Er komt een trein op volle snelheid aangestormd. Als de trein doorrijdt, komen vijf spoorrailwerkers om. Maar jij kan ze redden door de wissel om te zetten. Er is alleen één probleem. Daarmee dood je een man, die als je niets doet, blijft leven. Dit probleem heet in de ethiek het ’trolleyprobleem’.
De meeste mensen zullen nu zeggen: het is ethisch verantwoord om de wissel om te zetten. Maar wat, als in plaats van een wissel, je iemand over de balustrade moet gooien om de trein tegen te houden? Lood om oud ijzer, zeggen utilitaristen, waar de meeste mensen dit als moord zouden zien. Het trolleyprobleem. Red je het leven van vijf door de wissel om te zetten, of spaar je het leven van één door niets te doen? Bron: relativelyinteresting.com
Dit probleem is de basis van veel ethische dilemma’s.
De klassiek-Griekse filosoof Plato onderscheidde vijf staatsvormen: de aristocratie, timocratie, oligarchie, democratie en tirannie. Dit was ook de volgorde waarin volgens hem samenlevingen degenereerden. Had de geniale mopperpot gelijk?
Plato’s achtergrond
Plato leefde in het Athene van de vijfde eeuw voor de geboorte van Jezus. Griekenland was in die tijd fijn verdeeld in stadsstaatjes, die voortdurend met elkaar in oorlog waren. De ideale omgeving dus voor politieke theorievorming. Niet voor niets stammen ook andere vooraanstaande denkers over politiek, zoals Machiavelli en Sun Tzu, uit dergelijke tijdperken. Deze stadsstaatjes kenden elk hun eigen regeringsvorm. Zo was de stad Athene een democratie. Althans: als je een samenleving waarin alleen volwassen vrije mannen stemrecht hadden, als democratie beschouwt. Andere stadstaten waren tirannieen, aristocratieën of oligarchieën.
De oude Grieken waren verwoede debaters en filosofen, waardoor de vraag wat de beste regeringsvorm was, geregeld werd gesteld.
De vijf samenlevingsvormen
Volgens Plato waren er vijf opeenvolgende stadia. In het eerste stadium waren de deugdzaamsten aan het bewind, de aristocraten. Zij beschikten over zuivere, gouden zielen. Vanzelfsprekend vond Plato, die lijvige boekwerken vol schreef over de deugd en zielenadel, dit het beste en enige deugdzame regeringssysteem. Echter, ook in dit deugdzame paradijs sloeg de corruptie toe. Het volgende stadium werd er een waarin de elite van bezitters regeerde, de zogeheten timocratie. In de praktijk waren dit ook de mensen die belasting betaalden, wat weer een prikkel gaf om geen belasting te ontduiken. Dit was een systeem dat volgens Plato vooral oorlogszuchtige, heethoofdige mensen aantrok.
Echter, het kan volgens Plato nog slechter dan de timocratie. Enter de oligarchie, waarin een klein groepje steenrijken de lakens uitdeelt. Dit bracht de hebzuchtigen aan het bewind.
Het op een na slechtste bewind is volgens Plato de democratie. Bij een democratie regeert in theorie het volk, in de praktijk degene die de volkssentimenten het beste kan bespelen. Denk bijvoorbeeld aan de verkiezingstijd in Nederland, waarbij de strijd tussen PvdA en VVD flink wordt opgeklopt, waarbij deze twee partijen hun electorale concurrenten leegzuigen en na de verkiezingen samen gaan regeren. Volgens Plato zijn de
machthebbers in een democratie volksmenners die voortdurend het volk ophitsen en voorliegen. Dit corrumpeert het volk zo, dat de basis wordt gelegd voor het volgende stadium, de tirannie.
In de tirannie regeert een despoot met zijn trawanten als absoluut alleenheerser. Hij houdt het volk te vriend met brood, spelen en wreedheid. Polykrates van Samos is het beste voorbeeld van een klassieke Griekse tiran.
Na de tirannie ontaardt de boel zo erg dat alleen degenen met gouden zielen de chaos kunnen oplossen. Daardoor volgt automatisch de aristocratie de tirannie op.
Wat is onze toekomst volgens Plato?
De oude mopperpot zou waarschijnlijk hoofdschuddend hebben gekeken naar de democratie hier. De manier waarop politici het volk bespelen was voor hem het bewijs van zijn gelijk geweest. De Brusselse aristocratie zou hem meer aan hebben gesproken dan politici als Wilders, die meer directe democratie willen. In de ogen van Plato waren er twee mogelijkheden geweest. Of de aristocratie uit Brussel had de macht gegrepen in heel Europa, of de deelstaten zouden zich ontwikkelen tot tirannieen, geregeerd door sterke mannen. Uiteraard had Plato dan de voorkeur gegeven aan het eerste.
Had Plato gelijk?
Plato deed een aantal rake observaties, maar ook een aantal onjuiste aannames. Zo was volgens hem het verbeteren van het volk hopeloos. De volksmassa zou zich altijd laten leiden door lage driften. In feite bestaan mensen in gradaties, en zijn enkele van de meest moreel verderfelijke mensen die we kennen, onderdeel van het aristocratische establishment in Brussel.
Als de bevolking beseft dat de toekomst van Europa afhangt van ons, de Europeanen, zal het volk zich ook als leider en kiezer van het eigen lot opstellen.
Er is een Europees land, waar de democratie verder is doorgevoerd dan waar ook in Europa en de levenskwaliteit en welvaart vrijwel de hoogste ter wereld is. Ook scoort deze Alpenstaat extreem laag op de corruptieschaal. Voor het ongelijk van Plato hoeven we niet verder te kijken dan Zwitserland.
De meeste filosofen hielden zich bezig met deugdzaamheid: hoe kan je zo ethisch zuiver mogelijk leven? De klassiek-Griekse filosoof Epicurus, een leerling van Aristoteles, was uniek, in dat hij alleen wilde weten wat mensen gelukkig maakt. Hij trok zich met enkele volgelingen terug en kwam na vele jaren mediteren achter het geheim van geluk.
Zijn filosofie sloeg in als een bom en maakte honderdduizenden aanhangers. Epicurus geloofde alleen in dat wat je kon waarnemen en was fervent aanhanger van het atomisme (waarvan we eind negentiende eeuw de juistheid wetenschappelijk vast hebben gesteld). Wat als de Epicureers voort waren blijven bestaan en duizenden jaren voor de Verlichting de moderne wetenschap hadden beoefend?
De erfenis van het epicurisme
Alleen vonden de vroege aanhangers van het christendom zijn ideeën maar niets. Logisch: Epicurus moest niets van bovennatuurlijke zaken hebben. Vandaar ook dat maar weinig geschriften van Epicurus de Middeleeuwen hebben overleefd. De studiehuizen van de Epicureërs werden omgezet in kloosters. Duidelijk een gemiste kans. In feite zou de nuchterheid, het toelaten van vrouwen en slaven en nadruk op vriendschappen van de Epicureërs de beruchte wantoestanden in de middeleeuwse Kerk voorkomen hebben en ze in lijn hebben gehouden met de oorspronkelijke ideeën van Jezus. En Europa zou door de ontwikkeling van wetenschap, de religieuze achterlijkheid, pestepidemie en invasies door Arabieren en Mongolen bespaard zijn gebleven.
De volgelingen van Epicurus kwamen bijeen in tuinen. Epicurus stichtte een commune van vrienden.
Hoeksteen van het voluntarisme, de filosofie waarop aanhangers van het libertarisme en aanverwante bewegingen zich beroepen is het non-agressieprincipe.
Wat is agressie?
Het non-agressieprincipe houdt in: het is verboden om agressie te ontplooien jegens een ander.
Agressie is volgens de definitie die libertariërs hanteren: het initiëren van geweld tegen een persoon of tegen het bezit van een persoon. Iemand met enige kennis van de logica, of de filosofie voelt hem al aankomen. Dit principe klinkt ontroerend mooi, maar is sterk afhankelijk van de definitie van agressie. De kernwoorden, die nadere uitwerking vereisen zijn: wat is een persoon, wat is bezit en wat is geweld. Laten we beginnen met persoon.
Wat is een persoon?
Het woord ‘persoon’ komt via het Latijnse persona en Etruskische persu van het oud-Griekse woord Ï€Ïόσωπον, ‘masker’. Later is dit de betekenis gaan krijgen van een individu, een exemplaar van de soort die zich om onbegrijpelijke redenen homo sapiens sapiens (de wijze, wijze mens) heeft genoemd. Deze betekenis lijkt voor de hand te liggen, maar is deze niet. Zo is de abortus van een embryonaal exemplaar van deze diersoort legaal. Klaarblijkelijk is dit nog geen ‘persoon’. Het moderne recht kent ook de ‘rechtspersoon’, een door levende personen of andere rechtspersonen bestuurde juridische entiteit, die net als een levende persoon bepaalde rechten heeft, zoals het recht bezittingen te hebben, en zelfs om een andere rechtspersoon te besturen. Wat natuurlijk om misbruik schreeuwt, maar dat terzijde.
Het non-agressieprincipe leidt tot een aantal amusante absurditeiten.
In het verleden werden bijvoorbeeld vrouwen in Nederland niet als volwaardige personen gezien. Nog iets langer geleden, tot slaaf gemaakte mensen en niet-blanken ook niet. Dieren zijn evenmin personen. In de iets verdere toekomst zullen er waarschijnlijk zelfbewuste machines zijn. Zijn dit ook personen, of achten we alleen de mens een persoon? Is een personage als Bashar, die volgens ‘medium’ Darryl Anka een alien is, maar volgens Anka wél onder zijn eigen copyright valt, getuige een klacht tegen Visionair, een persoon? Kortom: de libertariërs zouden er goed aan doen, deze definitie strak te maken.
Wat is bezit?
De definitie van bezit is zo mogelijk nog problematischer dan die van ‘persoon’. Een bezit is een exclusief recht op een bepaald ding. Er is geen cultureel universeel geaccepteerde definitie van bezit, omdat er geen universele rechten bestaan, alleen toegekende rechten. Zelfs het eigen lichaam is niet in alle gevallen eigen bezit, denk aan de lijfeigenschap in de middeleeuwen of het islamitische huwelijk nu. Is een copyright of patent een bezit? In de middeleeuwen zouden ze je hard uitlachen. Wij zouden de middeleeuwer weer uitlachen als deze ons een aflaat te koop aanbood, waarmee je duizend jaar minder marteling in de hel kan kopen.
Wat is geweld?
In de libertarische beleving is geweld het gebruik van macht om de rechten of persoon van anderen te schenden. Rechten, waarvan bezit een voorbeeld is, zijn uiteraard nogal arbitrair. Zeker als je (zoals bij de voluntaristen) geen centrale autoriteit hebt, die rechten kan uitdelen. Rechten heb je niet van nature, maar worden je toegekend door anderen.
De politie schendt geregeld het non-agressieprincipe door seksslavinnen te bevrijden uit de handen van criminelen.
Je kan bijvoorbeeld van jezelf vinden, dat je het recht hebt om met blote voeten door het door je buren geplante bloemperk te lopen, omdat je zo meer één bent met de natuur. Je buren vinden waarschijnlijk dat het bloemperk hun bezit is, en dat jij een daad van geweld pleegt.
Is een liedje overkopiëren van internet, in plaats het via iTunes en dergelijke te kopen, geweld? Je schendt immers het copyright van die artiest. Maar wat, als je copyright een onzinnig concept vindt?
Absurde situaties
In voluntaristische ogen is het doodmartelen van je cavia bijvoorbeeld geen geweld. Dat is immers geen persoon en ook niet het bezit van een ander. Het is ook geen geweld om bijvoorbeeld de benen van een zich ontwikkelende foetus in je buik te amputeren, zodat je die later kan laten bedelen. Immers, dat is nog geen persoon.
Ademen is bijvoorbeeld wel geweld. Immers, hiermee verminder je de hoeveelheid zuurstofatomen die er voor andere personen beschikbaar is, door de biologische zuurstofvernietiger die je lichaam is, in te zetten. Een consequente voluntarist moet daarom in een ruimtepak lopen en zijn zuurstofvoorraad bijvullen met behulp van zijn eigen gekweekte zuurstof.
Geert Wilders, en andere aanhangers van de vrijheid van meningsuiting met hem, vindt dat hij het recht heeft om de uitvinder van de islam een pedofiele massamoordenaar te noemen. Islamisten vinden dan weer dat dit een daad van agressie is en dat zij daarom het recht hebben deze vijand van de islam te vermoorden.
We kunnen dus concluderen dat het non-agressieprincipe onwerkbaar is, voluntarisme aan alle kanten rammelt en dat er door de aanhangers van deze filosofie onvoldoende gekeken is naar de onderbouwing.
De komende jaren gaat er heel veel veranderen. Dingen die nu vanzelfsprekend lijken, zoals werk, of zelfs ons wezen als mens zijn, zijn dat straks niet meer. Hoe overleef je het beste de toekomst?
Exponentieel toenemende snelheid van verandering
Computers verdubbelen elke twee jaar in rekenkracht per dollar, of per vierkante centimeter chipoppervlak, een afgeleide van de welbekende Wet van Moore. Het gevolg is dat de eens zo logge monsters, die het licht in de hele stad deden knipperen als ze ingeschakeld werden, nu zo klein zijn dat ze in een bankpasje passen. En deze trend zet nog steeds door. Het gevolg is dat computers overal oprukken en dat heel veel dingen, die op het eerste gezicht niets met computers te maken hebben, van huisverwarming tot koelkasten, er door worden opgeslokt. Een steeds groter deel van ons leven bestaat uit computers, of uit dingen die worden bestuurd door computers. Het gevolg is ook, dat snellere computers direct invloed hebben op ons leven. De ENIAC deed alleen de lampen knipperen, maar steeds kleinere en krachtiger computers zijn nu al bezig tot op nanoschaal ons leven te veranderen. Waar eerst alleen materie was, komt nu geest. Om ons, op ons en zelfs in ons, in de vorm van nanorobotjes en nanosensoren.
Wordt de toekomst een hemel of hel? Wij, de mensheid, bepalen het met onze houding.
Onze ziel als mens
Tijd om een stoffig theologisch concept weer tot leven te wekken. Wat de essentie van ons uitmaakt, en volgens de grote wereldreligies voortbestaat tot na de dood, is onze ziel. Wat maakt ons wie we zijn, en wat maakt ons uniek? Hoe vervullen we ons wezen, en zal de in ons doordringende computergeest ons overnemen, overweldigen, zoals veel mensen vrezen, of juist ons meer mens maken en ons potentieel doen verwezenlijken, zoals Kurzweil en zijn aanhangers denken? Het antwoord is: dat bepalen wij in wezen zelf. We kunnen er voor kiezen met welke technologie we ons omringen, en wat er er mee doen. In vervlogen tijden konden we een televisie kopen, die een gelukzalig verdovend gevoel geeft, een dure auto, waarmee de buren knarsetandend van nijd de ogen uitgestoken kon worden, of een piano, waarmee we onze gevoelens om kunnen zetten in muziek. Zo kunnen we er in de toekomst, ieder van ons, voor kiezen om ons met techniek in een gelukzalige toestand te laten brengen, zodat we in een plant veranderen, te kiezen voor strijd en oorlog, of te groeien en te ontwikkelen.
Groeien en ontwikkelen
Onze keuzes maken ons, en wie we zijn en wat we meemaken bepaalt wat we kiezen. Dit wordt in de toekomst, in een wereld waarin we omringd worden door ontelbare gehoorzame computertjes en robotjes, een nog veel belangrijker waarheid. Hierbij past een houding van openheid en optimisme. De toekomst zal geen utopie zijn. Daarvoor zijn de gevaren en de onaangename trekjes van de menselijke aard te groot. Maar toch zal het goede overheersen, zeker als we kiezen voor het goede, voor de kracht van het leven, ontwikkeling en groei. Onze toekomst is wat we er van maken, en als we geloven dat de toekomst beter zal zijn dan het heden, en daarnaar handelen, dan zal de toekomst het ook worden.
Is de mens goed, of juist fundamenteel slecht? Een ding is zeker: al vele jaren hebben de heersende politiek-maatschappelijke denkers ons een fundamenteel onjuist mensbeeld voorgehouden. Wat zeggen de laatste wetenschappelijke inzichten over deze vraag?
De mens als maat der dingen
Wat goed en slecht is, is , zullen cultuurrelativisten opmerken, een kwestie van cultuur. Inderdaad denken wij in Nederland heel anders over ethische vraagstukken zoals godslastering, het homohuwelijk en het onderwijzen van de evolutieleer dan onze overgrootouders of dan bijvoorbeeld hedendaagse Afghanen. Toch zijn er fundamentele overeenkomsten, die te maken hebben met een aloude Griekse wijsheid. De mens is de maat der dingen: omdat we mens zijn, hebben we bepaalde universele opvattingen over wat goed is en wat het kwaad. We zitten bijvoorbeeld in een sterfelijk, want dierlijk en aapachtig lichaam. We hebben geen group mind, zoals een mierenhoop, maar zien onze identiteit duidelijk begrensd door ons lichaam. Daarom vinden we alles, wat de overlevingskansen van dit lichaam vergroot doorgaans goed. In elke cultuur wordt bijvoorbeeld diefstal of een moord op iemand van de eigen groep, of iemand dood laten hongeren, als misdaad gezien. Het vermoorden van iemand van een vijandige groep is dan weer een heldendaad.
Iedereen een misdadiger? Volgens de dictator is deze fotograferende man een misdadiger. Volgens Am nesty de soldaat, als hij schiet.
De mens als natuurlijke misdadiger
Er is een voortdurend verschil tussen wat we willen, en wat mag volgens de geldende sociale normen. Het proces, waarbij een opgroeiend mens leert om wat hij of zij wil in overeenstemming te brengen met wat volgens de sociale regels kan, heet opvoeding, bij volwassenen acculturatie. Dit is gewoonlijk een vrij moeizaam proces. Als een kind zich niet aan die regels houdt, bijvoorbeeld zonder dat iemand het ziet snoepjes meepikt uit de supermarkt, is het stout. Van een volwassen mens wordt niet gezegd dat het stout is, maar wordt het foute gedrag, bijvoorbeeld met blote borsten in een kerk of moskee rondlopen, gezien als overtreding of misdrijf. Kortom: misdadig gedrag is natuurlijk en ons aangeboren, domweg omdat we mens zijn.
Instinctieve bescherming tegen neiging tot moord
Gelukkig is dit niet het hele verhaal. Zo hebben we in ons brein spiegelneuronen, die ons in staat stellen ons in te leven in anderen. Medelijden en jezelf inleven in een ander zijn belangrijke redenen, waarom misdrijven zo zeldzaam zijn. We willen over het algemeen aardig worden gevonden door andere mensen. Iemand bestelen of mishandelen is daar geen goed middel voor. Ook kennen we een sterke remming tegen het vermoorden van andere mensen.
Hoe kweek je moordmachines?
Legertrainers doen hun uiterste best om rekruten in effectieve moordmachines te veranderen, maar pas halverwege de twintigste eeuw vonden ze een effectieve manier om het menselijke anti-geweldsinstinct te overwinnen: soldaten reflexmatig laten moorden. Lange-afstandswapens hebben een vergelijkbaar effect. Moslimterroristen oefenen met het de keel afsnijden van dieren, waardoor ze harder worden en er minder moeite mee hebben om dit bij een mens te doen. Een andere effectieve techniek is het dehumaniseren van vijanden. Deze bestaat niet uit mensen van vlees en bloed met gevoel, maar uit gevaarlijke wilde beesten, die verdelgd moeten worden om te overleven. Daarom is het van groot belang dat dehumaniseren en het doden en mishandelen van dieren (zoals bij het ritueel slachten) hard aan wordt gepakt.
Misdaad blijft controversieel. Volgens de meeste mensen zijn misdadigers per definitie slechteriken. Volgens een minderheid zijn misdadigers slachtoffers van een onrechtvaardig maatschappelijk bestel. Wat is misdaad, en wat zijn misdadigers?
De wet maakt de misdadiger
Misdadiger betekent letterlijk: iemand die wat mis, i.e. onacceptabels, doet. Vanzelfsprekend moet er dan een norm zijn, waarmee wordt beoordeeld of iemand onacceptabel gedrag, een misdaad, vertoont. Deze norm is in Nederland de Nederlandse wet, met in toenemende mate internationale verdragen. De vraag, wat misdaad is, verschilt dus per jurisdictie. Zo was Nederland eind negentiende eeuw een van de weinige landen zonder patentrecht. Je kon dus als Nederlander zonder problemen de gloeilampen maken waar Edison patent op had aangevraagd. Dezelfde daad zou je één kilometer over de Belgische grens, of in het Nederland van nu, tot misdadiger maken. Kortom: de wet maakt iemand tot een misdadiger, en kleine veranderingen in wetgeving kunnen grote gevolgen hebben. Het schrappen van onnodige wetten (klassiek voorbeeld: de Drooglegging in de VS) heeft daarom onmiddellijk een positieve invloed op de criminaliteit.
Waar komen wetten vandaan?
Wetten vertegenwoordigen vrijwel altijd de opvattingen van de heersende elite en machtige pressiegroepen in de jurisdictie, het gebied waar de wet geldig is. Sommige opvattingen van deze elite zijn verlicht, en de resulterende wetten pakken voor ieder goedwillend mens goed uit. Vaak is sprake van eigenbelang. Een aantal wetten zijn daarom niet in overeenstemming met de belangen, of ethische opvattingen, van “de gewone man”, laat staan achtergestelde etnische minderheden. Dit verklaart voor een belangrijk deel de hogere criminaliteitscijfers onder minderheden.
Lynchen als middel om misdaad aan te pakken. Scheelt weer belasting, vinden de liefhebbers van dit volksvermaak.
Wat zijn zinnige wetten?
Sommigen, zoals de aanhangers van de Amerikaanse anarchist Larken Rose, vinden elke wet een onaanvaardbare inperking van de menselijke vrijheid. Zonder wetten zijn er geen misdadigers. Moorden, of berovingen blijven uiteraard nog bestaan. Niemand wil vanzelfsprekend beroofd of vermoord worden, zelfs de heer Rose met zijn aanhangers niet, dus gaan in een wetteloos gebied mensen het recht in eigen hand nemen en bijvoorbeeld lynchpartijen organiseren (voor gevangenissen moet je immers belasting heffen). Zo ontstaat er zelfs in een wetteloos gebied, spontaan gewoonterecht. Vanzelfsprekend is een rechtssysteem, waarbij hoor en wederhoor plaatsvindt beter, zoals iedereen die wel eens een boze menigte van woedende mensen tegenover zich heeft gehad, weet.
Wetten zijn ook handig, omdat dankzij een wet iedereen weet waar hij aan toe is. Omdat er in Nederland een wet is dat verkeer rechts moet rijden, zijn spookrijders zeldzaam.
Over het algemeen zijn wetten zinnig, als ze mensen, of andere wezens met bewustzijn, beschermen tegen ernstige negatieve gevolgen van het handelen van andere mensen.
Welke wetten kunnen beter afgeschaft worden?
Bovenstaande bewering kan omgedraaid worden. Alle wetten, die niet direct mensen, of andere wezens met bewustzijn, beschermen tegen ernstige negatieve gevolgen van handelingen van andere mensen, zijn onzinnig. Zo hoeven toerekeningsvatbare mensen niet beschermd te worden tegen zichzelf. Dus: afschaffen van de Opiumwet, van de plicht om autogordels te dragen en van het verbod, om niet door een arts voorgeschreven medicijnen te gebruiken.
God straft een misdaad.
Een ander mooi voorbeeld is de meeste ruimtelijke ordening-wetgeving. De prijzen voor woningen en bouwgrond in Nederland zijn extreem hoog, omdat er veel wetgeving bestaat die huizen onnodig luxe en duur maakt. Bouwen van huizen is maar op een paar plaatsen, en doorgaans alleen bovengronds, toegestaan. Hier moet ook opgemerkt worden, dat de bouweisen huizen ook onnodig groot maken, waardoor ze het landschap vervuilen. Dit lokt dan weer andere zinloze regelwoede uit.
Ook kan de wet op de godslastering afgeschaft worden. Immers, God is geen mens en als God almachtig is, heeft hij geen mensen nodig om voor hem de hete kastanjes uit het vuur te halen. Eigenlijk is de wet op godslastering zelf een misdaad.
Waarom maken zo weinig mensen gebruik van hun persoonlijk potentieel? Dit is een belangrijke vraag. Het antwoord ligt misschien een beetje voor de hand maar kan toch erg verhelderend zijn.
Het eerste antwoord is dat de meeste mensen doen wat anderen willen. Hoe komt dat?
Krachtige beïnvloeders
In de huidige samenleving dienen de burgers een mondiaal economisch-politiek systeem dat wordt geleid door sterke beïnvloeders. Wij kunnen hierbij beïnvloeders op de drie bekende niveaus Micro, Meso en Macro onderscheiden.
Hoe ontdek je je persoonlijk potentieel?
Micro niveau: ouders en familie
Ten eerste hebben wij onze ouders die ons beïnvloeden omdat zij graag trots zijn op hun kinderen. Als je zelf in de puberteit niet goed aangeeft wat je wilt, zullen je ouders graag een invulling geven aan je leven en het kan zijn dat die invulling niet erg goed bij je past. Ouders willen hun zoon of dochter liefst zo vroeg mogelijk op de plaats hebben voor hun eigen zekerheid en erkenning.
Meso niveau: onderwijssysteem en werkgever
Op Meso niveau werden we als kinderen of adolescenten beïnvloed door onze onderwijzers en docenten, en als volwassenen door onze werkgevers. Tot het meso niveau rekenen wij ook culturele en religieuze organisaties.
Macro niveau: “Big Brother”
Op Macro niveau worden we beïnvloed door “big brother”, de topbeïnvloeder. Big brother wordt gerepresenteerd door de grotendeels onzichtbare machthebbers die de multinationals aansturen en eigenlijk het hele wereldtoneel dirigeren. Via de televisie en radio worden wij verleid door reclamespotjes en geamuseerd met entertainment programma’s. Omdat dankzij de technologische ontwikkelingen alle geneugten binnen handbereik zijn en wij constant geëntertaind worden, bevinden de meeste burgers zich in een aangename en bijna onverwoestbare comfortzone. Deze comfortzone weerhoudt ons ervan om ons werkelijke potentieel te ontdekken en benutten.
Negatief = positief
Soms hebben we ook tegenslagen in het leven, zoals een ontslag, beëindiging van een relatie of vriendschap, een ziekte of handicap. In de eerste instantie zien wij deze gebeurtenissen als negatieve ervaringen. Dat is omdat ons ego deze ervaringen zo beoordeelt. Maar als je goed kijkt, worden wij door deze voor het ego negatieve ervaringen uit de comfortzone getrokken, waardoor wij eindelijk weer eens aandacht krijgen voor ons eigen groei -en bloeiproces. Vanaf dat moment worden we weer zelfbewust en kunnen we het heft in eigen handen nemen!
Je talenten ontdekken? Eerst uit de comfortzone!
Kan het zijn dat mensen die hun talenten benutten en daarmee zeer succesvol zijn in een eerder stadium in hun leven uit de comfortzone werden gegooid? Moet je eerst de bodem van de put hebben gezien om werkelijk gemotiveerd te worden? Of is er een manier waarop wij al deze tegenslagen die wij vanuit ons onderbewuste aantrekken te vermijden? Of is er een manier om eenmaal ontslagen uit de comfortzone sneller bij jezelf te komen?
Het antwoord hierop ligt in je persoonlijkheid. Als je je persoonlijkheid in kaart hebt gebracht, leer je je sterke punten en verbeterpunten kennen.
Ir. Maarten van Mook Koelink is ontwikkelaar van de Personal Potential Analysis, een persoonlijkheidsvragenlijst die zich richt op het in kaart brengen van het persoonlijk potentieel van werkzoekenden en career switchers.
In den beginne was het Woord, en het Woord was bij God, en het Woord was God, aldus begint het evangelie van Johannes. Of het woord God was, en of God überhaupt bestaat, is open voor debat. Maar dat het universum een taal kent, namelijk wiskunde, die de verschijnselen in het universum verbluffend goed beschrijft, is iets dat na vier eeuwen van professionele wetenschapsbeoefening steeds duidelijker wordt. In dit korte filmpje van nog geen anderhalve minuut komt dit aan de orde.
Kennen we deze taal, dan kunnen we het universum herschrijven, althans voor een deel. Maar zullen we het univwersum mooier maken dan het nu is? Een pittige uitdaging voor de mensheid. De resultaten tot nu toe zijn overwegend positief. Overwegend… Het universum bestaat uit taal. Kunnen we het universum herschrijven?
Onze hersenen zijn berucht als onderwerp van enkele van de lastigste filosofische vragen. Hier gaan we in op de kwestie van identiteit.
Wat is je identiteit?
Je identiteit of `ik’-gevoel is de beleving dat je in jouw hoofd zit en niet in het hoofd van een ander. Je beleeft bewust wat er zich in jouw hoofd afspeelt, maar je hebt geen directe toegang tot wat er in andermans hoofd gebeurt. Het is een subjectieve ervaring.
We hebben het gevoel dat we dezelfde persoon zijn als gisteren, of vorig jaar. In werkelijk veranderen we sterk. De moleculen waaruit we bestaan worden continu vervangen, maar nog belangrijker, de structuren en patronen in onze hersenen veranderen ook steeds.
We vergeten veel, leren nieuwe dingen bij, onze omgeving verandert. Een mens kan sterk veranderen in tien of twintig jaar, helemaal gedurende de ontwikkeling van kind tot volwassene. Als je al lang een dagboek bijhoudt is het interessant om eens terug te lezen wat je jaren geleden deed en dacht.
Continuïteit
Toch beschouw je je nog steeds als diezelfde persoon. Het lijkt alsof er een continuïteit is in je identiteit. Ook als je ontwaakt uit slaap, coma of verdoving voel je je nog steeds dezelfde persoon, ondanks het feit dat je bewustzijn onderbroken is geweest.
Anderen blijven je ook zien als dezelfde persoon, maar om andere redenen. Bijvoorbeeld omdat je op korte termijn nauwelijks verandert. Maar ook mensen die je lang niet hebben gezien zullen je nog als dezelfde persoon beschouwen. Zelfs als ze je niet meer kunnen herkennen aan je uiterlijk of gedrag, zullen ze je identificeren op basis van je naam, achtergrond, of gezamenlijke herinneringen.
Een hedendaagse scan met MRI. Kunnen we onze identiteit uploaden uit onze hersenen? (Wikimedia commons)
Een kopie maken
Laten we enkele gedachtenexperimenten doen. Stel dat teleportatie mogelijk zou zijn. De structuur van je hersenen wordt met zeer hoge resolutie gescand, veel beter dan op dit moment mogelijk is. Deze informatie wordt elders gebruikt om een identieke versie van jou te maken. Ondertussen wordt het origineel (jij!) vernietigd, dus ogenschijnlijk ben je geteleporteerd.
Zou die nieuwe versie van jou zich dan nog dezelfde persoon voelen als jou? Waarschijnlijk wel, want alle herinneringen, persoonlijke kenmerken en vaardigheden zijn hetzelfde. En anderen zullen er ook zo tegenaan kijken, die zien geen verschil. Kunnen we dan zeggen dat je `ik’ probleemloos voortleeft in de kopie? Dit ligt wat ingewikkelder.
Welke kopie heeft jouw identiteit?
Stel dat je niet een kopie maakt, maar twee of zelfs een heleboel. Dan zou je `ik’ zich in elk van die kopieën bevinden. Als je het aan ze zou vragen zou elke kopie vinden dat ze dezelfde identiteit hebben als de oorspronkelijke persoon. Maar dat lijkt onmogelijk, tenzij je identiteit zich kan opsplitsen. Hoe kan je de beleving hebben in meerdere hoofden tegelijk te zitten? In de ene wel en de andere niet is ook niet logisch. Dan is de consequentie dat je `ik’ zich waarschijnlijk in geen enkele kopie bevindt.
Een ander gezichtspunt is als het origineel behouden blijft terwijl er een kopie gemaakt wordt. Je identiteit zou zich zeker nog in het origineel bevinden, als de scantechnologie niets verandert aan je. Het lijkt niet aannemelijk dat het `ik’ ook naar de kopie zou gaan.
De conclusie lijkt te zijn dat elke kopie die wordt gemaakt een compleet andere identiteit heeft als de oorspronkelijke persoon, ook al zijn ze identiek op het moment dat de kopie gemaakt wordt.
Je brein uploaden en identiteit
Is je identiteit dan onlosmakelijk verbonden aan je hersenen?
Een ander gedachtenexperiment is om alle informatie in je hersenen heel geleidelijk te `uploaden‘ naar een computer. Hierbij nemen we aan dat onze geest substraat onafhankelijk is, dus het maakt niet uit of die zich bevindt in biologische hersenen, of bijvoorbeeld in silicium chips. Je vervangt hersencel na hersencel door computerhardware en -software die de precieze structuur en functie van de hersenen simuleren. Als je deze procedure geleidelijk uitvoert zal je er niks van merken en blijft je `ik’ tijdens elk tussenstadium bestaan. Het eindresultaat is dat je hersenen zijn geupload in een computer.
Het ziet er naar uit dat je `ik’ zich dan dus ook netjes in de computer bevindt. Als je nu kopieën gaat maken van je `silicium brein’ (een stuk makkelijker dan bij de biologische hersenen), loop je weer tegen dezelfde problemen aan. Heeft het zin om een kopie van je hersenen te maken als backup voor als je hersenbeschadiging oploopt of doodgaat? Waarschijnlijk zou het resultaat een ander persoon zijn.
Is het `ik’ misschien een grote illusie?
Als het `ik’ een volledig subjectieve beleving is, kan het dan een illusie zijn? Is het hele concept onzinnig?
De consequentie hiervan is dat je er dan geen probleem mee zou moeten hebben als je zelf gedood wordt, mits er tegelijkertijd elders een exacte kopie van je wordt gemaakt. Netto verplaats je dan alleen, per slot van rekening. Echter je overlevingsdrang zou koste wat kost willen voorkomen dat je origineel wordt vernietigd.
Maar dan nog. Levende wezens hebben nu eenmaal een sterke drang tot overleven. Dit is een logisch product van evolutie; soorten zonder die eigenschap zouden snel uitsterven. Kan het zo zijn dat deze drang de enige reden is dat je niet akkoord zou gaan met bovengenoemde procedure, waarbij je vernietigd wordt terwijl er een exacte kopie gemaakt?
Ik ben zelf van mening dat een zekere mate van ruimtelijke continuïteit essentieel is voor het behoud van je identiteit. Je kunt het verplaatsen naar een ander medium, maar dan wel geleidelijk. Een exacte kopie die afzonderlijk gemaakt wordt kan je niet beschouwen als jezelf.
