Het proof-of-concept, vergeleken met een Amerikaanse penny. Bron: Stanford University
SF-fanaten herinneren zich zonder twijfel de verfilmde roman Fantastic Voyage over een expeditie in de bloedbaan van een zieke geniale geleerde om zijn leven te redden. Mensen tot de grootte van een amoebe laten krimpen kunnen we nog niet, maar er is nu wel door Stanford-docent Ada Poon een op afstand bedienbaar en met radiostraling te voeden robotje ontwikkeld dat in de bloedbaan kan navigeren.
Tot dusver werd dit onmogelijk geacht: het menselijk lichaam absorbeert kortgolvige radiostraling en langgolvige straling vereist veel te lange antennes. Poon kreeg een slimme ingeving: ons lichaam blijkt een ‘low loss dielectric’ te zijn voor korte radiogolven (1 GHz). Deze dringen volgens haar nieuwe model daarom veel dieper in het lichaam door dan tot nu toe aangenomen. Overigens ook iets om mee te nemen bij de zogenaamd “risicoloze” mobiele UMTS-straling die ook van kortgolvige radiostraling in precies dit frequentiegebied gebruik maakt. Hierdoor werd het mogelijk het vaartuigje aan te sturen en draadloos van energie te voorzien.
In deze korte, twintig seconden durende animatie de werking van dit opmerkelijke voertuigje.
In de VS lopen de kosten van de gezondheidszorg nog veel erger uit de hand dan hier, en dat wil wat zeggen. Geen wonder dat uitvinders werken aan slimme en goedkope innovaties. Helaas zijn de gevestigde belangen enorm. Tijd voor een wereldwijde trendbreuk, aldus de visionaire cardioloog en professor Eric Topol. Zero tolerance for peak fantasy.
Medische tests uit de computer
De ontwikkeling van nieuwe medische technieken is onlosmakelijk verbonden met toename in de kostprijs. Dat gaat echter veranderen. De digitale wereld, waarin van informatie-gebaseerde dingen de kostprijs de nul nadert, dringt nu steeds meer de medische wetenschap binnen. Ons genoom, bijvoorbeeld, zoals opgeslagen in ons DNA, is in feite een digitale code. Nu leren we wel steeds meer dat epigenetica (de manier waarop genen zich gedragen, staan ze bijvoorbeeld in- of uitgeschakeld) heel belangrijk is maar toch. Zit het DNA eenmaal in de computer, dan vervangt in principe een zoekactie door een computer alle genetische tests.
Simpel apparaatje bespaart 20 miljoen dure hartonderzoeken per jaar Een ander voorbeeld. De stethoscoop bestaat nu al bijna tweehonderd jaar, maar werd in het begin heel moeizaam geadopteerd door de conservatieve artsen. Er is nu een opvolger voor de stethoscoop, hartmonitor en dergelijke ontwikkeld: een miniatuur ultrageluidscanner,zo groot als een mobieltje, die alle hartgeluiden en -bewegingen in beeld brengt en zo de behandelend arts veel meer informatie geeft – waaronder de exacte vorm en bewegingen van alle onderdelen van het hart, binnen enkele seconden. Ook als videoclip.
De kosten voor gezondheidszorg in de VS lopen totaal uit de hand. Bron: singlemindedwomen.com
Het apparaatje is met 7 700 dollar veel goedkoper dan de vele vervolgonderzoeken die hiermee uitgespaard worden. Toch smoort de bureaucratie in de Amerikaanse gezondheidszorg (ook daar ja) dit in de kiem. Dit apparaatje vervangt namelijk alle echo’s en hartscans. Daarentegen worden deze pocketscanners zeer snel ingevoerd in China, India en Brazilië. Deze apparaatjes zouden in de VS en Europa miljarden per jaar besparen maar de gevestigde belangen verhinderen dat dit in wordt gevoerd. Dokters in de VS worden – net als in Nederland – betaald per verrichting, dus het afschaffen van alle echo’s zou een enorme omzetdaling betekenen.
Draadloze zender bespaart drieduizend dollar
Een ander voorbeeld van Topol zijn slaapapneu-tests. In feite is slaapapneu, het stokken van de ademhaling tijdens de slaap, eenvoudig vast te stellen met draadloze sensoren op het lichaam van de slapende patiënt. Dit kost minder dan honderd dollar. Een nacht in een slaaplab in een Amerikaans ziekenhuis doorbrengen kost drieduizend dollar.
‘Technologie doorbreekt kruideniersdenken behandelend artsen’
Topol gelooft dat de snelle voortgang in techniek een einde zal maken aan kostenverslindende diagnosemethoden en het economische model dat artsen, verzekeraars en ziekenhuizen hanteren voor de gezondheidszorg radicaal gaat veranderen. Snelle DNA-sampling, goedkope, zeer gevoelige sensoren en de steeds stijgende mobiele bandbreedte van internet en rekenkracht van computers gaan heel veel dure onderzoeken vervangen.
Homo bio-informaticus
Denk ook aan steeds betere biosensors en betere beelden. Het voorlopige eindresultaat: high-definition man, een zeer nauwkeurig digitaal totaalbeeld van alle levensprocessen in het licchaam. Stel je voor hoe het is dat chronische ziekten in een zeer vroeg stadium al worden ontdekt en eenvoudig aangepakt voor het te laat is.
Occupy de gezondheidszorg!
Topol merkt dat de gevestigde belangen in de gezondheidszorg enorm groot zijn. Daarom gelooft hij dat alleen een opstand van de Amerikaanse burgers, te vergelijken met de Occupy-beweging, een einde kan maken aan de lucratieve afpersingsindustrie die de Amerikaanse gezondheidszorg nu is. Overigens is het in Nederland wel iets beter, maar de structurele problemen zijn vergelijkbaar. Persoonlijk schat ik dat meer dan de helft van alle kosten in de gezondheidszorg op de een of andere manier met medische onderzoeken te maken heeft. Dit zou dus wel eens heel veel uit kunnen maken.
Medisch onderzoek staat in de communistische eilandstaat Cuba op een hoog peil. Daarom is het ook niet zo verwonderlijk dat uitgerekend Cubaanse onderzoekers CimaVax-EGF, het eerste vaccin ooit tegen longkanker hebben ontwikkeld. Het vaccin wordt nu voor het eerst klinisch ingezet en zal ook aan het buitenland worden verkocht.
Gisela Gonzalez toont het eerste vaccin tegen kanker ter wereld.
Chemotherapie en radiotherapie zijn erg duur. Een arm land als Cuba kan een dure westerse behandeling niet betalen. Ook worden Cubaanse onderzoekers niet betaald door de farmaceutische industrie, zoals in het westen, maar door de staat. Vandaar dat er in Cuba vooral veel onderzoek wordt gedaan naar goedkope, doeltreffende behandelingen voor ziekten als kanker. Die prikkel is er in landen als Nederland en andere kapitalistische landen helaas niet. Vandaar ook dat de kosten van de gezondheidszorg hier en bij Cuba’s aartsvijand, de VS, exploderen.
Het CimaVax-EGF vaccin is een resultaat van 25 jaar onderzoek naar ziekten die gerelateerd zijn aan tabaksmisbruik, een ernstig probleem op dit eiland dat bekend staat om zijn Havana-sigaren. Onderzoekers en wetenschappers aan het Center of Molecular Immunology (CIM) in Havana deden de ontdekking. Volgens Gisela Gonzalez, onderzoeksleidster, is het hoofdingrediënt van het vaccin een eiwit dat door zich uitzaaiende kankergezwellen wordt geproduceerd: de epidermale groeifactor (EGF).
Het lichaam van de patiënt maakt op die manier antistoffen aan tegen dit eiwit. Het vaccin verandert zo kanker in een chronische, beheersbare ziekte, die door het menselijke afweersysteeem onder de duim gehouden kan worden.
Het immunogene vaccin is geschikt voor patiënten met vergevorderde longkanker in het derde en vierde stadium die nergens anders meer op reageert. “Het is onmogelijk de ziekte te voorkomen, maar patiënten in kritieke toestand knappen er aanzienlijk van op.”
Volgens haar is CimaVax-EGF klinisch getest bij meer dan 1000 patienten verspreid over het eiland en wordt nu gratis verspreid in alle ziekenhuizen van het land. Gonzalez wil dit principe ook toepassen bij het behandelen van andere kankersoorten zoals prostaatkanker, baarmoederhalskanker en borstkanker.
Longkanker is één van de meest voorkomende kankersoorten. De ziekte doodt wereldwijd ongeveer 5 miljoen mensen per jaar. Naar verwachting zal dit aantal stijgen tot acht miljoen in 2030 tenzij wereldwijd de rookgewoonten radicaal veranderen. Op Cuba kost longkanker 20 000 mensen per jaar het leven, in Nederland tienduizend: relatief drie keer zo weinig. Longkanker is in twaalf van de vijftien Cubaanse provincies de voornaamste doodsoorzaak.
Kanker is geen ziekte, maar een nieuw organisme, aldus celbioloog Duesberg van de universiteit van Berkeley. Met deze nieuwe, opmerkelijke theorie schopt hij stevig tegen de schenen van het medische establishment.
Kanker als parasiet
Kankergezwellen hebben een aantal duivelse trekjes. Zo passen ze zich aan en beschikken vaak over allerlei trucs om in leven te blijven en het afweersysteem om de tuin te leiden.
Een kankercel (rechts) heeft zonder uitzondering een afwijkend aantal chromosomen van een normale cel (links). Volgens Duesberg een teken dat zich een nieuwe soort heeft gevormd
Kankerpatiënten zien kankers als parasieten die hun lichaam overnemen. Volgens bioloog Duesberg is dit meer dan een metafoor. Hij ziet tumoren als parasitaire organismen. Elk kankergezwel is een nieuwe soort die, zoals de meeste parasieten, afhankelijk is van de gastheer voor voedsel, maar verder onafhankelijk opereert van de gastheer – vaak tot diens nadeel. Kankers zijn qua complexiteit vergelijkbaar met bacteriën, aldus Duesberg, maar zijn nog steeds autonoom. Kankergezwellen hebben geen andere cellen nodig om te overleven: kankercellen volgen geen orders op en kunnen overal groeien. Duesberg ziet dit als kenmerken van een nieuwe soort.
Dit nieuwe inzicht in de aard van kanker kan nieuwe behandelmethodes opleveren, aldus Duesberg. Cellen afkomstig van kankergezwellen, bijvoorbeeld de bekende onsterfelijke HeLa-cellijn, afkomstig van patiënte Henriette Lacks, hebben ook doorgaans meer chromosomen dan normale cellen. Omdat de verstoorde chromosomen onder een microscoop zichtbaar zijn kan dat ook tot nieuwe diagnosemethodes leiden.
Besmettelijke kankers
Inderdaad zijn er een drietal vormen van kanker bekend die van dier op dier overgebracht kunnen worden (niet te verwarren met kankersooerten die door virussen worden veroorzaakt).
De Tasmaanse duivel wordt met uitsterven bedreigd door de devil facial tumor disease, een parasitaire kanker die Tasmaanse duivels aanvalt en doodt. Deze kanker wordt via een enkele (of meerdere) kankercellen overgedragen van de ene Tasmaanse duivel naar een andere. Een vergelijkbare parasitaire kanker, canine overdraagbare venerische tumor, wordt tussen honden overgedragen via een enkele kankercel, waarvan het DNA dateert van de tijd waarin de eerste honden werden gedomesticeerd. Ook bij een hamstersoort komt een overdraagbare kankersoort voor. In deze gevallen is kanker een succesvolle zeflstandig levende parasiet geworden. Een nieuwe soort dus.
‘Kanker door een afwijkend aantal chromosomen’ Opmerkelijk is dat letterlijk alle kankergezwellen een abnormaal aantal chromosomen in hun cellen hebben (aneuploïdie). Deze aneuploïdie is volgens de aanhangers van de populairste kankertheorie, de mutatietheorie, een gevolg van een mutatie. Duesberg ziet dat anders: volgens hem begint de kankervorming door aneuploïdie.
Duesberg ontdekte dat kankergezwellen onderling zeer sterk verschillen. Zelfs gezwellen van dezelfde kankersoort, afkomstig van verschillende patiënten, hebben een heel andere chromosoomverdeling. Duesberg’s theorie is daarom dat kanker een succesvolle speciatie (soortvorming) is. Een schrale troost voor kankerpatiënten, maar ze zijn dus het thuis van een nieuwe soort.
Mad scientist of visionair? Church heeft een werkelijk visionair idee. En hij weet al hoe hij dat gaat verwezenlijken. Sommigen denken dat in tien jaar de eerste genetisch gemanipuleerde kunstmensen al geboren worden. Bij bacteriën is het immers ook al gelukt…
Knutselen aan het genoom nu nog lastig en duur
Op dit moment is het extreem lastig om uitgebreide veranderingen in zelfs het kleinste genoom aan te brengen. In 2010 kondigde bioloog en zakenman Craig Venter aan, dat zijn team het DNA van een bacterie had vervangen door een door Venter zelf geschreven DNA en haalde hier het toptijdschrift Science mee[1]. Zijn team stelde kleine stukjes DNA samen met een specifieke basevolgorde en voegde ze toen samen om zo een compleet bacteriegenoom te bouwen. Een ontzagwekkende prestatie, maar makkelijk was het niet: het kostte Venter 40 miljoen dollar en 400 mensjaren werk.
MAGE, een machine die de evolutie van o.a. bacteriën sterk kan versnellen en die we al eerder op Visionair beschreven, kan dit in veel minder tijd. Het recept van bedenker Church: voeg gewijzigd DNA van duizenden genen toe, run de machine voor enkele cycli en een groot deel van de cellen moet beschikken over de gewenste veranderingen. Dit kan (en is) gecontroleerd door DNA-sequencing uit te voeren.
DNA geheimschrift
Sommigen denken dat de eerste designer baby al binnen tien jaar geboren kan worden.
Als dit idee werkt, kunnen hiermee enkele waarlijk visionaire (en, zoals zo vaak, uiterst omstreden) plannetjes worden uitgevoerd die op dit moment onmogelijk moeilijk in praktijk te brengen zijn. Dit is ook de reden dat hij MAGE uitvond. Zijn grote doel: het DNA van mens, dier en bacterie kunnen herschrijven zoals hij dat wil. Samen met collega Joseph Jacobson (de uitvinder van e-ink, elektronische inkt, volgens velen de opvolger van LCD schermen) kwam hij op het idee om de totale genetische code van het leven te wijzigen. Dus niet alleen het DNA zelf veranderen, nee, ook de bouwstenen van het DNA en de manier waarop DNA wordt vertaald veranderen. Als kunstmatig DNA uit andere letters bestaat dan natuurlijk DNA, kan het niet meer gelezen of veranderd worden door een natuurlijke bacterie of virus.
Ongeveer zoals een handleiding in het Japans niet erg nuttig is voor iemand die geen Japans begrijpt. Dit idee toepassen voorkomt dat genetisch gemanipuleerde organismen hun genen verspreiden in het wild, op dit moment terecht een grote angst bij tegenstanders van genetische manipulatie. En er is nog een prettige bijkomstigheid: virussen kunnen geen slachting meer aanbrengen onder genetisch gemanipuleerde bacteriën. Zodra het virus-DNA wordt vertaald, ontstaat er een volkomen onbruikbaar eiwit. Ongeveer zoals je videocamera er uitziet als je die zelf probeert te repareren met een Japanse handleiding.
Op dit moment kost infectie met fagen (bacterievirussen) biotechbedrijven miljarden per jaar. De bacteriën in één klap virusresistent maken zou dus erg lucratief zijn. Tot er een kwaadwillige concurrent of slimme biotech-hater uiteraard een virus ontwikkelt dat deze code wel kan lezen…
Compleet virusresistent
Carr en zijn collega’s zijn al begonnen ‘overtollige’ codons (DNA-‘woorden’ die elk voor een andere aminozuur (eiwitbouwsteen) staan) te verwijderen uit het genoom van E. coli. Ze beginnen met het zeldzaamste, het stopcodon TAG. Deze stopcodons worden vervangen door een ander stopcodon, TAA. Het zal veel meer tijd kosten om alle stopcodons te verwijderen. Ook moeten de ribosomen (de eiwitfabriekjes in de cel) zo worden gemanipuleerd dat ze TAG niet meer herkennen als stopcodon. TAG kan dan worden gebruikt als code voor bijvoorbeeld een kunstmatig aminozuur dat in de natuur helemaal niet voorkomt. Hiermee zou je supereiwitten kunnen maken die bijvoorbeeld heel hitteresistent, stabiel, elektrisch geleidend of iets dergelijks zijn. Dit heeft ook als voordeel dat het onmogelijk is geworden om een nieuw gen te kopiëren naar een natuurlijk organisme. Bacterieseks, waarbij twee bacteriën DNA uitwisselen, wordt zo onmogelijk. Bacterieseks is de oorzaak dat bijvoorbeeld antibiotica-resistenties van de ene bacteriesoort naar de andere kunnen overspringen.
Wie stopt de killer-E. coli?
Er zijn potentiële gevaren aan het virusbestendig maken van organismen. Ze krijgen zo een belangrijk evolutionair voordeel. Stel dat een genetisch gemanipuleerde E. colibacterie in onze ingewanden terecht komt. De virusbestendigheid zou het organisme dan wel eens de overheersende darmbacterie kunnen maken met voor de gastheer nogal nare gevolgen. Een oplossing is wellicht om het kunstmatige aminozuur essentieel te maken voor het organisme en tegelijkertijd er voor te zorgen dat het organisme dat niet zelf kan produceren. En als echt niets anders meer helpt, kunnen biologen virussen ontwikkelen die wél in staat zijn deze bacteriën ziek te maken.
Mens wordt virusvrij
Church denkt dat met deze techniek onze virusprobleempjes voorbij zijn. Op deze manier kan je volgens hem industriële microben, landbouwplanten en -dieren en zelfs mensen virusvrij maken. Church gebruikt MAGE nu al om menselijke stamcellijnen te modificeren. Het doel: vaststellen of bepaalde mutaties bepaalde ziekten veroorzaken. Met MAGE kan hij zeer snel deze mutaties in stamcellijnen inbrengen en er zo achter komen of die mutatie inderdaad een bepaalde ziekte veroorzaakt. Dit kan nu een miljoen maal sneller en zal een enorme stroomversnelling in het biomedisch onderzoek opleveren. In een later stadium wordt celtherapie mogelijk. Zo kunnen leverpatiënten een genetisch gemanipuleerde lever krijgen die resistent is tegen het hepatitis C-virus. Church denkt dat de meeste patiënten logischerwijs zullen kiezen voor virusresistente donororganen.
Uiteraard is dit gemakkelijker gezegd dan gedaan. Ons DNA bestaat uit bijna 3,2 miljard baseparen. Soms wordt het gewijzigde DNA op de verkeerde plek in het DNA aangebracht. In dat geval ontstaan er uiteraard vervelende gevolgen. Collega Carr denkt daarom dat het toepassen van deze techniek op mensen een bron is van gevaar. Als er eenmaal grote aantallen mensen met een virusresistente kunstlever rondlopen, denkt Church dat het een kwestie van tijd is voordat klinieken virusresistente embryo’s vervaardigen. Het veranderen van het menselijk DNA op zo’n manier dat genetische veranderingen aan kinderen worden doorgegeven is lang gezien als taboeonderwerp. Church denkt echter dat de weerstand tegen deze technieken dezelfde weg zal gaan als weerstand tegen in-vitro fertilisatie en orgaantransplantaties. Zodra mensen zien dat ze werken, zullen ze worden geaccepteerd.
Mensheid splitst in twee soorten
Ethicus Arthur Caplan, adviseur van de Amerikaanse overheid, ziet nog een essentieel ethisch bezwaar. In feite splits je de mensheid zo in twee verschillende soorten die niet met elkaar kinderen kunnen krijgen. Een toekomstige genetisch gemanipuleerde mens is zo niet in staat om zelf te beslissen met wie hij of zij kinderen wil.
Caplan denkt wel dat MAGE ethisch zuiver gebruikt kan worden om genetische ziekten te voorkomen en te genezen. Maar ook dan zijn er de nodige ethische vraagstukken. mag genetische manipulatievan mensen alleen worden gebruitk om erfelijke ziekten te voorkomen of ook om mensen te verbeteren? Wie komt in aanmerking? Welke regels moeten worden ingevoerd? Caplan denkt dat we maar beter snel kunnen beginnen hierover na te denken. Als de ontwikkelingen met dit tempo doorgaan en Church slaagt er in om hogere diersoorten te manipuleren, zou het wel eens binnen tien jaar zover kunnen zijn dat de eerste designerbaby wordt geboren. Dan maar hopen dat er niet een moordzuchtige maniak komt die met een gemanipuleerd virus de nieuwe of juist de bestaande mensensoort uit probeert te roeien. Wij kennen wel wat enge groepen die graag van de mens af willen…
De meeste ziekten zijn in een vroeg stadium goedkoper en doeltreffender te behandelen. Ook zijn de voortekenen van ziekten sneller te zien als er geregeld een checkup plaatsvindt.De enorme voordelen vaneen medische checkup.
We zijn zuiniger op auto’s dan op ons lichaam
Door een jaarlijkse medische checkup kunnen ziekten in een vroeg stadium, als ze nog makkelijk te behandelen zijn, ontdekt worden.
Er zijn strenge regels voor ons wagenpark. Auto’s moeten aan strenge technische eisen voldoen, mensen moeten een zwaar rijexamen afleggen als ze de weg op willen en elk jaar moeten auto’s doorgelicht worden door een garage – de APK-keuring. Dat is niet voor niets. Technisch onveilige auto’s waarvan bijvoorbeeld de remmen niet meer werken of de schokdempers op het punt staan de geest te geven, zijn een zeker recept voor bloederige verkeersongelukken.
Opmerkelijk genoeg springen we in vergelijking hiermee zeer nonchalant om met ons stoffelijk hulsel, waar zonder we toch niet kunnen bestaan. Zolang ons lichaam gezond is, bezoeken we de huisarts alleen als we verhuizen. Chronische ziekten worden gewoonlijk veroorzaakt door slechte leefgewoontes of onbehandelde kwalen in de jaren dat we nog gezond zijn. Tegen de tijd dat de klachten ernstig genoeg worden om er mee naar de dokter te gaan, is behandeling, laat staan genezing, veel moeilijker of zelfs onmogelijk geworden.
Voorkomen, preventie dus, is veel goedkoper dan genezen
Naast de onnoemelijke hoeveelheid menselijk leed die voorkomen wordt door het op tijd aanpakken van chronische ziekten, is er ook een ander argument. Het is veel goedkoper een ziekte als diabetes of reuma te voorkomen, bijvoorbeeld door een ander dieet, dan om deze ziekten en de vele ernstige ziektes die daar weer door veroorzaakt worden, diabetes kan onder meer tot blindheid en zware infecties leiden, te behandelen.
Mensen worden pas gestimuleerd om wat aan hun ongezonde gewoonten te doen, als ze weten dat nu al hun lichaam aan het aftakelen is. Dit geldt vooral in de “onsterfelijke jaren”. Waarschijnlijk gaan jonge rokers of drinkers snel wat doen aan hun verslaving, als ze weten dat hun lichaam nu al ernstig wordt beschadigd en ze over twintig jaar hier uiterst vervelende gevolgen van ondervinden. Of als de verzekeraar vervelend gaat worden.
Jaarlijkse gezondheids-APK: de voordelen
De beste manier om deze lichamelijke schade op het spoor te komen is een jaarlijkse checkup: een APK-keuring voor het lichaam dus. Als bepaalde bloedwaarden boven de limiet uitkomen of uit een MRI-scan van ons lichaam blijkt dat er beginnende tumoren ergens zitten, kunnen deze snel aangepakt worden. Dit voorkomt enorm veel gezondheidsschade in de toekomst. Verzekeraars kunnen op deze manier het ontstaan van chronische ziekten voorkomen. Dit heeft zowel voor de patiënt zelf als voor de economie enorme voordelen. Het grootste deel van de kosten van de gezondheidszorg wordt namelijk veroorzaakt door “grootverbruikers” die voor chronische ziekten worden behandeld. Het voorkomen van chronische ziekten levert per patiënt al gauw tienduizenden euro’s op.
Een overzicht.
Ziekte
Aantal patiënten
Kosten/jaar patiënt
Kosten totaal
Diabetes[1]
740 000
1 900
1,2 miljard
Dementie[2]
230 000
14 000
3,2 miljard
Hypercholesterolemie[3]
1 500 000
240
0,35 miljard
Kanker[4] [5]
544 000
6 250
3,4 miljard
Onderzoeken moeten veel eenvoudiger en goedkoper
Om de jaarlijkse lichaams-APK mogelijk te maken, moeten bloedonderzoeken veel goedkoper en sneller kunnen plaatsvinden dan nu. Laboratoria kunnen niet zo snel werken en zijn veel duurder dan een lab on a chip. Standaardonderzoeken als hematocriet, leucocriet, glucosespiegels, bloeddruk, cholesterol en dergelijke zouden heel goed geautomatiseerd kunnen worden.
Aubrey de Grey is biomedisch gerontoloog en onderzoeksleider van een stichting die gewijd is aan onderzoek naar levensverlenging. Hij rekent er op dat nog tijdens zijn leven artsen over alle hulpmiddelen beschikken om ouderdom te “genezen” — wat betekent dat ouderdomsziekten verleden tijd zijn en het leven tot in lengte van dagen kan worden verlengd.
“Ik vermoed dat we vijftig procent kans hebben om binnen ongeveer vijfentwintig jaar veroudering medisch onder controle te hebben gebracht,” aldus de Grey in een interview dat hij gaf voordat hij een lezing hield voor de Britse Royal Academy of Science. “Met onder controle brengen, bedoel ik dezelfde mate van medische controle die we over de meeste infecties hebben vandaag de dag.”
De ideeën van De Grey zijn bij zijn vakgenoten op zijn zachtst gezegd omstreden.
De Grey ziet een tijd voor zich waarin mensen naar hun artsen gaan voor regelmatige “onderhoudsbeurten”, wat tegen die tijd gentherapie, stamceltherapie, stimulering van het immuunsysteem en een aantal andere geavanceerde medische technieken inhoudt.
De Grey is wetenschappelijk onderzoeksleider voor de Californische non-profit stichting SENS (Strategies for Engineered Negligible Senescence) Foundation. Hij is medeoprichter van de stichting in 2009.
De Grey ziet veroudering als de levenslange ophoping van verschillende typen moleculaire en cellulaire schade in het lichaam. “Het idee is aan zogeheten preventieve geriatrie te doen, waarbij periodiek moleculaire en cellulaire schade wordt gerepareerd voor deze schade ziekte verwekt”.
Lang leven als bijverschijnsel van genezen ouderdomsziekten
Chronische ouderdomsziekten dreigen ons gezondheidszorgstelsel totaal te ontwrichten. Dodelijke hartaanvallen of infectieziekten zijn medisch gezien niet erg duur, maar chronische ziekten als kanker zijn dat wel. Alleen als we ouderdomsziekten uitroeien, blijkt de gezondheidszorg betaalbaar en op te brengen. Een prettig nevenverschijnsel is dat we veel langer leven, aldus De Grey.
De uitdaging
Op dit moment wordt per jaar ongeveer drie maanden aan de levensverwachting toegevoegd. Experts schatten dat er in 2030 ongeveer een miljoen mensen van honderd jaar of ouder in de wereld zijn. Sommige onderzoekers denken dat de zich uitbreidende epidemie van overgewicht de levensverwachting zal drukken.
De ideeën van De Grey lijken erg radicaal, maar feit is dat de twintigduizend dollar die het blad Massachusetts Institute of Technology (MIT) Technology Review uitloofde als beloning voor elke moleculair bioloog die aan kon tonen dat De Grey’s SENS-theorie “zo fout was dat deze het niet waard was op academisch niveau besproken te worden” nooit is uitgekeerd.
De rechters op het panel dat de beslissing nam, grepen in toen een groep van negen vooraanstaande wetenschappers De Grey’s werk als “pseudowetenschap” karakteriseerden. Zij waren van oordeel dat SENS grenswetenschappelijk bezig was, namelijk actief op een terrein met ideeën die nog experimenteel getest moeten worden. Sommigen, aldus de jury, vinden deze ideeën intrigerend. Anderen staan vrij ze in twijfel te trekken.”
Celtherapie
Als we progeriapatiëntjes kunnen genezen, hebben we waarschijnlijk ook de sleutel voor het aanpakken van veroudering in handen.
De Grey’s primaire doel is het aanpakken van ouderdomsziekten. Deze ziekten laten op dit moment de kosten van de zorg in Nederland en andere westerse landen exploderen en veroorzaken zeer veel menselijk leed. In De Grey’s woorden: “Het is absoluut niet de bedoeling mensen in slechte conditie in leven te houden. Dit gaat over het voorkomen van ouderdomsziekten. De therapieën waar we nu aan werken leiden slechts tot een lang leven als bijeffect van een betere gezondheid.”
De Grey deelt ouderdomsschade op in zeven categorieën, waarvoor reparatietechnieken moeten worden ontwikkeld om zijn visie van herhaaldelijke onderhoudsbeurten werkelijkheid te laten worden. In sommige categorieën staat de wetenschap nog in de kinderschoenen, terwijl er andere categorieën zijn waar het doel bijna mee bereikt is. Een voorbeeld van een dergelijke bijna voltooide categorie is stamceltherapie. “Stamceltherapie is oorspronkelijk bedoeld om een bepaald type schade om te keren, namelijk het verlies van cellen die afsterven en niet automatisch worden vervangen. Stamceltherapie wordt nu al klinisch getest in mensen,” aldus de Grey. Hij gaf als voorbeelden mensen met ruggenmergbeschadigingen. De Grey en anderen stellen dat deze technieken op een dag gebruikt kunnen worden om door ziekten beschadigde hersenen en harten te herstellen.
Levensduur: onbeperkt
Uiteindelijk is er altijd een fysieke doodsoorzaak. hart- en vaatziekten zijn de grootste doodsoorzaak onder oudere mensen. Op dit terrein is er nog veel onderzoek te verrichten, al weten onderzoekers nu in welke richting ze moeten zoeken. hartziekten die hartstoornissen, hartaanvallen en beroertes veroorzaken worden veroorzaakt door de ophoping van “moleculair afval” – bijproducten van de stofwisseling – die ons lichaam niet kan afbreken of uitscheiden. “Dit afval hoopt zich in de cellen op en gaat uiteindelijk in de weg zitten van de manier waarop de cel werkt.”, aldus de Grey.
De Grey werkt samen met Amerikaanse collega’s om enzymen te identificeren in niet-menselijke soorten die het afval kunnen afbreken en de cellen kunnen schoonmaken. Het doel is genetische therapieën te ontwikkelen die deze vermogens aan mensen geven. “Als we het menselijk lichaam bepaalde vormen van cholesterol kunnen laten maken die zich niet ophopen in de cellen van bloedvaten, zouden we simpelweg geen hart- en vaatziekten krijgen, aldus hem.
Hoe oud zullen we worden?
De Grey aarzelt om exacte voorspellingen te doen over de verwachte levensduur in de toekomst, maar zegt wel dat met elke grote stap in levensverlenging, wetenschappers meer tijd zullen hebben om nog meer wetenschappelijke vooruitgang te boeken. Als er op die manier naar gekeken wordt, zal de eerste persoon die de leeftijd van duizend jaar bereikt, minder dan twintig jaar na de eerste persoon worden geboren die de honderdvijftig zal halen. Als wetenschappers tenminste even creatief blijven op hogere leeftijd. De resultaten tot nu toe zijn niet bemoedigend. Wel kunnen gepensioneerde geleerden eindelijk zeggen wat ze al die tijd al dachten, zonder bang te hoeven zijn voor de wetenschappelijk banvloek. Helaas zijn tegen die tijd hun ideeën al verouderd. De voornaamste doodsoorzaak zal bestaan uit ongevallen. Ziekte als doodsoorzaak zal domweg verdwijnen. Als je maar elk jaar je lichaam een APK-keuring laat ondergaan.
Om onbekende redenen blijken fopmedicijnen steeds beter te werken. Slecht nieuws voor ontwikkelaars van medicijnen, want zo is er steeds meer moeite nodig om een effect van een geneesmiddel aan te tonen. Wat is er aan de hand?
Wat is een placebo?
Suikerpillen worden steeds geneeskrachtiger.
Het placebo-effect als zodanig is al eeuwen bekend, maar drong pas door in de gevestigde wetenschap door de ervaringen van de Amerikaanse legerarts Henry Beecher in Zuid-Italië tijdens de Amerikaanse invasie van 1944. Op een gegeven moment was de morfine (een opiumachtige, verslavende, maar extreem sterke pijnstiller) op, maar moesten veel gewonde soldaten nog een pijnstillende injectie krijgen. Een verpleegster vulde een injectiespuit met zout water, vertelde de patiënten dat het om morfine ging en plotsklaps bleek de zoutoplossing over opmerkelijke geneeskrachtige werking te beschikken. De soldaten meldden dat hun pijn sterk afnam. Toen Beecher hierover hoorde, deed hij hier onderzoek naar en publiceerde hij in 1955 een artikel dat insloeg als een bom. Beecher toonde aan dat verscheidene “effectieve” geneesmiddelen alleen werkten door het placebo-effect. Sindsdien wordt bij medicijnonderzoek rekening gehouden met het placeboeffect.
Een placebo is iets dat er uitziet als een medicijn, maar geen werkzame stof bevat. Als de patiënt gelooft dat een medicijn werkt, is dit in veel gevallen al voldoende om een geneeskrachtige werking uit te oefenen, ook al bestaat het ‘medicijn’ uit bijvoorbeeld een suikerpil. Een groot deel van de werking van veel geneesmiddelen berust op dit placebo-effect. Om die reden wordt bij medische onderzoeken doorgaans “dubbelblind” getest met placebo’s en medicijnen met werkzame stof. Zowel de arts als de patiënt weten bij dubbelblind onderzoek niet in welke pil een placebo zit en in welke een werkzame stof. Medisch onderzoekers weten nog steeds niet waarop het placeboeffect berust, al zijn er enkele vermoedens.
Placebo-effect wordt steeds sterker
Er is de laatste jaren iets bijzonder vreemds aan de hand. Het wordt steeds moeilijker om van een medicijn de werkzaamheid aan te tonen. Het placebo-effect wordt steeds sterker: een steeds groter deel van de geneeskrachtige werking van een medicijn komt voort uit het geloof dat de patiënt in het medicijn heeft. Dit blijkt ook uit de statistieken. Het is om die reden steeds lastiger voor medicijnontwikkelaars om de werkzaamheid van hun werkzame stof aan te tonen. Dat is geheel vervelend, want dan is al die jaren medicijnonderzoek voor niets geweest. Akkoord, dat kan te maken hebben met de aard van de medicijnen die de laatste jaren zijn ontwikkeld. Misschein zijn die wel voor aandoeningen waar het placebo-effect belangrijker is. Maar er is nog meer aan de hand. Van medicijnen die in de jaren negentig op de markt zijn toegelaten, blijkt het placebo-effect nu twee keer zo significant te zijn geworden. Met andere woorden: als medicijnen als Prozac anno nu waren ontwikkeld, waren ze nooit op de markt toegelaten.
Wat kan de oorzaak zijn?
Opmerkelijk genoeg blijkt er een stof te zijn, naloxone, die het placeboeffect opheft. Uit farmaceutisch onderzoek is bekend dat naloxone de natuurlijke pijnstillers die het lichaam aanmaakt, blokkeert. Klaarblijkelijk hebben deze natuurlijke opiaten dus iets te maken met het placebo-effect. Deze opiaten komen ook vrij bij sporten en bij acupunctuurbehandelingen, wat verklaart waarom mensen die dit ondergaan zich beter voelen. Hoe bekender het medicijn, hoe sterker het placebo-effect. Ook blijken er sterke culturele verschillen: bekende medicijnen en medicijnen voor ziektes die in het land in kwestie belangrijk worden gevonden (in Frankrijk: leverziekten, in Duitsland hartkwalen) doen het het beste. Zou een verklaring voor het sterk toegenomen placebo-effect zijn, dat er veel meer reclame voor medicijnen wordt gemaakt – en mensen ook veel sterker in medicijnen geloven – dan vroeger? Of is er wat anders aan de hand?
Eén van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid, diabetes mellitus II of ouderdomsdiabetes, kan genezen worden met een speciaal dieet van slechts acht weken.
Diabetes: een ernstig probleem
In alleen al Nederland lijden 800 000 mensen (5% van de bevolking) aan diabetes, waarvan ongeveer negentig procent aan diabetes II, ouderdomssuikerziekte. De ziekte wordt veroorzaakt doordat het lichaam minder insuline aanmaakt (diabetes type I) of omdat lichaamscellen insulineresistent worden (zoals bij diabetes II). Hierdoor worden suikerzieken gedwongen hun leven lang medicijnen te slikken en uiteindelijk insuline te spuiten. Suikerziekte is uit zichzelf al levensbedreigend (een te hoog of te laag glucosegehalte in het bloed kan tot coma en de dood leiden). Daarnaast heeft diabetes heeft een verwoestende uitwerking op het lichaam en veroorzaakt ernstige verschijnselen zoals blindheid, chronische ontstekingen, hart- en vaatziekten en afsterven van zenuwen. Diabetes is hiermee één van de voornaamste bedreigingen voor de volksgezondheid en een belangrijke bron van patiënten. Vooral in niet-westerse landen is diabetes zich aan het ontwikkelen tot teen zeer ernstige epidemie.
Voor het eerst ‘ongeneeslijke’ diabetes II genezen
Een dieet van voornamelijk groenten met weinig koolhydraten, zoals deze, genas elf chronische suikerpatiënten van diabetes.
Nu, voor het eerst (als we Ray Kurzweil niet meerekenen, die een vergelijkbaar koolhydraatarm dieet volgde) zijn artsen er in geslaagd om diabetes II te genezen. Zonder medicijnen nog wel. Het geheim: acht weken dieet met extreem weinig calorieën. Naar blijkt, stopt een dieet met extreem weinig koolhydraten, bestaande uit groenten en dieetdranken met in totaal ongeveer zeshonderd calorieën per dag, de diabetesverschijnselen permanent. De artsen denken dat dit komt omdat de vetafzettingen in de alvleesklier door de tijdelijke hongersnood worden afgebroken. Daardoor kan de insulineproductie door de alvleesklier weer in het lichaam worden afgezet.
De studie ging uit van elf patiënten die later in hun leven diabetes II hadden ontwikkeld. De patiënten werden beperkt tot een extreem laag-calorisch dieet bestaande uit dieetdranken en groenten zonder zetmeel. Gedurende acht weken bestudeerden de onderzoekers het vetgehalte in de lever en de insulineproductie in de pancreas en vergeleken de meetwaarden met een controlegroep van niet-suikerzieken. Al na een week waren de bloedsuikergehaltes van de diabetici voor het ontbijt normaal, aldus de onderzoekers. MRI scans van de alvleesklieren van de patiënten lieten zien dat in de alvleesklier het vetgehalte was afgenomen, waardoor het orgaan meer insuline kon produceren, zeiden de onderzoekers.
“Om mensen vrij van diabetes te hebben, na jaren van ziekte is opmerkelijk – en dat alles dankzij acht weken dieet,” aldus onderzoeksleider Roy Taylor, een universitair docent van de Engelse Newcastle University, ook directeur van het Newcastle magnetic Resonance Centre. “We geloven dat dit aantoont dat diabetes II alles te maken heeft met de energiebalans in het lichaam.”
Eén patiënt, de 67-jarige Gordon Parmley, at sla, andere groenten en dronk drie keer per dag een dieetdrank.
Zijn hongergevoelens waren in het begin sterk en hij moet zichzelf afleiden met iets anders, zoals de hond uitlaten of golf spelen om maar niet aan voedsel te denken. Hij verloor een opmerkelijke hoeveelheid gewicht in korte tijd – na zes jaar had hij geen diabetestabletten meer nodig.
Anderhalf jaar na het dieet nog steeds geen diabetes
Hoewel de resultaten veelbelovend zijn, waarschuwen de onderzoekers dat diabetespatiënten een dergelijke drastische verandering in dieet niet moeten ondergaan behalve als ze onder medisch toezicht staan. Ook is de proefgrootte met 11 patiënten uiteraard niet indrukwekkend groot en moeten de lange-termijn resultaten af worden gewacht (al bleek anderhalf jaar na afloop van de proef dat de diabetes nog steeds niet terug was gekomen)
Als deze behandeling ook bij een grotere groep patiënten werkt, betekent dit dat mensen langer gezond zullen blijven en dat in de meeste gevallen het slikken van medicijnen met doorgaans de nodige bijwerkingen, niet meer nodig is. Nu verwacht wordt dat de kosten voor de gezondheidszorg exploderen, is dit uiteraard een uiterst welkome ontwikkeling.
Elk jaar ondergaan ongeveer vijftienduizend jongetjes een overbodige, pijnlijke ingreep aan hun intieme delen. Zonder dat er wat aan ze is gevraagd. Er moet zo snel mogelijk een einde komen aan deze vorm van kindermishandeling.
Het verminken van minderjarigen is verboden, behalve om religieuze redenen.
Waar komt besnijdenis vandaan?
Eens, duizenden jaren geleden was er een woestijngodje met een nogal wreed karakter, Jahweh genaamd. Tenminste, als de de torah mogen geloven. Of Elohim, El Shaddai of Jehovah, daar wil ik af zijn. Hij bedreigde een toenmalige harem- en veehouder, Abraham, met hel en verdoemenis als hij zijn eigen penis en die van zijn mannelijke kinderen en overige stamleden niet liet kortwieken. Want Jahweh houdt niet van rondslierende velletjes aan de edele delen van zijn dienaren. Die zitten maar in de weg bij het verwekken van nakomelingen zo talrijk als de sterren aan de hemel. Dat zijn er alleen in de Melkweg al honderd miljard, dus het heengaan en vermenigvuldigen moet nog even doorgaan. Al doen ze, eerlijk is eerlijk, hun uiterste best.
Gezien de nogal gewelddadige track record van Jahweh – zo liet hij vuur en zwavel neerkomen op de ongehoorzame steden Sodom en Gomorra – leek het Abraham, mogen we waarschijnlijk aannemen, het beste aan deze eis tegemoet te komen[1]. Sindsdien zijn alle joodse jongetjes de klos. De zelfverklaarde profeet Mohammed, die graag wilde dat ook de joden achter hem aan gingen lopen, besloot dit mooie gebruik over te nemen. Hij was vol bewondering voor Jahweh en inderdaad heeft zijn creatie Allah hier de nodige tirannieke trekjes van. Als gevolg van deze adoratie, lopen meer dan een miljard mannen met een verminkte plasserd rond. Niet dat het Mohammed baatte – de joden moesten nog steeds weinig van hem hebben, maar hij loste dat op een manier op waarin Jahweh een groot welbehagen zou hebben – hij joeg ze over de kling[2] of verbande ze[3], zoals de joodse leider Jozua in opdracht van Jahweh duizenden jaren eerder in Palestina had gedaan [4].
Ziekelijke obsessie met bloed en snijden
De volgelingen van Allah en Jahweh zijn erg dol op bloed en snijden. Zo snijden islamieten zowel de hoofden van vijanden van de islam als de hals van vee af onder het aanroepen van de islamitische godheid Allah. In de joodse religie kwamen van oudsher veel dierenoffers voor en in de tenach (oude testament, volgens christenen) staan levendige beschrijvingen van brute slachtpartijen. Aan deze praktijk is met de verwoesting van de tweede tempel door de Romeinse keizer Titus een einde gekomen. Klaarblijkelijk wordt iets in deze religies pas geheiligd gevonden als er het vloeien van bloed aan te pas komt. Dat merk je ook aan de maagdenvliescultus, waarbij tijdens de huwelijksnacht bloed moet vloeien bij de bruid. Een wakkere Levantijnse schone weet dan ook dat ze een zakje met kippenbloed in haar vagina moet verstoppen, als haar leven haar lief is. Het veel oudere joodse geloof is ondertussen beïnvloed door diverse mystieke stromingen, waardoor het – op een aantal nare trekjes na – minder bloeddorstig is geworden.
Medisch nut twijfelachtig Volgens de artsen A.C. Nieuwenhuijzen Kruseman en G. van Dijk wegen de eventuele voordelen van besnijdenis niet op tegen de nadelen, zoals complicaties door een besnijdenis. Ze wijzen op de ingrijpende nadelige gevolgen van besnijdenis: “Tegenover de mogelijke medische voordelen staat een groot aantal complicaties van circumcisie: infecties, bloedingen, sepsis, necrose, verbindweefseling van de huid, urineweginfecties, meningitis, herpesinfecties, meatitis, meatale stenose, necrose en necrotiserende complicaties die tot volledige amputatie van de penis hebben geleid. Ook sterfgevallen komen voor. Naast deze directe medische complicaties zijn ook psychologische problemen en complicaties op het gebied van seksualiteit gerapporteerd.” [5]
Ze stellen daarom voor om besnijdenis sterk te ontmoedigen[5]. Dezelfde argumenten die wordt gehanteerd om vrouwelijke genitale verminking te verbieden, kunnen ook ten opzichte van mannenbesnijdenis worden gehanteerd. Het is een verminkende, onomkeerbare medische ingreep, waardoor een kind het hele leven wordt gestigmatiseerd. Stel dat een jongen het joodse of islamitische geloof wil verlaten, dan is zijn lichaam nog steeds verminkt. De nazi’s konden eenvoudig vaststellen wie jood was, door een gevangene te dwingen de broek te laten zakken.
Het medische nut is verder twijfelachtig. Wel is bekend dat kinderen vaak ernstige lichamelijke en psychische trauma’s overhouden aan deze operatie. Kortom: het wordt tijd dat er in Nederland een wettelijk verbod komt om minderjarigen, of het nu om jongens of meisjes gaat, te laten besnijden. De rechten van het kind moeten zwaarder wegen dan zogeheten godsdienstvrijheid.
