te verbranden, heeft de anti-Gadaffi coalitie volgens Sun Tzu een kardinale fout begaan. In twee strategemen raadt hij aan om respectievelijk de tegenstander altijd een uitweg te geven en voor het eigen leger alle ontsnappingsmogelijkheden af te snijden als de uitkomst van een bepaald gevecht cruciaal is.
Menselijk schild
Door burgers als menselijk schild te gebruiken pleegt Gadaffi een oorlogsmidaad, zeggen velen. Echter: ook oorlog is een misdaad als deze voorkomen kan worden. Een groot deel van het land is nu in puin gelegd met twijfelachtig nut. In feite ontstaat zo de de-facto situatie die we reeds voorzien hadden: een opsplitsing van Libië in twee staten. Dit doorvoeren is, zo lijkt het, de meest geëigende weg om verder bloedvergieten te voorkomen. Maar misschien was dat al die tijd al het plan. Eén van de eerste dingen die in Benghazi gebeurde was namelijk het oprichten van een centrale bank…
Van alle zonne-energie die neerstraalt op gewassen kunnen ze maar een klein deel gebruiken. Het grootste deel, bijvoorbeeld groen licht, kan zelfs schadelijk werken omdat het de plant dwingt meer water te verdampen. Is het niet beter woestijnen zwart te maken dan groen?
Maar ongeveer de helft van alle licht kan door planten worden gebruikt. Zelfs van dit licht verandert maar een klein percentage in biomassa.
Landbouw inefficiënt met energie
Het productierecord van de hoogstrenderende gewassen staat op ongeveer driehonderd kilogram droge stof per hectare per dag (dertig gram per vierkante meter, overeenkomend met 504 kJ aan energie, ongeveer 0,14 kWh). Dat is veel meer dan boeren nu in de praktijk halen, maar vergeleken met de hoeveelheid zonnestraling die per vierkante meter per dag in de equatoriale woestijnen binnenkomt (31,6 MJ; 8,8 kWh) is dit maar een kleine fractie.
Plantlab's kassen zien er buitenaards uit omdat alle straling die nauwelijks door planten wordt gebruikt, weggelaten is.
Planten zijn kieskeurige eters
Voor een deel komt dat omdat er veel energie verloren gaat in het omzetten van licht in aangeslagen elektronen en in het om zetten van de elektronen in koolwaterstoffen. Een andere oorzaak is echter dat maar een klein deel van de totale straling door planten gebruikt kan worden. Het aandeel zogeheten PAR, photosynthetically active radiation, is iets minder dan de helft.
Alle licht met een golflengte tussen de 530 en 660 nanometer (wij nemen dit waar als groen en geel) wordt nauwelijks gebruikt. Zonde, vinden ze bij het Nederlandse bedrijf PlantLab. Het is veel slimmer om deze straling door zonnepanelen in elektriciteit om te laten zetten en de plant alleen die straling te geven waar deze wat mee kan. Rode en blauwe straling dus.
Dat kan vrij nauwkeurig en zeer efficiënt met LEDs. Het is in feite veel moeilijker om met LEDs wit licht te produceren. Ook spaarlampen moeten een speciale behandeling ondergaan om hun spectrum een beetje op daglicht te laten lijken (en zelfs dat lukt niet al te best – de reden dat veel mensen de voorkeur geven aan het thermische spectrum van gloeilampen).
Kassen in woestijnen
Kasteelt is ook veel zuiniger met water dan teelt in de open buitenlucht. Als bijvoorbeeld een hectare woestijn met zonnepanelen wordt overdekt, kan door het recyclen van water ongeveer een kilogram eetbaar product per liter water worden geproduceerd. In woestijnlanden is water extreem schaars, wat dit argument doorslaggevend maakt. Verscheidene andere projecten werken ook met kassen om efficiënter gebruik te maken van de beperkte hoeveelheid water in de woestijn. Ook is de hoeveelheid zonnestraling in woestijnen hoger dan optimaal. De biochemie in de cel kan het nauwelijks bijbenen. De enorm hoge verdamping overbelast de houtvaten, waardoor zelfs bij voldoende water planten gaan verwelken.
In een kas kan extra kooldioxide worden toegevoerd. In feite heerste de afgelopen twintig miljoen jaar een kooldioxide-hongersnood en groeien planten veel beter bij een hoge kooldioxideconcentratie. In een kas kan dat, omdat het een gesloten systeem is.
Akkers van meer verdiepingen
Als deze twee technieken worden gecombineerd, ontstaat de mogelijkheid om meer dan een verdieping met gewassen te verbouwen. Er kunnen in landen als Libië zelfs zonnecentrales in het onbewoonde binnenland worden geplaatst die de dichtbevolkte steden aan de kust van elektriciteit voorzien om zo in agro-wolkenkrabbers grote hoeveelheden voedsel te produceren. Een probleem in landen als Libië en Saudi-Arabië blijft wel dat de bevolking werken met de handen vernederend vindt, een voortvloeisel van de uitgebreide slavenhouderscultuur van voorbije eeuwen, tot de westerse koloniale machten een einde aan de slavernij maakten. Gelukkig zijn er ook woestijngebieden, denk aan de Chileense Atacama-woestijn, de Egyptische woestijnen, de Thar-woestijn in India en de Chinese Gobi-woestijn, waar de bevolking daar anders over denkt en die met deze techniek tot bloei gebracht kunnen worden.
Hoe meer mensen er zijn, hoe meer voedsel je nodig hebt, kleding, huizen en energie. Dit legt een groot beslag op onze natuurlijke hulpbronnen. Tijd voor een strenger bevolkingsbeleid?
Onze eindige planeet moet steeds meer mensen meeslepen.
Omdat we steeds rijker worden, gebruiken we per hoofd van de bevolking steeds meer grondstoffen en energie. De prijzen van grondstoffen en energie schieten nu omhoog: ze zijn bijna verdubbeld sinds 2002. het is een kwestie van tijd voor dit ook door gaat werken in de kosten van levensonderhoud. Er ligt dus een inflatoire bom van tegen de tachtig tot honderd procent op ons te wachten. Tot nu toe hebben producenten deze opgevangen door de kosten te verlagen en zuiniger om te springen met grondstoffen en energie, met name in de industrie, dienstverlening en het vervoer zijn hier enorme mogelijkheden voor, maar de rek is er zo langzamerhand uit, zeker in de voedingsindustrie. Het is een kwestie van enkele maanden tot jaren voor deze grondstofprijs-stijgingen zullen leiden tot flinke prijsstijgingen, ook voor de consument.
Steeds meer landgebruik
We gebruiken ook veel land, omdat er veel voedsel nodig is om zeven miljard mensen in leven te houden. Een groot deel van de landbouwgrond is niet erg vruchtbaar maar wordt toch bebouwd door keuterboertjes om in ieder geval een marginaal bestaan te kunnen hebben. Grote gebieden worden kaalgegraasd door vee, waardoor de schaarse vegetatie verdwijnt en steppes veranderen in woestijnen. Zelfs dit blijkt echter niet voldoende. De rek in de gangbare landbouw is bereikt. Alleen groene wolkenkrabbers en dergelijke kunnen de enorme hoeveelheden voedsel produceren die voor de groeiende bevolking nodig zijn.
Steeds meer mensen: de grondoorzaak
Hoewel we door slim gebruik en hergebruik van grondstoffen veel meer kunnen bereiken dan door pessimisten wordt gedacht, zit er toch een bovengrens hieraan. Een mens, zelfs een zeer zuinig levende consuminderaar, heeft domweg een bepaalde hoeveelheid calorieën met voldoende voedingswaarde nodig om in leven te blijven. Verder kost iedere activiteit, zelfs achter de computer zitten of lezen bij het licht van een spaarlamp, energie. Het is onethisch om een groot deel van de wereldbevolking te veroordelen tot een leven van armoede en hongerdood. Het is veel effectiever om te voorkomen dat er al te veel mensen worden geboren.
Daar staat tegenover dat door een grote hoeveelheid mensen te concentreren, schaalvoordelen ontstaan. In bijvoorbeeld New York City, met 8,3 miljoen mensen op een oppervlakte half zo groot als Utrecht, is het lonend om een uitgebreid openbaar-vervoer netwerk en tal van gratis kwaliteitskrantjes te produceren. Ook kunnen meer mensen vlak bij elkaar ook meer creativiteit ontwikkelen en zuiniger produceren. Dat laatste wordt wel eens vergeten door mensenhaters.
De bevolkingsgroei (lichte gebieden) concentreert zich vooral in islamitische landen en Afrika.
Gaat heen en vermenigvuldigt u
De bevolkingsgroei is het hoogste in gebieden waar religie een sterke rol speelt. Vooral in islamitische landen is bevolkingspolitiek vrijwel afwezig wegens religieuze bezwaren van de oppermachtige religieuze leiders, die zich weer baseren op de koran en de soenna. In christelijke landen is er de notie van rentmeesterschap (dat zijne onheiligheid de paus helaas vergeten lijkt te zijn), in boeddhistische landen en India bestaat er veel respect voor andere levende wezens (waardoor natuurbescherming en bevolkingspolitiek logisch en moreel gewenst is). De opmerkelijke uitzondering onder de islamitische landen: het sjiitische Iran, vaak verketterd door het westen, dat een verstandige bevolkingspolitiek kent.
Patriarchaat leidt tot bevolkingsexplosie
Er lijkt ook een duidelijke samenhang te zijn met een patriarchale maatschappij. De bevolkingsgroei is het hoogst in landen waar vrouwen het minste in te brengen hebben, zoals Jemen, Saoedi-Arabië en Afghanistan. Vrouwen zijn de groep die het meeste te lijden hebben van zwangerschappen en de zorg voor kinderen. De ervaring leert dat zodra vrouwen zelf mogen beslissen hoeveel kinderen ze willen, ze doorgaans kiezen voor een lager kindertal. Voor mannen in patriarchale maatschappijen is het hebben van veel kinderen, vooral zonen, een belangrijke bron van status en ze hoeven er weinig voor te doen.
In het verleden bleef het bevolkingsaantal in patriarchale maatschappijen onder controle omdat ze voortdurend betrokken zijn bij bloedige oorlogen, burgeroorlogen of omdat ze buurlanden onder de voet liepen en zo een uitstroom van de bevolking plaatsvond. Ook leidde de grote ongelijkheid, onderontwikkeling en inefficiëntie in patriarchale landen tot een hoge kindersterfte. Nu, met de komst van nationale grenzen, het VN-handvest dat veroveringsoorlogen verbiedt (en, heel belangrijk, een VS die er op toeziet dat veroveringsoorlogen ogenblikkelijk worden afgestraft) en een verbeterde gezondheidszorg en landbouw werken deze remmen niet meer. Het gevolg is dat in patriarchale landen de bevolking als een raket omhoog schiet.
Het Nederlandse onderwijs voldoet niet bepaald aan de eisen die veel ouders aan goed onderwijs stellen. Dat is ook de reden dat alternatieve onderwijsvormen zoals de Vrije School zo populair zijn. Maar er is ook veel te zeggen voor thuisonderwijs…
Aan het democratische gehalte van Nederland schort, zoals bekend, het een en ander.
Thuisonderwijs wordt steeds geliefder bij ouders die het gehad hebben met slecht onderwijs.
Zo verbiedt Nederland (met Duitsland) als bijna enige Europese land thuisonderwijs. Thuisonderwijs kwam in maart 2010 in de publiciteit omdat islamitische ouders hun dochters thuis onderwijs willen geven en de CDA-minister Ank Bijleveld daar een stokje voor wil steken. En passant raakt de minister zo ook af van de voor ambtenaren en politici onuitstaanbare eigenheimers die hun kinderen thuis lesgeven en het beter denken te weten dan de honderdduizenden ambtenaren.
Zoals wel vaker wordt het problematische gedrag van een aantal islamieten door politici misbruikt om de burgerrechten en burgerlijke vrijheden in te perken. Een effectievere oplossing was hier geweest: een reken- en taaltoets voor thuisonderwijs gevende ouders verplicht stellen en geregeld de vorderingen van kinderen controleren (het CITO-systeem).
Wat is thuisonderwijs?
Thuisonderwijs is onderwijs waarbij de ouders zelf hun kinderen onderwijs geven. In bepaalde gevallen – ouders die met hun kinderen een wereldreis maken – is dat bittere noodzaak. Op dit moment krijgen ongeveer tweehonderd tot tweeduizend kinderen thuisonderwijs. In de Verenigde Staten geniet tot vijf procent van de schoolkinderen thuisonderwijs. Vooral de publieke scholen zijn daar ook erg beroerd, wat tot de populariteit van thuisonderwijs in de VS sterk bijdraagt.
Thuisonderwijs en de Leerplichtwet
De Leerplichtwet verplicht ouders hun kinderen naar een school te sturen. Toch zijn er enkele uitzonderingen op de wet. Deze zijn:
je leidt een trekkend bestaan (artikel 5a)
er is geen school met jouw levensovertuiging (artikel 5b)
je kind is lichamelijk/geestelijk niet in staat om een school te bezoeken (artikel 5c)
Gezien de absurde bescherming die godsdienst (levensovertuiging is dit in de praktijk) in Nederland geniet is voor ouders artikel 5b het meest kansrijk om een beroep te kunnen doen op vrijstelling van de Leerplichtwet. Let op: er zijn enkele beperkingen: zo moeten ouders hun kind niet in het voorafgaande jaar naar een bestaande school hebben gestuurd en moet een verzoek bij burgemeester en wethouders van een gemeente worden ingediend (en gehonoreerd). Een jaartje met de kinderen doorbrengen in het buitenland is dus zeker aan te raden.
De voordelen van thuisonderwijs
Ouders kennen hun kind veel beter dan een onderwijzer. Als een kind met smoesjes het huiswerk niet maakt, is de opvoeder daar al snel achter. Vooral kinderen die erg afwijken van de middelmaat -zeer intelligente of gevoelige kinderen bijvoorbeeld- zijn thuis beter af dan in een klas met vervelende kinderen. De persoonlijke aandacht voor een kind laat kinderen opbloeien. Universiteiten als Harvard zijn dan ook zeer te spreken over de resultaten van thuisonderwijs.
En de nadelen…
Thuisonderwijs stelt enige praktische eisen aan kennis en kunde van ouders. Ze moeten goed Nederlands spreken en een redelijk goede algemene ontwikkeling hebben. Ze moeten ook veel tijd kunnen besteden aan hun kinderen, controleren of hun kinderen hun huiswerk hebben gedaan en de lessen voorbereiden. Over het algemeen zullen dus vooral hoger opgeleide of autodidacte ouders in aanmerking komen.
Veel lezers hebben al gehoord van blauwe energie: energie die vrijkomt door het mengen van zout en zoet water. Helaas vergt deze techniek dure en zeer snel dichtslibbende membranen. De entropiebatterij kent deze nadelen niet. Eindelijk een overvloedige hernieuwbare energiebron voor Nederland?
Blauwe energie: een welkome energiebron in de winter Blauwe energie staat in onder meer Nederland sterk in de belangstelling. Geen wonder. Blauwe stroom genereert stroom door op een vernuftige manier zout met zoet water te mengen en zo het verschil in zoutconcentratie in energie om te zetten.
Natriumionen zijn rood, chloorionen blauw. In vier fases wordt het concentratieverschil tussen zoet water (fase 1) en zout water (fase 3) uitgebuit.
In theorie kan dit tot een kwart kilowattuur stroom per kubieke meter zoet water opleveren. Behoorlijk veel energie dus, want de grootste rivier van Nederland, de Rijn, levert per seconde al 2200 kubieke meter water. In theorie is dit (met de Maas en andere zoetwaterbronnen er bij gerekend) bij volledige benutting 3,3 gigawatt, een zesde van de totale capaciteit in Nederland. Wat deze energiebron extra interessant maakt is dat in de winter, als er zeer weinig zonne-energie is, de wateraanvoer groter is dan in de zomer en dat het gaat om een redelijk constante bron van energie.
Ook een prettige bijkomstigheid is dat er doorgaans grote steden aan riviermondingen liggen. Erg ver hoeft de stroom dus niet getransporteerd te worden.
Geen wonder dus dat er in Nederland meerdere proefprojecten zijn gestart of in voorbereiding zijn, onder andere bij de Afsluitdijk en de Friese plaats Harlingen. Probleem is en blijft echter dat de huidige technieken gebruik maken van een filter dat snel vervuild raakt. Dit zware technische obstakel remt de ontwikkeling.
Entropiebatterij
De entropiebatterij die ontwikkeld is aan de de Amerikaanse universiteiten Stanford en Penn, werkt op een andere manier. De batterij bestaat uit twee elektrodes, één met een complex mangaanoxide (die alleen de positief geladen natriumionen aantrekt) en een zilverelektrode (die alleen de negatief geladen chloride-ionen aantrekt). Beide elektroden hangen in water.
De batterij doorloopt een cyclus van vier fases. In de eerste fase stroomt zoet water door de batterij. De natrium- en chloorionen maken zich los van de elektroden tot de elektroden vrijwel ‘leeg’ zijn. Dit kost energie maar gebeurt toch, omdat de ionen in het water veel meer bewegingsvrijheid hebben (de kans is veel groter dat een ion zich van de elektrode losmaakt dan dat één van de schaarse ionen in zoet water de elektrode weer vindt). Een klassiek voorbeeld van entropie.
In de tweede fase wordt het zoete water langzaam vervangen door zout water. De Cl- (chloorionen) stromen naar de zilverelektrode en de Na+-ionen naar de mangaanoxide-elektrode. Daardoor krijgt de zilverelektrode een negatieve lading en de mangaandioxide-elektrode een positieve lading.
In de derde fase bereikt het zoute water zijn maximale concentratie. De elektroden zijn nu verzadigd met ionen en sterk geladen, waardoor ze stroom leveren. In de vierde fase, tenslotte, wordt het zeewater langzaam vervangen door zoetwater. Door deze cyclus wordt per saldo het verschil in concentratie tussen zoet en zout afgetapt.
Het water koelt iets af; de onttrokken warmte wordt omgezet in stroom. Thermodynamisch is in principe het omzetten van warmte in vrije energie (zoals elektriciteit) onmogelijk. Alleen omdat de wanorde (entropie) in het water toeneemt door het mengen van zout en zoet en de entropie (wanorde) dus toch nog stijgt, is dit mogelijk.
Dit systeem is met een half kilowattuur per kubieke meter water, 75% van het theoretisch maximale rendement ook aanmerkelijk efficiënter dan het systeem dat nu in o.m. Nederland wordt onderzocht, althans, beweren de onderzoekers. Ze denken de opbrengst zelfs te kunnen verhogen tot 85% van het potentieel. Kortom: dit systeem zou wel eens van doorslaggevend belang kunnen zijn voor de Nederlandse energievoorziening.
In 2006 werd een enorme wolk waterstofgas ontdekt die dit melkwegstelsel in ongeveer vijftig miljoen jaar zal bereiken. Deze wolk is vermoedelijk niet de enige. De melkweg wordt omringd door vele onzichtbare dwergmelkwegstelsels die vrijwel alleen uit waterstofgas bestaan. En veel, heel veel donkere materie…
Donkere dwergmelkwegstelsels
Volgens donkere-materie modellen moet ons heelal krioelen van ophopingen donkere materie met nauwelijks sterren. Koud waterstofgas, zoals dat in de interstellaire ruimte voorkomt, is optisch onzichtbaar.
De onregelmatige vorm van NGC 4254 wordt veroorzaakt doordat een donkere-materie melkwegstelsel het uit elkaar trekt, denken sommige astronomen.
Het eerste “onzichtbare” dwergmelkwegstelsel, VIRGOHI 21, werd daarom met de Nederlandse radiotelescoop van Westerbork ontdekt. Dit melkwegstelsel bevat extreem weinig sterren. De massa blijkt daarentegen groot: alleen al het waterstofgas is voldoende om honderd miljoen zonachtige sterren te vormen: een duizendste van de massa van de Melkweg. De snelheid waarmee VIRGOHI 21 ronddraait is echter veel te hoog om verklaard te kunnen worden door het waterstofgas. Er moet ongeveer vijfhonderd keer meer onzichtbare materie zijn dan direct wordt waargenomen. Het naburige stelsel NGC 4254 ziet er erg onregelmatig uit. Vermoedt wordt dat de zwaartekracht van de grote hoeveelheid donkere materie van VIRGOHI 21, het naburige stelsel NGC 4254 uit elkaar trekt.
Niet alle astronomen zijn het overigens een met deze interpretatie. Volgens sommigen gaat het hier om draaikolken in het kielzog aan gas dat om het vlak van het melkwegstelsel heen hangt, losgetrokken door het passeren van een ander melkwegstelsel. Dit zou ook de hoge gemeten schijnbare rotatiesnelheden verklaren.
Bijvultanks voor melkwegstelsels?
Een al langer bestaand raadsel is hoe melkwegstelsels nog zo lang door kunnen gaan met stervorming. Astronomen denken nu dat deze bijna onzichtbare dwergstelsels melkwegstelsels ‘bevoorraden’ met waterstofgas. Veel gas wordt namelijk opgestookt bij de vorming van sterren. Volgens berekeningen zou de snelheid van stervorming in melkwegstelsels na ongeveer een miljard jaar sterk dalen. Als ons melkwegstelsel (en andere) geregeld wordt ‘bijgevoerd’ met vers gas uit dit soort donkere dwergmelkwegstelsels (als ze dat inderdaad zijn), dan zou dat verklaren waarom ook nu, na vele miljarden jaren, ons melkwegstelsel nog steeds niet ten dode is opgeschreven.
Onderzoekers zijn er in geslaagd om een materiaal te ontwikkelen dat in staat is zich te gedragen als een biologische spier. Opmerkelijk is dat het om een qua structuur heel eenvoudig materiaal gaat. Slechts het manipuleren van magneetvelden is al voldoende om het materiaal in beweging te zetten en zich te laten gedragen als worm, vis of rups.
Het materiaal, ontwikkeld door Miklós ZrÃnyi van de Semmelweiss Universiteit in Boedapest bestaat uit magnetische deeltjes die verwerkt zijn in een polymeer-gel. ZrÃnyi verwacht dat het materiaal gebruikt kan worden om robots van kunstmatige spieren te voorzien. Vergeleken met menselijke spieren – die bestaan uit zeer gecompliceerde bundels van myelinevezels – is het materiaal uiterst eenvoudig. Ontwerpers denken dat met behulp van dit soort materialen dingen als kleppen kunnen worden vervangen door meer organisch aandoende alternatieven.
Zal dit – of een verbeterde versie van – materiaal in de toekomst – kunnen worden gebruikt voor lopende of zwemmende robots? De video is in ieder geval spectaculair…
Soortgelijke rubberachtige materialen kunnen ook gebruikt worden om een motor mee te bouwen, bewees een team andere onderzoekers. Het lijkt er steeds meer op dat er een compleet nieuwe tak van mechanische techniek ontstaat, waarvan de onderdelen meer weg hebben van biologische organismen dan van rigide dingen met rammelende tandwielen en krukassen, zoals machines er vandaag de dag doorgaans uitzien. Zullen toekomstige auto’s meer weg hebben van een lopend dier waar je op of in kan gaan zitten, dan van rollende blikken op wielen?
