Een snuifje hormoon blijkt voldoende om zelfs de minst voor suggestie vatbare mensen onder hypnose te brengen. Opereren zonder zware verdoving wordt zo makkelijker. Maar ook een nieuwe methode voor hersenspoelen en ondervragen smeekt er om misbruikt te worden door weinig scrupuleuze geheime diensten.
Oxytocine maakt gedwee
Een neusspray met oxytocine maakt mannen vatbaarder voor hypnose. Wat staat ons nog te wachten?
Richard Bryant en collega’s van de universiteit van New South Wales in Australië hebben geprobeerd veertig mannen te hypnotiseren die laag scoorden op een voortest voor hypnotiseerbaarheid. Negentien van de mannen ontvingen een neusspray met daarin opgelost het hormoon oxytocine – een hormoon dat actief is bij het vormen van sociale banden – en de rest een placebo.
Acht van de groep die oxytocine ontving, veranderden van een laag naar een gemiddeld niveau van hypnotiseerbaarheid, vergeleken met slechts drie van de groep die een placebo ontving. [1]
Opereren onder hypnose
Volgens Bryant versterkt oxytocine het gevoel van vertrouwen in de gehypnotiseerde. Deze resultaten kunnen nuttig zijn voor opereren onder hypnose. Fabienne Roelant en haar onderzoeksteam aan het Saint-Luc academisch ziekenhuis te Brussels, vergeleek de resultaten van operaties wel of niet onder hypnose. Bij deze operaties werd borstweefsel of delen van de schildklier verwijderd. Mensen onder hypnose met lokale verdoving hadden minder pijn na de operatie en brachten minder tijd door in het ziekenhuis dan mensen die onder totale narcose waren gebracht, aldus Roelants [2].
Misbruik
Uiteraard kan deze kennis ook op een meer sinistere manier gebruikt worden. Wellicht zullen politieinspecteurs of geheime diensten verdachten oxytocine in hun neus sproeien om ze toegeeflijker te maken. Verkopers of winkeliers kunnen een oxytocinenevel sproeien om zo klanten koopgrager te maken. Wellicht kan deze spray ook gebruikt worden om een kunstmatig gevoel van vertrouwen in iemand te wekken om deze persoon zo te verleiden tot seks of andere dingen die die persoon eigenlijk helemaal niet wil.
Wellicht worden neusdopjes in de kroeg of bij het winkelen in de toekomst een heel normale accessoire. Of moet ik nu nodig een snuifje oxytocine hebben?
De Franse Zonnekoning Lodewijk XIV was bekend om zijn exorbitante hofhouding en spectaculaire feesten op zijn paleis te Versailles. Maar als we naar zijn levenskwaliteit kijken, blijkt zijn bestaan heel wat minder riant…
De Zonnekoning: bestaan in luxe
In veel opzichten was Lodewijk de Veertiende, die in de achttiende eeuw leefde, de meest geprivilegieerde burger van Europa. Hij had de beste artsen tot zijn beschikking, verwisselde meerdere keren per dag van kleding en kreeg de meest exclusieve gerechten opgediend. Hij hield er meerdere mątresses op na, verwekte meer dan twintig kinderen en woonde in een schitterend kasteel met spreekwoordelijk riante tuinen. Met een enkele opdracht kon hij mensen ter dood laten brengen of het leven schenken. In zijn opdracht marcheerden tienduizenden mannen een naburig land in om dood en verderf te zaaien Рeen mogelijkheid waar Lodewijk de Veertiende veel en graag gebruik van maakte.
Andere vorsten deden hun uiterste best de pompeuze levensstijl van Lodewijk te imiteren. Overal in Europa verschenen klonen van Versailles.
Geneeskunde dodelijker dan ziekten
Lodewijk XIV leidde een leven van pracht en praal, maar overleed aan een eenvoudige infectie.
Toch kende Lodewijk de Veertiende veel luxe niet die vandaag de dag zelfs voor een Nederlander met een minimuminkomen vanzelfsprekend is. De man is bijvoorbeeld nooit buiten Europa geweest. Zelfs een reis buiten Frankrijk was een hachelijke onderneming. Zijn kennismaking met het buitenland bestond uit een legertent op bloederige slagvelden. De Zonnekoning is voor zijn tijd heel oud geworden, bijna 77 jaar, maar werd geplaagd door ziektes (nierstenen en jicht). Bij het trekken van een kies kwam een groot deel van de bovenkaak mee, waarbij even voor zijn leven werd gevreesd.
Geen wonder. De geneeskunst in die tijd was een belangrijke doodsoorzaak. Een geliefd geneesmiddel in die tijd en de negentiende eeuw was bijvoorbeeld het zwaar giftige kalomel, kwik(II)-chloride. Ook aderlaten en het gebruik van bloedzuigers waren populaire medische ingrepen [1]. Zonder verdoving. Erg veel genieten kon hij niet van zijn luxe leven door de vele pijnen waarmee hij te kampen had.
Veel mensen, ook de adel, stierven aan ziekten die we nu gemakkelijk kunnen behandelen. Lodewijk XIV stierf bijvoorbeeld een ellendige dood door gangreen, een zeer pijnlijke infectie waarbij het weefsel afsterft en zwart verkleurt. Tegenwoordig behandelen we dat met een enkele injecties penicilline G, nu in combinatie met een breed-spectrum antibioticum[2]. Althans: als het stompzinnige antibiotica-misbruik in de vee-industrie snel wordt stopgezet, voordat alle antibiotica door multiresistentie onwerkzaam worden.
Leven zelfs voor de adel ongemakkelijk
Huizen en dus ook paleizen in die tijd waren niet geïsoleerd, houten blokhutten wellicht uitgezonderd. Ze waren dus nauwelijks warm te stoken. Vlooien en hoofdluizen waren een voortdurende plaag, juist ook voor de adel met hun kostbare kleding en pruiken waar luizen en vlooien zich makkelijk in konden verstoppen. Seks betekende doorgaans zwangerschap. Het voedsel was saai en vitamineloos in de winter. Kleding werd met de hand gemaakt en was naar hedendaagse maatstaven lomp en oncomfortabel. Oh ja, en laten we de kans op verraad en moord niet vergeten. Lodewijk ontsprong de dans, maar vele andere vorsten uit die tijd eindigden hun leven door een sluipmoord, een hakblok of de guillotine. Dat laatste overkwam Lodewijk de Zestiende bij de Franse Revolutie. Nog steeds jaloers? Zelfs een bijstandsmoeder heeft het beter.
Als er een almachtige god is, waarom is er dan lijden in de wereld? Waarom sterven er zo veel mensen aan dodelijke ziekten, waarom sterven mensen überhaupt op de meest mensonterende wijzen, zoals de ziekte van Alzheimer of ziekten waarbij ze langzaam wegteren? Het antwoord is niet prettig. Als eerste deel in deze serie: Allah in de bankschroef.
God wetenschappelijk testen Jezus heeft gezegd: aan de boom kent men de vruchten, aan de vruchten kent men de boom. Een doorleefde uitspraak van een wijze man, van wie de woorden ook nu na tweeduizend jaar nog niets aan relevantie hebben ingeboet.
Door diverse religieuze groepen worden er uitspraken over de aard van God gedaan. Zo zou God in zijn diverse incarnaties goed zijn, rechtvaardig en vooral zijn aanbidders helpen.
Dit zijn uiteraard net als wetenschappelijke uitspraken, testbare vooronderstellingen. Er zijn experimenten of data-analyses denkbaar om vast te stellen of er een goedwillende almachtige god bestaat. Ook hier geldt dat de wetenschap de ruimte voor religie steeds meer inperkt.
Allah, volgens de islamieten
Islamieten geloven minder sterk in de vrije wil van de mens dan christenen. Hiermee brengen ze zichzelf uiteraard nog meer in de problemen. Ze lossen dit op door hun godheid Allah onpeilbaar en onbegrijpelijk te noemen. Uiteraard is dit een zwaktebod, maar zelfs deze hypothese kan in de bankschroef worden gezet, want Allah is zo vriendelijk geweest een (volgens islamieten) duidelijk en onaantastbaar meesterwerk op aarde neer te laten dalen: de koran.
Hun god Allah is, als we de koran onder de loep nemen, een naar moderne eenentwintigste-eeuwse maatstaven almachtige, nogal kleingeestige en jaloerse tiran die er geen been in ziet om ongehoorzame steden in hun geheel om te keren of te bedelven onder woestijnzand. Een kind van drie met de macht van een god, zeg maar. Hij besteedde veel aandacht aan het ontwerpen van allerlei sadistische straffen, zoals duivelskoppen die ongelovigen van binnen opvreten en poelen van vloeibaar vuur. Hij blijkt er een merkwaardig genoegen in te scheppen als mensen vijf keer per dag rek- en strekoefeningen uitvoeren richting een kubusvormig gebouwtje in een stoffige woestijnstad, terwijl ze steeds dezelfde teksten prevelen.
Erg dol op vrouwen is Allah niet. Hij ziet ze als een beloning voor gehoorzame mannelijke volgelingen. Ze moeten altijd klaarstaan om geneukt te worden door zijn dienaren en zwanger te worden van nieuwe islamitische strijders. De vrouw als zoontjesfabriek, zo omschreef Ayaan Hirsi Ali dit kernachtig. In de islamitische hemel mogen ze toekijken terwijl manlief, die de seksdrift van honderd normale mannen heeft gekregen, zich uitleeft op de zogenaamde hoeri’s, een soort geavanceerde seksrobots. Geen wonder dat deze blijde boodschap erg populair werd onder veel mannen.
Twee toetsbare nulhypotheses over Allah
Islamieten maken onderling de nodige ruzie over wat Allah precies wil, wat niet verwonderlijk is als je bedenkt dat hij maar één zogeheten laatste boodschapper heeft gestuurd en allerminst vaststaat wat deze boodschapper nu precies heeft gezegd.
Wel zijn ze het eens over de volgende dingen.
Allah is almachtig
Allah is rechtvaardig (wat je kan vertalen als: consequent)
Allah beloont de gelovigen al naar hun geloof (al stelt hij ze soms op de proef)
Allah straft de ongelovigen met armoede
Als Allah almachtig en consequent is, betekent dit dat de gehele wereld door Allah wordt bepaald.
We kunnen op grond van de islamitische geschriften dus een aantal redelijke werkhypotheses, H0n, over Allah opstellen.
H01. Allah beloont zijn aanhangers naarmate zij meer de ge- en verboden in de islamitische heilige schriften (koran en hadith) in praktijk brengen met als corollair: Allah bestraft zijn aanhangers naarmate zij deze ge- en verboden minder in praktijk brengen.
H02. Islamieten moeten rijker en welvarender zijn dan kafirs.
De Human Development Index-toets
Een redelijke stelling lijkt, dat als hypotheses H01 en H02 kloppen, islamieten en de inwoners van islamitische landen een prettiger leven zullen leiden dan niet-islamieten of minder praktiserende islamieten. Volgens de VN is de Human Development Index(HDI) van alle landen in de wereld de best denkbare maat om deze levenskwaliteit vast te stellen. Bij de totstandkoming hiervan was Nobelprijswinnaar Amartya Sen en de Pakistaanse islamiet Mahbub Ul Haq, in het islamitische Pakistan als volksheld vereerd, betrokken. We kunnen dus gevoeglijk aannemen dat deze index niet bevooroordeeld is tegen islamieten.
Een redelijke nulhypothese lijkt dus dat deze HDI hoger is in streng-islamitische landen dan in minder streng-islamitische landen en hoger is in islamitische landen dan in niet-islamitische landen.
We komen dus op de volgende, gespecificeerde aangescherpte nulhypotheses.
H01. Het meer in de praktijk brengen van islamitische regels moet leiden tot een hogere HDI.
H02. Islamitische landen kennen een hogere HDI dan niet-islamitische landen.
Het antwoord hierop is in de volgende grafiek te vinden.
De islamitische wereld scoort laag wat betreft menselijke ontwikkeling.
De resultaten zijn onthullend. Van de twintig landen met de hoogste levenskwaliteit is er niet een land islamitisch. De hoogste scores zijn van Brunei(32), Qatar(37) en de Verenigde Arabische Emiraten(38), die werkelijk uitpuilen van de olie.
Afghanistan, dat één van de strengste islamitische wetgevingen ter wereld kent, scoort ook vrijwel het laagste als het gaat om menselijke ontwikkeling. Het fundamentalistische Pakistan scoort aanmerkelijk lager dan het hindoeïstische buurland India, dit ondanks miljardensteun uit de Verenigde Staten. Het fundamentalistische Saoedi-Arabië scoort redelijk hoog, net als aartsvijanden Libië en (in mindere mate) Iran. De reden is de overvloedige olie in deze landen, waardoor de bevolking een goede opleiding kan genieten. Maar zelfs met deze enorme olierijkdom scoort het door islamieten intens gehate Israël met positie 15 veel beter dan alle andere landen in het Midden Oosten. Tsjechië en Nederland, de meest atheistische landen ter wereld, doen het indrukwekkend goed met scores van 28 en 7.
De welvarendste gebieden met de beste levenskwaliteit blijven Europa, Noord-Amerika en Japan. In deze landen vormen islamieten een kleine minderheid. Kortom: De nulhypotheses zijn overtuigend verworpen.
Kunnen we per definitie geen uitspraken doen over hoe buitenaardse intelligente wezens denken, of zullen we toch bepaalde menselijke trekken in ze kunnen herkennen?
Dat we niet alleen zijn in het heelal is vrijwel zeker. Minder zeker is of we niet-menselijke intelligenties (anders dan kunstmatige) tegen zullen komen voor we zelf uitsterven. Het ontbreken van overtuigende sporen van Kardashev-II of K-III beschavingen lijkt er op te duiden dat succesvol intelligent leven toch veel zeldzamer is dan de makers van science-fiction films doen voorkomen. Maar stel dat een intelligente buitenaardse soort de aarde zal bezoeken of we op een andere manier met ze in contact zullen komen. Wat voor persoonlijkheid zouden ze hebben?
Proberen een octopus te begrijpen, geeft een goede indruk van wat er nodig is om in de geest van een buitenaards wezen te kijken.
Gevoelens van niet-gewervelden
We delen deze aardbol met intelligente wezens die totaal van ons verschillen: octopussen. Octopussen hebben volledig onafhankelijk van gewervelden een geavanceerd zenuwstelsel ontwikkeld en kennen gevoelens als angst, stress en agressie. Ook kennen ze territoriumdrang en (uiteraard) eetlust en seksdrang. Deze gevoelens zijn universeel en komen bij alle bekende dieren met een hoger ontwikkeld zenuwstelsel voor. We kunnen dus veilig aannemen dat deze gevoelens ook bij aliens voor zullen komen.
Aliens zijn sociale soort
Om een beschaving te vormen die in staat is om naar de sterren te reizen moet een soort een cultuur hebben. Een cultuur betekent veel sociale interacties. De orang-oetan, bijvoorbeeld is een van de meest intelligente mensapen, maar vormt nauwelijks een cultuur omdat de dieren vrijwel geheel solitair leven. Een ras van zeer intelligente orang-oetans komt dus niet ver. Om een cultuur in stand te houden moeten de buitenaardsen veel sociale interactie kennen. We kunnen er dus van uit gaan dat aliens net als wij behoefte hebben aan gezelschap.
Aliens zijn nieuwsgierig
Om een geavanceerde cultuur te ontwikkelen moeten aliens ontembaar nieuwsgierig zijn. Dat is namelijk de kenmerkende eigenschap geweest van alle geleerden en onderzoekers die verantwoordelijk zijn voor de ontdekking van natuurwetten. Ook is nieuwsgierigheid nodig als drijvende kracht om andere planeten en sterren te willen verkennen.
Denkprocessen aliens waarschijnlijk sterk afwijkend van die van ons
Wij zijn geëvolueerd op een weidse vlakte. Onze manier van denken vertoont hier nog allerlei sporen van. Zo zijn we fabelachtig goed in het herkennen van foto’s. We onthouden het beste als we onze ogen naar links en naar rechts bewegen – precies wat nodig is voor trekkende nomaden die in een nieuwe omgeving aankomen. Octopussen hebben een groot deel van hun zenuwweefsel in hun tentakels zitten. Misschien kunnen octopussen een soort Gestalt vormen, waarbij de tentakels van verschillende octopussen met elkaar vervlochten raken. Dingen die voor ons vanzelfsprekend lijken, zijn dat voor aliens niet.
De structuur en onderlinge indeling van hersenen hangt sterk af van de manier waarop deze hersens zijn geëvolueerd. Het evolutionaire pad van buitenaards wezens is waarschijnlijk geheel anders dan dat van ons. Daardoor zullen er ook cognitieve verschillen zijn. Kortom: hoewel buitenaardse wezens net als wij graag zullen willen communiceren en nieuwsgierig zijn, hebben we waarschijnlijk een heel ander gevoel voor humor dan zij.
Telewerken krijgt steeds meer een letterlijke betekenis. Remote-controlled telepresence robots rukken op. Een wandeling op de maan, door een rokende vulkaan of werken in de buurt van een ontplofte kerncentrale? De liefde bedrijven met iemand op duizenden kilometers afstand? Of als iel mensje van vijftig kilo, zware zeecontainers lossen in de Rotterdamse haven? Straks kan het. De gevolgen.
Telepresence robots anno nu
De telepresence robots van nu, zoals VGo Communication’s VGo en de Anybots’ QB zijn eenvoudige videoschermen op wielen, met een camera en microfoon om hun bestuurder in staat te stellen, rond te rijden en met mensen te praten. De apparaten kunnen door middel van een web browser worden bediend.Onderzoekers als Katherine Tsui, een robotonderzoekster aan de universiteit van Massachusetts, te Lowell geloven zelfs dat telepresence robots de volgende stap zullen zijn in vergaderen op een afstand.
De robots kunnen ook de levens van mensen die aan huis gekluisterd zijn radicaal veranderen. Leila Takayama van robotontwikkelaar Willow Garage in Menlo Park, California, heeft bestudeerd hou oudere mensen reageerden op de technologie. Ze verwelkomden het idee om het huis uit te kunnen en door een park of museum te lopen – al was het dan via een robot.
De Anybot is een van de eerste (dus nog primitieve) telepresence robots.
Invloed op met elkaar omgaan
Als telepresentie een trend wordt, kan het nieuwe sociale regels creëren. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk je voor een robot te verstoppen, zoals dat met een telefoontje wel kan. Degene die je wil spreken ziet je immers. Tsui denkt daarom dat de kans een stuk kleiner zal worden dat iemand je negeert als je door middel van een telepresence robot de persoon aanspreekt, aldus Tsui.
We zijn tot nu toe ook gewend om mensen met meer respect te behandelen dan machines. Wat als een machine een avatar is van een mens? Hoe zal deze technologie begrippen als persoonlijke ruimte en hinderlijk gedrag beïnvloeden?
Werken vanaf ander continent
Ook zal dit een nieuwe vorm van gastarbeid mogelijk maken. Op olieplatforms of andere gevaarlijke omgevingen kunnen voortaan robots worden ingezet die vanaf het vaste land worden bestuurd. Gastarbeiders hoeven niet meer naar rijke landen te verhuizen, maar kunnen vanaf hun eigen huis werken in een fabriek, mogelijk zelfs met bovenmenselijke krachten. De seksindustrie zal vermoedelijk ook allerlei toepassingen ontwikkelen. Godsdienstgeleerden mogen weer ethische regels bedenken voor deze nieuwe situatie. Is het overspel als je via een seksrobot de liefde bedrijft met iemand op duizenden kilometers afstand?
Toerisme
Ook zal telepresentie-toerisme vermoedelijk snel populair worden. Een wandeling over de diepzeebodem. Een oorlog live meemaken. Een bezoekje brengen aan Noord-Korea of een andere verboden plaats. Rondlopen op de maan of (voor mensen met tergend veel geduld) op Mars. Ook voor angsthazen is werken als oorlogsreporter nu mogelijk. Demonstreren kan gewoon vanaf je luie stoel. Wellicht kunnen ook agressieve voetbalsupporters via telepresence robots elkaar in elkaar meppen. En oh ja, ook de negen tot vijf telepresence soldaat zal vermoedelijk steeds meer gaan oprukken. Wat oorlogvoeren weer veel te gemakkelijk maakt…
Vrijheid eindigt waar die van een ander begint. Is dat zo of moeten we ook met andere dingen rekening houden? Wat is de optimale hoeveelheid vrijheid en hoe met vrijheid verdeeld worden?
Wat is vrijheid?
In feite wordt vrijheid sociologisch gezien negatief gedefinieerd: als het ontbreken van (specifieke) beperkingen. Natuurkundig gezien zijn vrijheidsgraden het aantal mogelijkheden, een positieve definitie dus. Dus als mensen dingen kunnen doen zonder dat ze hierin worden belemmerd door de overheid of maatschappij, genieten ze vrijheid.
Vrijheid is niet alleen gunstig. In veel opzichten hangt ons leefcomfort af van de mate waarin anderen geen vrijheid genieten. Denk aan het ontbreken van de vrijheid de volumeknop wijd open te zetten, links te rijden of iemand seksueel lastigvallen die daar niet van gediend is. Meer in het algemeen: de vrijheid anderen te hinderen. Wat wel mag en niet mag, is niet voor niets een fel discussieonderwerp in de politiek.
De waxinelichtjesgooier kreeg een absurd hoge straf voor zijn daad. Sommige zijn gelijker dan anderen in Nederland.
Vrijheidsmaximalisatie
Er is dus een bepaalde maximale hoeveelheid vrijheid gunstig. Waarschijnlijk kan deze hoeveelheid worden bepaald naar analogie van een stabiel evenwicht volgens de speltheorie: die mate van vrijheid waarbij elke verandering een vermindering van de effectieve totale vrijheid betekent.
Alleen die verboden die netto gezien meer vrijheid opleveren dan ze afnemen, zijn dus gewettigd. Zo is een verbod op het in bezit hebben en gebruiken van atoombommen logisch, want de ellende die een ontploffende atoombom aanricht (en de inperking van de vrijheid van de honderdduizenden slachtoffers tot nul) is veel groter dan het twijfelachtige genoegen dat het afsteken van het ideale oudejaarsvuurwerk met zich meebrengt.
Vrijheidsverdeling
De elite mag veel meer dan de gewone man. De oude Romeinen brachten dit treffend onder woorden als quod licet Jovi, non licet bovi: wat [de Romeinse oppergod] Jupiter is toegestaan, is een rund niet toegestaan.
In dictatoriaal geregeerde landen zijn deze machtsverschillen iets groter dan in een “democratie” als bijvoorbeeld Nederland. Zo weet de overheid in Nederland heel veel van haar burgers, maar wordt door minister Donner de Wet Openbaarheid Bestuur, de belangrijkste waarborg tegen overheidstirannie waar we over beschikken, uitgekleed.
Zo word je hier drie jaar opgesloten als je een waxinelichthouder tegen de gouden koets gooit, een vrij onnozel vergrijp, en mag de lieflijke kroonprinses net als haar wat boertige gemaal, grove verkeersovertredingen begaan (en een man het ziekenhuis in rijden) zonder dat dit veel repercussies heeft. Niet erg netjes, maar in bijvoorbeeld Syrië of Noord-Korea kost het bekogelen van een gezagsdrager je het leven. Machthebbers in deze landen hebben veel meer vrijheid dan machthebbers in een democratisch geregeerd land of een land als Nederland.
Verdeling van vrijheid
Je zou de vrijheid van een land kunnen inschatten met een vrijheids-equivalent van de Gini coëfficiënt. Hoe kleiner de verschillen in vrijheid tussen de elite en de gewone man, hoe democratischer het land. Denemarken is wat dat betreft veel democratischer dan Nederland en Nederland democratischer dan bijvoorbeeld Maleisië of Noord-Korea. Over het algemeen is de totale vrijheid van een land er mee gediend deze index zo laag mogelijk te houden.
Dat veel godsdiensten mensen behoorlijk ongelukkig maken valt bijna elke dag in de krant te lezen. Zou het mogelijk zijn een godsdienst te bedenken die mensen wel gelukkig maakt en tegelijkertijd ook niet-godsdienstigen in hun waarde laat?
Absolute waarheid psychologisch erg bevredigend
Gelovigen worden vaak (niet altijd) een stuk gelukkiger en rustiger van godsdiensten.
Godsdienstigen kennen het begrip heiligheid. Godsdiensten bieden absolute waarheden (in tegenstelling tot de wetenschap). Dat heeft psychologisch de nodige voordelen. Zo is een bron van onzekerheid verdwenen. Daar komt natuurlijk nieuwe onzekerheid, namelijk die over de wil van de godheid, voor in de plaats. Sommige godsdiensten, zoals het christendom, achten hun godheid zuiver en goed: God is liefde. Wat er mis is in de wereld ligt aan de listen en lagen van de duivel, die het uiteindelijk af moet leggen tegen God (of tegen gelovigen, als ze maar genoeg geloven). Om die redenen zijn christenen doorgaans gelukkiger dan niet-gelovigen. Ze weten dat als ze eenmaal voor hun geloof gekozen hebben, ze voor eeuwig zullen leven en gelukkig zullen zijn.
Absolute waarheden hebben ook een stevig nadeel. Ze verminderen namelijk de flexibiliteit van de mens. Daarom moeten absolute waarheden het liefst ethisch en humanitair van aard zijn, een sterk metafysisch gehalte hebben (dus niet door toekomstige wetenschappelijke ontwikkelingen ingehaald worden) en inspirerend en troostrijk zijn. Maar wel de gelovige tot actie prikkelen en aanzetten het beste uit zichzelf te halen en het leed in de wereld te verminderen.
Gezonde gewoonten
Sommige godsdiensten, zoals het hindoeïsme en boeddhisme, kennen heilzame praktijken waarvan de wetenschappelijke werkzaamheid ook aangetoond is. Zo blijkt dat mediteren stressniveaus laat dalen en mensen evenwichtiger maakt. Op basis hiervan is mindfullness ontwikkeld.
Gokken, drinken, drugs gebruiken en een extreem seksleven hebben over het algemeen ook nare gevolgen voor de gezondheid. Geen wonder dat alle grote geloven dit met regels sterk aan banden leggen.
Het is dus verstandig om in een nieuw geloof deze regels vast te leggen, het liefst op een hoog abstractieniveau. De formulering van het christendom: het lichaam is de tempel van God, is werkelijk briljant in zijn eenvoud. Daarmee verplicht je de gelovige zo gezond mogelijk te leven. In hindoeïsme en boeddhisme zijn deze regels meer impliciet aanwezig (het lichaam wordt gezien als de manifestatie van de ziel in Maya, de illusoire wereld waarin we leven).
Ethiek
Veel godsdiensten kennen een uiterst beroerde ethiek waardoor veel leed ontstaat. Zo worden in de islam mannelijke gelovigen per definitie als superieur gezien aan ongelovigen. In het streng-islamitische Saoedi-Arabië is het wettelijk zoengeld voor het vermoorden van een hindoevrouw slechts 1/32 van dat van het vermoorden van een islamitische man. Het hindoeïsme kent het discriminerende kastensysteem (overigens verworpen door moderne hindoedenkers), terwijl het christendom een manier biedt om keer op keer te kunnen zondigen (en steeds vergeving te krijgen).
De Gulden Regel (behandel anderen zoals je zelf behandeld wil worden), of een nog sterkere formulering (houd van anderen zoals van jezelf), moet dus de hoeksteen van het ethische stelsel vormen.
Future proof
De religie moet rekening houden met de toekomstige ontwikkelingen. Zo bevatten veel heilige boeken nogal wat voor moderne mensen lachwekkende beweringen, zoals een platte aarde, meteorieten waarmee de godheid opstandige geesten bombardeert en andere absurditeiten. De religie kan zich dus beter verre houden van de natuurwetenschap en zal ethische normen zo exact en abstract mogelijk moeten formuleren (met een uitleg die voor het dagelijks leven anno nu van toepassing is), zodat bijvoorbeeld kunstmatige intelligentie of buitenaardse intelligenties ook in het metafysische kader passen.
In de spreekkamer moet je je hoofd in een buitenissig apparaat steken. Na een paar minuten komt de neuroloog met de uitgeprinte resultaten van je hersenscan, die je toekomstige carrière zullen bepalen. Hersenscans worden steeds beter en ook onze kennis om deze te interpreteren verbetert snel. In de nabije toekomst zullen kinderen waarschijnlijk door middel van een hersenscan een school- en beroepskeuzeadvies krijgen. Zal de toekomst steeds meer lijken op Brave New World? Het wordt in ieder geval een stuk saaier op deze manier.
Overzicht bekende kennis over de relatie tussen persoonlijkheid en hersenen
Het brein van mensen verschilt enorm van dat van haaien. Toch komen de elementaire hersenstructuren in beide hersenen voor, zij het met totaal verschillende groottes.
Waarschuwing: de tekst in dit blok is vrij technisch.
Nog niet zo heel lang geleden was onze kennis van het menselijk brein anekdotisch en fragmentarisch. Na het bekende ongeluk met de negentiende-eeuwse spoorwegarbeider Phineas Gage (waarvan het karakter totaal veranderde nadat hij een ijzeren staaf door het voorste deel van zijn hersenen had gekregen) werd bijvoorbeeld bekend dat de voorste hersenkwab iets met het plannen en controleren van het gedrag te maken heeft.
We weten nu veel meer. Van een aantal hersengebieden is nu bekend hoe ze samenhangen met de persoonlijkheid en de manier van denken van mensen. Een overzicht, gebaseerd op de onder psychologen erg populaire Big Five persoonlijkheidstheorie en (1).
Bij extraverte mensen (ondernemende, actieve prikkelzoekers) is de mediale orbitofrontale cortex, het hersengebied direct achter de ogen dat de reactie op beloningen regelt, statistisch significant groter, wijst onderzoek uit. Extraverte mensen reageren daarom veel sterker op beloningen dan introverte mensen.
Bij zorgvuldige mensen (gedisciplineerd, plichtsgetrouw, op regelmaat gesteld) is de middenfrontale gyrus (direct achter het voorhoofd, aan de zijkanten) sterk ontwikkeld. Dit is met .43 ook direct de sterkste correlatie uit het onderzoek. Bij psychopaten ontbreekt dit deel of is het inactief, bij dwangneuroten overactief.
Neurotische mensen (angstig, snel van de wijs gebracht door prikkels) hebben een kleinere dorsomediale prefrontale cortex, het hersengebied tussen beide middenfrontale gyrussen waar (denkt men) onder meer het werkgeheugen zetelt. Dit geldt ook voor de linker mediotemporale lob (hier worden beelden en geluiden verwerkt). Hun midden-cingulaire gyrus of cortex (het hersengebied waar detecteren van onzekerheid, angst en pijngevoelens zetelen) is juist groter. Hierdoor worden de hersengebieden van neurotici snel overbelast met prikkels en reageren ze daar erg angstig op.
Vriendelijke mensen hebben een sterker ontwikkelde superior cingulate sulcus (spiegelneuronen), waardoor ze zich meer inleven in anderen en fusiforme gyrus, waardoor ze beter gezichten herkennen (1). Uit ander onderzoek (2) is bekend dat ‘rechtse’ mensen een sterker ontwikkeld limbisch systeem hebben, het ‘reptielenbrein’ dat gevoelens van gevaar, seks en voedsel regelt.
Er is alleen nog geen duidelijk hersengebied geassocieerd met de vijfde belangrijke persoonlijkheidstrek: openheid, geassocieerd met nieuwsgierigheid en open staan voor nieuwe ervaringen (1). Wel is bekend dat als intelligente mensen een vraagstuk oplossen, er een veel groter deel van het brein actief wordt dan bij minder snuggere mensen.
Hersenscan wordt waarschijnlijk doorgedrukt
Het ligt in de lijn der verwachtingen dat behalve persoonlijkheid, ook hersenfuncties als intelligentie en geheugen zullen kunnen worden vastgesteld aan de hand van een hersenscan. Nu het taboe op hersenonderzoek door de pensionering van de babyboomers steeds meer verdwijnt, zal dit in een stroomversnelling raken.
De belangen die op het spel staan zijn enorm: een verkeerd ingeschatte sollicitant kost een bedrijf vele duizenden euro. Schooluitval nog meer. De verleiding zal voor scholen en werkgevers daarom steeds groter worden dit te gaan doen. Een hersenscan is immers veel goedkoper dan een psychologische test en zelfs door de meest doortrapte kandidaat niet te saboteren. We kunnen dus verwachten dat de hersenscan op zal rukken. Nu al wordt deze gebruikt om profvoetballers te screenen. Als de prijs voor hersenscans zal dalen, zullen eerst grote bedrijven en dan kleinere deze verplicht stellen voor kritische functies. ook zullen de managers op scholen zo proberen leerlingen een bindend advies te geven.
De gevolgen
Het psychologisch determinisme zal opnieuw oprukken, deze keer definitief. Er zal een nieuwe kastemaatschappij ontstaan, waarbij aan de hand van iemands hersenstructuur wordt bepaald wat voor opleiding iemand moet volgen, met wie die persoon om moet gaan en dergelijke. Dat is immers veel efficiënter, vinden managers en zoals bekend, wordt de westerse wereld gerund door managers. Hiermee zullen bedrijven erg efficiënt worden en de aandeelhouders zullen dus erg tevreden worden over de managers. Als gevolg hiervan zal de maatschappij veranderen in het equivalent van de hyperefficiënte, maar op uitsterven staande cheetah.
Hetzelfde menstype zal dezelfde opleiding en dezelfde beroepskeuze volgen.Als gevolg hiervan vermindert de spread. Juist de misfits, het verdwaalde wiskundige genie tussen psychologen of de romantische natuurkundige voor innovatie en volkomen onverwachte vondsten.
De ideale werknemer is vergeleken met de gemiddelde mens intelligent, gehoorzaam, gewetensvol, vriendelijk en extravert. De economische druk zal er toe leiden dat er alles aan zal worden gedaan dit menstype vaker te laten voorkomen. Op welke wijze dan ook. Aangezien er een duidelijke erfelijke component is in groottes van hersengebieden, betekent dit waarschijnlijk een terugkeer van de eugenetica.
De mensheid is een kanker die zo snel mogelijk moet verdwijnen om de aarde te redden. Aldus enkele radicale groepen. Is het beste wat we kunnen doen, geen kinderen meer krijgen, onze rommel netjes opruimen en onze laatste adem uitblazen?
“Six billion people can’t be wrong”
In 1992 zag Chris Korda, de oprichter van de Church of Euthanasia naar eigen zeggen het Licht. De mensheid vernietigt de aarde door haar voortdurende voortplantingsdrift. Er is maar één goede oplossing: de mensheid moet uitsterven. De Kerk kent daarom één gebod: gij zult uzelf niet voortplanten. Wie toch kinderen krijgt, wordt geëxcommuniceerd. De kerk heeft vier zuilen: abortus, euthanasie, sodomie (waaronder alle vormen van seks die niet tot voortplanting leiden worden verstaan) en kannibalisme als alternatief van het eten van vlees.
Van dode personen of dieren dan, want de kerk is strikt vreedzaam. Moord en gedwongen sterilisatie zijn verboden. Gelovigen groeien in het geloof door de vier zuilen zoveel mogelijk te beoefenen. Geen wonder dat de kerk in het puriteinse Amerika de nodige weerstanden oproept van streng-christelijke groepen.
De kerk is niet vies van een stevige rel om zo hun boodschap over te brengen. Zo fabriceerden aanhangers een videoclip van de instorting van de Twin Towers, vergezeld van pornobeelden. Geen wonder dat de groep (ook door voorstanders van bevolkingsbeperking) wordt beschuldigd van mensenhaat.
De Voluntary Human Extinction Movement wil dat de mensheid uitsterft om de aarde te redden.
“May we long live and die out”
Een soortgelijke, maar minder provocatieve groep is de Voluntary Human Extinction Movement VHEMT. De groep is volgens velen opgericht door Les U. Knight in Portland in de noordwestelijke Amerikaanse staat Oregon. Het doel van de groep is het volledige uitsterven van de mensheid. Ook deze groep zegt vreedzame middelen te hanteren. VHEMT wil dat de mensheid uitsterft door alleen op te houden kinderen te krijgen. Dit is, aldus Knight, de enige manier om te voorkomen dat er nog meer dier- en plantensoorten het loodje leggen door de vraatzuchtige, steeds uitdijende hoeveelheid mensenvlees.
Op een vraag van auteur dezes hoe de aardse ecosfeer de mens overleeft als de zon over één miljard jaar de aarde droogkookt, antwoordde hij dat we maar eerst de dode plekken hier, zoals Tsjernobyl, weer bewoonbaar voor natuurlijke organismen moeten maken voor we ons druk maken over andere planeten. Overigens is Tsjernobyl nu veranderd in een groen paradijs. Dieren leven veel korter dan mensen en zijn dus al dood voor stralingziekten toeslaan. De afwezigheid van mensen bleek alles wat de natuur nodig had.
Eco-terrorisme
Nog radicaler en behoorlijk creepy is het nu spoorloze Gaia Liberation Front. Deze groep streeft naar eigen zeggen naar het ontwikkelen van middelen om de mensheid uit te laten sterven. Om voor de hand liggende redenen houden ze zich op de vlakte. Het GLF ziet de mensheid als een vorm van kanker en is bereid om alle mogelijke ecologisch verantwoorde middelen in te zetten om de mensheid uit te roeien. Sterilisatie, al dan niet vrijwillig, is niet voldoende. Er mag volgens het GLF geen enkel mens ontsnappen, want voor je het weet hebben ze zich weer vermenigvuldigd tot een miljardenbevolking.
Paus Benedictus XVI, zoals de heer Ratzinger zich tegenwoordig noemt, heeft in zijn palmzondagsmis stevig uitgehaald naar het geloof in de technologie. De mens moet volgens het opperhoofd van de roomse kerk niet denken dat hij goddelijke krachten kan krijgen door technologie. Heeft de man gelijk en leiden we collectief aan hoogmoedswaanzin? Of staan we nog maar aan het begin van een totale transformatie van de mens?
De denkwereld van de gelovige
De paus voelt zich bedreigd door techniek. Terecht.
Gelovigen, zoals Benedictus XVI naar eigen zeggen is, denken dat de natuurwetten zoals we die kennen niet absoluut zijn, maar onderhevig aan de almacht van een opperwezen, aangeduid als God, Jahweh of Ahura Mazda. Kortom: het heeft meer zin om Ahura Mazda te vriend te houden dan om een bliksemafleider te installeren, geloven zij.
Er zijn ook gelovigen, zoals hindoes, die in meerdere manifestaties van deze goden geloven (die allen samen dan weer één god vormen). Het geloven in meer goden maakt gelovigen aanmerkelijk verdraagzamer, als je in driehonderd miljoen goden gelooft, kan er nog wel een godje of godeliefje bij.
Sommige monotheïstische gelovigen, denk aan veel islamieten, worden daarentegen erg agressief als hun godheid of (vooral) de uitvinder van hun geloof wordt beledigd. Vraag Salman Rushdie of de nabestaanden van Theo van Gogh maar.
Ook de omstreden club van Ratzinger heeft wat dat betreft een door de zwarte rook van brandstapels voor ketters, inktzwart gekleurd verleden. Kortom: erg veel vertrouwen in de almacht van hun god blijken deze gelovigen niet te hebben. Geen wonder. Het is niet door de wil van god, maar vooral omdat ze zonder gewetensbezwaren kunnen moorden, hun onverbiddelijke gelijk opdringen aan anderen en meer kinderen kunnen maken dan ongelovigen, dat de meest onverdraagzame geloven het meeste succes hebben. Zonder de bloedige heilige oorlogen van de islamieten, het Spaanse en Portugese kolonialisme, het uitmoorden van de lokale indianen en aboriginals door de Europeanen en de wrede onderdrukking van niet- en andersgelovigen door islamieten en de inquisitie, waren hun geloven beperkt gebleven tot een zonderling randverschijnsel.
Veel gelovigen moorden liever zelf, in plaats van God de wrake te laten.
Techniek grote bedreiging voor geloof
In de late middeleeuwen werd al een stevige bijl aan de wortel van de religieuze terreur gezet. De eerste watermolens verspreidden zich snel. Voor het eerst werd echt duidelijk dat de mens zich kon ontworstelen aan de willekeur van de natuur. Een slimme uitvinder of behendig ambachtsman kon rijk worden door hard te werken en zijn hersens te gebruiken. Daarna ontstond de moderne wetenschap en kwam dit proces in een stroomversnelling. Ziekten als de pest en hongersnoden werden ooit als “plagen van God” gezien. Dankzij begaafde wetenschappers en uitvinders hebben we nu een grote controle over epidemieën en hebben we grote hongersnoden af kunnen wenden. Dat niet dankzij, maar ondanks gelovigen als de paus en islamitische godsdienstijveraars.
Als een boer een goede oogst wil, gaat hij niet een kaarsje branden in de kerk, maar koopt hij een zak kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Wie ziek is, gaat niet naar een marabout of gebedsgenezer, maar naar de dokter. Een antibioticakuur werkt beter dan wel tien pelgrimstochten naar Mekka of Santiago de Compostela. Als de paus of een islamitische fundamentalist ziek is, laat hij zich behandelen door wetenschappelijk opgeleide artsen met door middel van wetenschappelijk onderzoek ontwikkelde geneeswijzen. De reden is eenvoudig. Deze werken (op enkele dubieuze middelen als statines na) in verreweg het grootste deel van de gevallen. Dat is met de almachtige Allah of Onze Lieve Heer maar afwachten. Die houden er zo hun eigen willetje op na.
Onsterfelijkheid zal het geloof een harde klap toebrengen.
Nog meer slecht nieuws voor hunne heiligheden de paus, imams en ayatollahs: onsterfelijkheid, gratis seks en een einde aan de armoede
Geen wonder dat Ratzinger zich zorgen maakt. Het leven wordt ondanks hun gechanteer en gedreig, steeds beroerder voor gelovigen. Zelfs de laatste domeinen van het geloof, zoals leven na de dood en het beloven van eeuwige zaligheid (christendom) of rijkdom en overvloedige seks (islam) worden nu in hoog tempo ingehaald door de realiteit. De levensverwachting is aanmerkelijk groter geworden: waar een pasgeboren kind in de negentiende eeuw amper de veertig haalde, is dat nu tachtig of meer geworden. Mensen zijn nu gezonder en welvarender dan ooit eerder in de geschiedenis. Ray Kurzweil schat dat rond 2045 klinische onsterfelijkheid wordt bereikt of in ieder geval de mogelijkheid de menselijke geest te downloaden in een computer (wat zou betekenen dat de mens de facto onsterfelijk is geworden).
Een belangrijk middel waarmee islamitische ijveraars zieltjes winnen, is het beloven van overvloedige seks aan door strenge islamitische zedenregels gefrustreerde jongemannen. Naar verluidt lieten de moordzuchtige Hashishin van Alamoet rekruten enkele dagen doorbrengen in een verborgen vallei met Wein, Weib und Gesang. Ook in de koran zijn veel beeldende beschrijvingen te vinden van de talrijke vleselijke geneugten van het paradijs. Naar verwachting zal de onverbiddelijke opmars van virtual reality porno en seksrobots hier een einde aan maken,wat weer een belangrijk chantagemiddel minder betekent.
De ontwikkeling van diverse technieken om energie op te kunnen wekken gaat razendsnel. Met voldoende energie is in principe iedere grondstof overvloedig te winnen, zo niet op aarde, dan wel elders in het zonnestelsel. We verwachten daarom een snelle uitbreiding van de menselijke welvaart. Zelfs gelovigen kunnen hier niet tegenop met kinderen maken. Het leven op aarde zal steeds meer lijken op het paradijs. Zoals het leven in westerse landen dat voor veel immigranten uit de derde wereld op het eerste gezicht ook is. Naarmate we steeds hoger de piramide van Maslov opstormen, zullen existentiële vragen belangrijker worden. Wat is de zin van ons leven en welke ethiek moeten we hanteren, als er geen straffende God meer is die ons na onze dood laat boeten?
Helaas (of gelukkig) worden juist deze het minst goed beantwoord door agressieve religies…
