bijna dood ervaringen

De door Richard Dawkins gehate christelijke John Templeton Foundation keert een beurs van 5 miljoen dollar (iets meer dan 4 miljoen euro) uit om onsterfelijkheid te bestuderen. Filosoof John Fischer moet antwoord geven op de vraag die de mensheid al sinds haar ontstaan bezig houdt. Ook wordt gekeken naar de vraag of onsterfelijkheid nu te bereiken valt. Zal The Immortality Project ons eindelijk antwoord geven op deze nijpende vraag?

De John Templeton Foundation, opgericht door de in 2008 overleden zeer succesvolle belegger John Templeton, is niet erg populair bij mensen als Richard Dawkins en andere hard core atheïsten. De reden is dat deze stichting volgens hen probeert religie te legitimeren door het corrumperen van wetenschap. Aan de andere kant kan je ook zeggen dat clubs als de Templeton Foundation  nieuwe gezichtspunten bieden, weg van het orthodoxe verlichtingsfundamentalisme. De toestroom van niet-westerse, Chinese en Indiase wetenschappers de laatste jaren heeft al tot de nodige interessante ontwikkelingen geleid, denk aan het onderzoeken van traditioneel-Chinese kruiden, nieuwe benaderingen in de natuurkunde en dergelijke. Zolang de principes van bona fide wetenschapsbeoefening maar niet worden geschonden, dus niet wordt gerommeld met onderzoeksresultaten of er sprake is van suggestieve onderzoeksvragen,  zijn er m.i. meer voor- dan nadelen aan dit soort activiteiten. Zoals blijkt uit onderstaand stuk. Geen “serieuze wetenschapper” zou zich hiermee zonder prikkel durven bezig te houden.

Onderzoek naar onsterfelijkheid
De Templeton Foundation heeft nu een drie jaar durende onderzoeksbeurs van vijf miljoen dollar toegekend aan John Martin Fischer, hoogleraar Filosofie van de Californische universiteit Riverside om grondig onderzoek te doen naar een groot aantal vraagstukken op het gebied van onsterfelijkheid. “Mensen hebben nagedacht over onsterfelijkheid gedurende de gehele menselijke geschiedenis. We hebben een diepe menselijke behoefte om te weten te komen wat met ons gebeurt na de dood,” aldus onderzoeksleider Fischer. “Een deel [van deze nieuwsgierigheid] wordt  opgewekt door het feit dat er nu vorderingen zijn in levensverlengingstechnieken, welke de vraag doen opkomen of onsterfelijkheid mogelijk is en of onsterfelijkheid wenselijk is.”

Fischer wijst op het werk van denkers als Ray Kurzweil, die voorspelt dat de mens en computers samen zullen worden gevoegd en Kenneth Hayworth, de man die zich bezig houdt met het mogelijk proberen te maken van mind uploading, het kopiëren van de menselijke geest in een computerbrein.

Bijna-dood ervaringen
Er zijn veel ooggetuigeverslagen van bijna-dood ervaringen, uittredingen en vorige levens, maar deze moeten om van wetenschappelijke waarde te zijn, worden onderworpen aan grondige analyse, aldus Fischer. Het Immortality Project zoekt onderzoeksvoorstellen van vooraanstaande wetenschappers, filosofen en theologen. Hun werk zal worden beoordeeld door goed aangeschreven collega’s in hun vakgebied en ook worden gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften en tijdschriften voor het algemene publiek. Het doel van Fischer en de zijnen is voor eens en voor altijd vast te stellen of de voortdurende stroom aan ervaringen het gevolg is van een biologisch proces of dat er werkelijk sprake is van een metafysische ervaring. “We zullen zeer zorgvuldig bijna-dood ervaringen en vergelijkbare fenomenen documenteren, waarbij we proberen vast te stellen of het om mogelijke glimpen van het hiernamaals  gaat of door biologische processen opgewekte illusies,” belooft Fischer. “Onze aanpak zal compromisloos, rigoureus wetenschappelijk zijn.” Helaas voor UFO-liefhebbers komen buitenaardse ontvoeringen niet in aanmerking, aldus Fischer. Zijn groep wil vaststellen aan de hand van bijna-dood ervaringen welke veelbelovend zijn, welke nonsens zijn en welke door wetenschappelijk onderzoek gefalsificeerd zijn. Bestaat er een hiernamaals? Fischer en zijn groep hopen hier over een paar jaar meer over te kunnen zeggen.

Waarom zien Amerikanen tunnels en Japanners tuinen?
Een van de vragen die de onderzoekers hopen te beantwoorden is de culturele variatie in bijna-dood ervaringen. De miljoenen Amerikanen (en de Nederlanders) die een bijna-dood ervaring hebben doorgemaakt vertellen consistent over een tunnel met een helder licht aan het eind. Japanners die een bijna-dood ervaring hebben doorgemaakt, waren tijdens de ervaring meestal een tuin aan het verzorgen. Een onderzoeksvraag wordt dan ook, waardoor deze culturele verschillen worden veroorzaakt. Door neurologen is verondersteld dat verstikkingsprocessen in het afstervende brein de tunnelervaring opwekken. Klopt deze biologische verklaring, dan zouden ook de Japanners de tunnel moeten zien, wat, zo blijkt, dus niet het geval is. Hoe absoluut zijn onze culturele normen en waarden? Denken Japanners inderdaad fundamenteel anders dan westerlingen – iets wat veel Japanners graag geloven?

Is onsterfelijkheid de moeite waard?
Is een eindeloos, nooit eindigend leven een hemel of een hel? De meningen onder filosofen zijn verdeeld. De optimisten onder hen, waaronder Fischer zelf, denken dat een leven in een soort hemel voldoende boeiende elementen zal bevatten. De pessimisten denken dat de dood zin aan het leven geeft en de beperkte tijd die ons sterfelijke lichaam ons geeft, ons ertoe aanzet het beste uit het leven te halen. Een eeuwig durend leven lijkt hen een marteling omdat na verloop van heel veel tijd de verveling en een blasé gevoel toe zal slaan. Hoeveel is moed waard als je weet dat je toch niet zult sterven? Ook het geloof in hemel, hel en een leven na de dood die door veel mensen wordt gedeeld, zal logisch worden uitgeplozen. Wat zijn de logische en morele consequenties van een leven na de dood?

Religie en wetenschap
Vragen die ons kunnen helpen een nieuwe richting te vinden. Ook denk ik dat een belangrijke reden dat het Westen stagneert en wordt geplaagd door gevoelens van zinloosheid en doelloosheid, is dat metafysica is afgesneden van de wetenschap. Onze voorouders beschikten over een geïntegreerd wereldbeeld waarin wetenschap en godsdienst één geheel vormden. Er is veel aandacht geweest voor de nadelen hiervan. Denk aan de onzachte ervaringen van Galilei met de Kerk. Het had echter ook de nodige voordelen. Religie inspireert mensen en stelt ze gerust. Er was een duidelijk beeld van goed en kwaad, een duidelijke richting. Er was meer vertrouwen dan er nu is. Religie inspireert ons ook om verder te kijken dan onszelf en onze onmiddellijke behoeften. Dat er kwaadaardige religies en kwaadaardige elementen in overwegend goedaardige religies bestaan is helaas een feit. Maar moeten we het kind met het badwater weggooien?

Lees ook
De voortbestaanswaarde van religie
De dood, een verkenning
Kosmisme, de religie van de toekomst

Bronnen
UC-Riverside Philosopher Will Lead $5-Million Study of Immortality, The Chronicle of Higher Education, 2012
Immortality Project – project website