Etnische zuivering is wreed, maar effectief oorlogswapen
Etnische zuivering, waar de nu gearresteerde Bosnisch-Servische leiders Karadzic en Mladic zich schuldig aan maakten, is moreel verwerpelijk, wreed en roept veel internationale afkeuring op. Waarom grijpen strijdende partijen dan toch vaak naar etnische zuivering als oorlogswapen? Klaarblijkelijk zijn er grote voordelen.
Etnische zuivering is de oeroude regel
De eerste etnische zuiveringen werden al in de torah beschreven. Om plaats te maken voor de Israëlieten werd de inheemse bevolking bloedig afgeslacht, althans als we op dit punt de torah en het bijbelboek Jozua voor historisch juist beschouwen. Vrouwen en kinderen eindigden als ze geluk hadden als slaven. Ook later in de geschiedenis werd etnische zuivering als effectief strategisch wapen ingezet. Zo werden onderworpen volken door de Perzen en de Grieken gedwongen geassimileerd. De inheemse bevolking van Amerika en Australië werd voor het grootste deel uitgemoord, waardoor dit etnisch homogene gebieden werden. In islamitische rijken werden niet-islamieten gediscrimineerd en moesten ze een hoge belasting betalen. Massale bekeringen tot de islam en arabisatie volgden daarom snel. Hoe doeltreffend dit islamiseringsproces werkt, kan je onder meer zien in Marokko waar de lokale bevolking weliswaar vrijwel geheel van Berberafkomst is, maar zich toch Arabier voelt.
De voordelen van etnische zuivering voor machthebbers
Machthebbers hebben zoals de meeste mensen van nature een hekel aan mensen die weinig op hen lijken: de grondoorzaak van racisme en discriminatie. Ze kunnen doorgaans minder op de loyaliteit van minderheden rekenen dan op hun eigen groep. Een homogene bevolking is minder onrustig. Een voedingsbodem voor burgeroorlog verdwijnt. De uitzondering is als machthebbers zelf tot een etnische minderheid behoren. Andere etnische minderheden zullen dan bescherming zoeken tegen de etnische meerderheid. Dit is wat er nu in Syrië gebeurt: alle mensen die niet-Arabisch zijn of geen soenniet zijn (25% van de bevolking) steunen dictator Bashar al-Assad onvoorwaardelijk, omdat ze in buurland Irak zien (en van christelijke vluchtelingen uit Irak horen) wat er met minderheden gebeurt als bijvoorbeeld islamitische extremisten de vrije hand krijgen. Onder dictaturen van een minderheid zijn etnische minderheden dan ook vaak beter af dan in een vroege democratie. Ook als een etnische minderheid veel meer kinderen krijgt dan de eigen bevolkingsgroep is de verleiding vaak groot, deze groep het land uit te zetten of uit te moorden.
Minderheden zijn voor machthebbers vooral gevaarlijk als ze in een buurland de heersende groep vormen. Dan kan die minderheid namelijk ijveren voor aansluiting bij het buurland. Dat merkten de Tsjechoslowaken in 1938, toen de etnische minderheid van de Sudetenduitsers een excuus voor Adolf Hitler vormde om Tsjechoslowakije onder de voet te lopen. Om die reden ging het einde van de Tweede Wereldoorlog met massale etnische zuiveringen gepaard. De Tsjechen joegen de Sudetenduitsers de grens over (en vermoordden er 300 000). Polen verschoof naar het westen, waarna de Polen uit het oostelijk deel van het land door Stalin op transport werden gezet. Hetzelfde gebeurde met de Duitsers in het Duitse gebied dat aan Polen werd toebedeeld.
Weliswaar mopperden organisaties van Sudetenduitsers als de Bund der Vertriebenen, maar vanuit Tsjechisch oogpunt bevinden deze zich aan de goede kant van de grens. De internationale sympathie voor Duitsers in die tijd was gezien de verschrikkelijke misdaden van de nazi’s, waar de Sudetenduitsers driftig aan meewerkten, niet overweldigend hoog.
Weerstand tegen etnische zuiveringen van recente datum
Het is eigenlijk pas sinds enkele decennia, om precies te zijn na 1989 met de ineenstorting van het Sovjetimperium, dat er grote internationale bezwaren zijn tegen etnische zuiveringen. Met het verdwijnen van de Koude Oorlog maakte realpolitik plaats voor een meer op de mensenrechten gerichte politiek. Een groep mensen alleen vanwege hun afkomst, cultuur of geloof uit hun huis jagen is uiteraard niet erg menslievend, dus ook het geduld met etnische zuiveraars raakte op. Vandaar de weinig verstandige politiek in Kosovo, waar Kosovo perse één geheel moest blijven en de islamitisch-Albanese meerderheid nu de Serviërs en zigeuners wegpest.
Etnische zuivering of burgeroorlog?
Als Kosovo in twee stukken was gesplitst, het Russische voorstel, had dit veel bloedvergieten en ellende voorkomen. Ook de wrede etnische reallocaties in Europa hebben in feite de basis gelegd voor de naoorlogse vrede. In alle gebieden waar burgeroorlogen hebben gewoed, zijn etnische conflicten de oorzaak. Als twee bevolkingsgroepen een hartgrondige hekel aan elkaar hebben, is vaak een snelle effectieve oplossing, ze uit elkaar te halen.
De diepere grondoorzaak van etnische conflicten is het groepsdenken van veel mensen. Daarom zijn in rijke landen met een hoogopgeleide bevolking, etnische conflicten minder ingrijpend. Mensen halen hun eigenwaarde niet meer uit de groep waar ze bij horen, maar uit hun idealen, werk, hobbies of gezin. Eén ding is wel duidelijk. De wereld zou beter af zijn als mensen zich vooral mens zouden voelen en niet behorend tot een bepaalde etnische groep of religie. Zou het ooit zover komen? Laten we het hopen…