bankencrisis

Op het hoogtepunt van de financiële crisis stonden de meeste grote banken inderdaad op omvallen.

Spiraal des doods ontdekt bij banken

De ontdekkers van het kleine wereldwijde netwerk, dat het grootste deel van de wereldeconomie beheerst, hebben nu een eenvoudig te begrijpen, grafisch hulpmiddel ontwikkeld om te voorspellen of en wanneer banken in elkaar dreigen te storten.

Financiele buienradar
DebtRank werkt enigszins als een financiële weersvoorspelling. Het instrument kan de wereldwijde financiële activiteit in de gaten houden voor kenmerkende tekenen van een naderende ramp, zoals in 2008. Niet alleen de grootte van een bank doet er zake om vast te stellen hoeveel risico een bank in de problemen vormt voor de rest van het financiële systeem. Zelfs een klein verlies bij een bank die nauw verbonden is met veel andere banken kan zich als een cascade voortplanten door het bancaire systeem en het gehele systeem bedreigen.

Op het hoogtepunt van de financiële crisis stonden de meeste grote banken inderdaad op omvallen.
Op het hoogtepunt van de financiële crisis stonden de meeste grote banken inderdaad op omvallen.

Analyse van een ramp
Om DebtRank te testen, gebruikte Stefano Battiston vertrouwelijke informatie van de crisis in 2008 die door de Amerikaanse centrale bank Fed werd verzameld. Hierbij werden vertrouwelijke gegevens van 407 instituten geanalyseerd die samen 1,2 biljoen dollar (iets minder dan acht procent van de Amerikaanse staatsschuld) van de Fed ontvingen. De data dateerde van een periode van duizend dagen rond het begin van de crisis: vanaf augustus 2007 tot juni 2010. Battiston en zijn collega’s concentreerden zich op de 22 megabanken die driekwart van het bail-out fonds ontvingen en vrijwel alle onderdeel uitmaken van het supernetwerk van 127 machtige instellingen dat Battiston al eerder blootlegde. Van elke bank werd dagelijks de ‘DebtRank’ berekend, gebaseerd op het risico dat de bank failliet zou gaan en het belang voor de rest van de bancaire sector. Een Debt Rank van nul vertegenwoordigt geen enkel risico voor de rest van het netwerk; een waarde van 1 betekent een totaal verlies van alle waarde in het systeem.

Deze analyse identificeerde een aantal financiële instellingen die een groot systeemrisico opleverden: was één van deze firma’s omgevallen, dan was volgens het model ongeveer zeventig procent van de waarde in het gehele systeem, verdampt. Een DebtRank van 0,7 dus (de rode ballen in de grafiek). Dit werd voorkomen door een zeer kostbare interventie door de Europese en Amerikaanse overheden. Met een tool als DebtRank kunnen de echt ’too big too fail’ banken worden onderscheiden van de minder kritische banken, waardoor alleen de gevoelige banken worden ondersteund.

Dit was m.i. overigens juist een gewenste ontwikkeling geweest: de bankensector is op dit moment een luchtbel. Deze moet zo snel mogelijk in elkaar klappen, waarbij de staat het betalingsverkeer overneemt en bedrijven, zoals dat ook hoort, facturen direct betalen.

Spiraal des doods
Uit de analyse van de groep blijkt dat banken als gevolg van de crisis langs de rand van de afgrond hebben gezweefd. Voor de meltdown hadden de 22 banken ongeveer een DebtRank van 0,08, maar na de crisis bleek dit gestegen te zijn tot gemiddeld 0,52. Battiston en zijn groep presenteerden de banken op een spiraal, waarbij 1 het centrum van de spiraal vormde. Inderdaad blijken na de crisis de “onaantastbare” banken sterk naar het centrum te zijn verschoven, zie grafiek. Het financiële zwarte gat in beeld. Uit verdere berekeningen bleek dat als de 22 banken zonder Fed-steun een verlies van tien procent hadden geleden op hun bezittingen, het gevolg van de subprime-crisis, dit een systeemcrash had betekend: meer dan zeventig procent van alle waarde was dan verdampt. Dat was toch wel erg zielig geweest voor de bankiers.

‘Wereldwijde bankenpolitie nodig’
Battiston werkt nu samen met de ECB en diverse Europese banken om DebtRank en vergelijkbare systemen uit te testen om een financiële meltdown te voorkomen. Om DebtRank echter va voldoende data te voorzien, moeten financiële waakhonden elke dag of elke week updates ontvangen van alle transacties, schuldenprofielen, gedetailleerde  balansen en andere activa. Het probleem hierbij is dat de meeste financiële transacties vertrouwelijk zijn en dat alle controle alleen op nationaal niveau plaatsvindt. Er is geen internationaal instituut, de onder samenzweringstheoretici welbekende Bank of International Settlements wellicht uitgezonderd, dat een dergelijke rol kan vervullen. Zou dat er wel zijn, dan zou een dergelijk instituut discreet kunnen optreden tegen een rommelende bank zonder dat de markten in paniek raken.

Beter idee: ontmanteling financiële tijdbom
Een heiligschennende gedachte die helaas niet in het brein van de gemiddelde econoom of politicus opkomt, is dit systeem te gebruiken om het systeem failsafe te maken. Dat wil zeggen dat banken die bij een simulatie van financiële problemen een hoog systeemrisico vormen, worden gedwongen te ontvlechten, zodat ook in het geval van ernstige problemen bij een bank de andere banken zijn beschermd door een firewall. Of nog beter: de economie zo herstructureren dat de financiële sector wordt teruggebracht tot betalingsverkeer. Wie veel geld wil verdienen, gaat maar hard werken of een briljante uitvinding doen.

Lees ook:
Wereld gecontroleerd door 147 bedrijven

Bronnen
DebtRank: Too Central to Fail? Financial Networks, the FED and Systemic Risk, Nature Scientific Reports, DOI: 10.1038/srep0054 (2012)
Vrijgegeven FED documenten

Spiraal des doods ontdekt bij banken Meer lezen »

Schulden, de eerste 5000 jaar

David Graeber heeft onderzoek gedaan naar de geschiedenis van schuld in de afgelopen 5000 jaar. Hij schreef een boek hierover met de titel: “Debt, the first 5000 years“. (o.a. ook via torrentz te vinden in digitale versie) Hieronder de beschrijving van zijn boek en in onderstaand interview met hem een toelichting op zijn schrijven.

Every economics textbook says the same thing: Money was invented to replace onerous and complicated barter systems—to relieve ancient people from having to haul their goods to market. The problem with this version of history? There”s not a shred of evidence to support it.

Here anthropologist David Graeber presents a stunning reversal of conventional wisdom. He shows that for more than 5,000 years, since the beginnings of the first agrarian empires, humans have used elaborate credit systems to buy and sell goods—that is, long before the invention of coins or cash. It is in this era, Graeber argues, that we also first encounter a society divided into debtors and creditors. 

Graeber shows that arguments about debt and debt forgiveness have been at the center of political debates from Italy to China, as well as sparking innumerable insurrections. He also brilliantly demonstrates that the language of the ancient works of law and religion (words like “guilt,” “sin,” and “redemption”) derive in large part from ancient debates about debt, and shape even our most basic ideas of right and wrong. We are still fighting these battles today without knowing it.

Debt: The First 5,000 Years is a fascinating chronicle of this little known history—as well as how it has defined human history, and what it means for the credit crisis of the present day and the future of our economy.  

Debt: The First 5000 Years - Extended Interview
 

 

David Graeber laat zien dat mensen zich al 5000 jaar bezig houden met vragen over hoe men omgaat met schulden. En hoe er tegen geldwisselaars, de voorlopers van de huidige bankiers wordt aangekeken. Ook blijkt door de geschiedenis heen dat volksopstanden bijzonder vaak veroorzaakt zijn door grote schuldencrisissen… Interessant is daarbij zijn visie dat het idee dat schulden altijd terugbetaald moeten worden absurd is. Maar ook geeft hij vele voorbeelden van hoe schulden door de geschiedenis heen zijn gebruikt om een hele bevolking aan de schuldenketting te leggen. Kortom een buitengewoon leerzame visie op de historie van schuld. Tegenlicht sprak ook met Graeber en maakte een uitzending met zijn bijdrages.

Aanverwante artikelen:
-) Update – Hoe eerlijk is ons huidige economische systeem eigenlijk?
-) De toekomst van onze economie deel 12 & 3
-) 3 praktische oplossingen voor meer economische veerkracht
-) Update het economische systeem!
-) Hernationaliseer het recht op geldcreatie 
-) Breek het monopolie van geld als enige ruilmiddel
-) 2000 jaar strijd over de controle van het geldsysteem
-) De top van de geldpiramide, de Rothschilds
-) Griekenland is kaalgeplukt, op naar de volgende
-) Oorlog is cashen voor de 1% 
-) Controlemechanismen van de 1% 

Schulden, de eerste 5000 jaar Meer lezen »

Wetenschappelijk onderzoek brengt veel meer rendement op dan leningen aan spilzuchtige landen.

Investeer in wetenschap en techniek, niet in creatief boekhouden

Banken heten enorm nuttig te zijn, steunpilaren van de moderne maatschappij. Hun voorgangers, de woekeraars, werden alom gehaat. Net zoals de woekeraars uit de middeleeuwen leven banken echter van het uitzuigen van de rest van de economie. Op dit moment worden banken met miljarden directe (bankencrisis) of indirecte staatssteun (Griekenland) overeind gehouden. Dom. De economie herstelt veel sneller als dit geld in onderzoek wordt gestoken.

Wetenschappelijk onderzoek brengt veel meer rendement op dan leningen aan spilzuchtige landen.
Wetenschappelijk onderzoek brengt veel meer rendement op dan leningen aan spilzuchtige landen.

Honderden miljarden euro staatssubsidie aan financiële instellingen
Op dit moment worden er werkelijk verbijsterende bedragen in noodfondsen gestort om landen die zwaar in de schulden zitten overeind te houden. Alleen al Griekenland ontvangt uitgesmeerd over meerdere jaren zo’n 109 miljard euro. Dit geldt wordt niet uitgedeeld omdat de diverse nationale overheden de Grieken meelijwekkend vinden – de woede over de manier waarop de Grieken vele jaren lang met de cijfers hebben geknoeid is groot. De reden is dat veel banken, verzekeraars en pensioenfondsen massaal in de ‘veilige ‘ Griekse staatsobligaties hebben belegd. Niet erg verstandig, want al vele jaren is bekend dat de Grieken de kluit belazerden.

Dus in feite worden de banken indirect gesteund met deze leningen. Als we domweg die verliezen zouden slikken – wat voor sommigen misschien tien procent lagere pensioenen zou betekenen – zouden we de vele miljarden staatssteun in onze zak hebben kunnen houden.

De wetenschappelijke en technische Hoorn van Overvloed
Er is maar één reden dat er nu meer mensen dan ooit op aarde leven die een beter leven hebben dan wanneer ook eerder in de wereldgeschiedenis. Dat komt door de voortdurende vergroting van onze kennis en dus mogelijkheden om de wereld om ons heen naar onze hand te zetten. De vele uitvinders en wetenschappers die hun leven hebben gewijd aan het vergroten van onze kennis kwamen er doorgaans bekaaid af, maar de wereld als geheel is er enorm veel mee opgeschoten.

Er is geen reden om aan te nemen dat dit proces zal stoppen, integendeel. Alle tekenen wijzen er op dat de toename van wetenschappelijke en technische kennis nu een groeispurt gaat inzetten zoals die nog nooit eerder in de menselijke geschiedenis is voorgekomen.

In Japan is er net als hier personeelstekort in de zorg. Dat lossen ze niet met gastarbeiders op, maar met zorgrobots.
In Japan is er net als hier personeelstekort in de zorg. Dat lossen ze niet met gastarbeiders op, maar met zorgrobots.

Als we een pan-Europese task force op zouden zetten om in zo ongeveer alle sectoren van de overheid oplossingen te bedenken om bijvoorbeeld onderwijs, gezondheidszorg en sociale zekerheid beter en goedkoper te maken, zouden we hiermee enorm veel belastinggeld besparen. De best denkbare task force is uiteraard de Europese bevolking (of liever gezegd: de wereldbevolking) zelf. Er moeten daarom innovatieprijzen worden uitgeloofd voor de slimste en effectiefste ideeën om de exploderende kosten v0or bureaucratie, gezondheidszorg en bijscholing aan te pakken.

Het op dit moment allergrootste probleem is het energietekort. Met energie is letterlijk elk ander probleem op te lossen. Europa heeft nauwelijks eigen energiebronnen. Het budget voor energieonderzoek, bijvoorbeeld op het gebied van kernfusie en golfslagenergie, moet daarom verveelvoudigd worden. Er moeten ook ruimhartige leningen komen om duurzame energiecentrales te plaatsen. Het energierendement van een kabbelende golfslagcentrale of een zonnecentrale op een Grieks eiland is een stuk zekerder dan het financiële gegoochel van allerlei hotemetoten. Dan maar wat minder pensioen.

Investeer in wetenschap en techniek, niet in creatief boekhouden Meer lezen »

Hetzelfde geld wordt vele keren uitgeleend.

Oorzaak economische crisis gevonden: haircuts

Economische modelbouwers zijn er naar eigen zeggen achter wat de crisis mede heeft veroorzaakt: te lage haircuts. Kan nu een nieuwe schuldencrisis worden voorkomen?

Lenen en opnieuw uitlenen, een luchtkasteel van niet-bestaand geld

Goud lijkt safe en solide. Toch is de goudprijs de afgelopen dertig jaar met factor zes gestegen en gedaald.
Goud lijkt safe en solide. Toch is de goudprijs de afgelopen dertig jaar met factor zes gestegen en gedaald.

Bankiers zijn voortdurend bezig om bezittingen te belenen en met het geleende geld weer nieuwe bezittingen te kopen. Dus stel, ze kopen voor een miljoen euro aandelen, dan kunnen ze hier weer een lening op afsluiten.

Niet de gehele waarde van het bezit kan worden beleend. Een bepaald percentage, de ‘haircut’, moet vrij blijven. Dit is een verzekering om te voorkomen dat de schuld groter wordt dan de waarde van het onderpand (bijvoorbeeld Griekse staatsleningen). Hoe lager de haircut, hoe hoger de ’toren van Babel’ van lening op lening kan worden. Goed nieuws voor de bankiers, want deze kunnen zo met weinig kapitaal heel veel winst maken. Uiteraard nemen ze hiermee ook een enorm risico. Zakt deze toren in elkaar, dan blijft de bank met een enorme schuld zitten. Dat zal de bankier uiteraard een rotzorg zijn. Die geniet ondertussen van zijn vette bonus in een zonnig land terwijl de belastingbetalers met de brokken zitten.

Haircuts
Gedurende tijden van economische bloei, is het vertrouwen zo hoog dat maar één tot tien procent overwaarde nodig is. Het gevolg: hetzelfde bezit wordt vaak tientallen keren beleend. Met een grote hoeveelheid geld in hun handen wordt de verleiding voor bankiers groot om die in zeer riskante beleggingen te steken. Denk aan hypotheken voor mensen die die eigenlijk niet kunnen betalen. Als het wantrouwen enorm sterk is, stijgen de haircuts tot bijna honderd procent. Het is dan vrijwel onmogelijk geld te lenen. De ’torens’ met hun virtuele geld storten in. De situatie in een economische recessie.

Twintig procent haircut voorkomt financiële crisis
Drie economen die bij de Engelse centrale bank werken, Andrew Haldane, Sujit Kapadia en Prasanna Gai, experimenteerden met een virtueel banksysteem met meerdere banken, waarbij elke virtuele bank zoveel mogelijk winst probeerde te maken. Dit gebeurt uiteraard door geld zo vaak mogelijk uit te lenen. Ze ontdekten dat door haircuts op 20 procent of hoger te stellen, oververhitting kan worden voorkomen. De limiet verlagen tot vijf procent (banken worden nu verplicht slechts zes procent van hun totale balans uit eigen vermogen te laten bestaan) vertienvoudigde  het risico op een bankencrisis. Kortom: geen strenge limieten eisen voor haircuts, is vragen om een zware financiële crisis.

Verergerd door fusies en op hol geslagen computerprogramma’s

Hetzelfde geld wordt vele keren uitgeleend.
Hetzelfde geld wordt vele keren uitgeleend.

Het haircutprobleem is flink verergerd doordat banken elkaar sinds de millenniumwisseling als razenden op hebben gekocht. Als een klein bankje als DSB omvalt is dat vervelend voor de rekeninghouders, maar voor de economie als geheel geen grote ramp. Als een reus als ING wankelt, betekent dat dat honderden miljarden euro’s in rook opgaan en Nederland op de rand van het faillissement wankelt, omdat onze politici zo stom zijn geweest zich hiervoor garant te stellen.

Ook zijn financiële producten steeds creatiever en innovatiever geworden, en vooral veel ingewikkelder. Het gevolg: één falend product betekent dat veel andere producten mee worden gezogen. Financiële besmettingen grijpen razendsnel om zich heen.

Hoe kan een nieuwe bankencrisis worden voorkomen?
De oplossing is volgens de onderzoekers dus de verplichting om maximaal tachtig procent te mogen belenen: een minimale haircut van twintig procent dus. Ook moeten banken veel meer echte liquide bezittingen aanhouden die ook echt hun waarde behouden. De onderzoekers noemen hierbij goud. Een onzinnig plan uiteraard, want de goudprijs schommelde van onder de 300 dollar per ounce in 2001 tot rond de 1800 dollar in 2011. Het is dan verstandiger te kiezen voor energie. De energieprijzen hangen vrij nauw samen met de economische ontwikkeling en met behulp van energie is vrijwel al het andere te maken, fantasie uitgezonderd.

Bronnen
‘Haircuts’ identified as a cause of financial crisis, New Scientist (2011)
Prasanna Gai, Andrew Haldaney en Sujit Kapadia, Complexity, Concentration and Contagion, Bank of England (speech), 2011

Oorzaak economische crisis gevonden: haircuts Meer lezen »