Habit is thus the enormous flywheel of society, its most precious conservative agent. It alone is what keeps us all within the bounds of ordinance, and saves the children of fortune from the envious uprisings of the poor.
~ William James
The Principles of Psychology 1890
State of mind: the psychology of control
Een interessante documentaire over de psychologie van controle. Het in toom houden van grote groepen mensen en het beïnvloeden van de grote massa (die hier overigens vaak niet van op de hoogte zijn) wordt ook wel Social Engineering genoemd.
Social engineering is a discipline in social science that refers to efforts to influence popular attitudes and social behaviors on a large scale, whether by governments or private groups. A social engineer is one who tries to influence popular attitudes, social behaviors, and resource management on a large scale.
Social engineering is al zo oud als de mensheid zelf en in deze documentaire komen social engineers van alle tijden aan bod, van Niccolo Machiavelli die in de 14de eeuw reeds de rijke bankiers de Medici van Italië adviseerde hoe ze hun eigen positie zo goed mogelijk konden beschermen en uitbouwen, tot aan psychologen als Burrhus Skinner en tot aan mensen als Edward Barneys die de marketing in ons tijdperk revolutionair veranderde door op de onbewuste behoeftes van mensen in te spelen in plaats van op de rationele delen van het menselijk verstand.
Kortom een echte aanrader voor eenieder die geïnteresseerd is in wat voor mechanismen en technologieën er tegenwoordig op de gewone man worden losgelaten door de hedendaagse sociale ingenieurs, en natuurlijk ook voor diegenen die zelf ambities hebben als ware volksmenners. :-
Noot van de redactie: Alex Jones, een van de voornaamste actors in deze docu, neemt het niet altijd even nauw met de waarheid. Hij is verbannen van big tech platforms als Youtube, wat op zich een aanbeveling is, maar veel van zijn theorieën zijn onsamenhangend en in strijd met empirisch bewijs. Niettemin komen in deze docu nuttige denkbeelden aan de orde, ook van denkers die wél serieus te nemen zijn. Zoals de mogelijkheden voor massamanipulatie.
“The conscious and intelligent manipulation of the organized habits and opinions of the masses is an important element in democratic society. Those who manipulate this unseen mechanism of society constitute an invisible government which is the true ruling power of our country.
We are governed, our minds are molded, our tastes formed, our ideas suggested, largely by men we have never heard of. This is a logical result of the way in which our democratic society is organized. Vast numbers of human beings must cooperate in this manner if they are to live together as a smoothly functioning society.
In almost every act of our daily lives, whether in the sphere of politics or business, in our social conduct or our ethical thinking, we are dominated by the relatively small number of persons…who understand the mental processes and social patterns of the masses. It is they who pull the wires which control the public mind.â€
In dit artikel wordt een introductie gegeven op de Theorie van Positieve Desintegratie (TPD). Deze theorie beschrijft een psychologisch traject van persoonlijke ontwikkeling. Kazimierz Dabrowski (1902 -1980) beschreef in de twintigste eeuw op vooruitziende en unieke wijze een weg van persoonlijke groei, gefaciliteerd door autotherapie en het opnieuw begrijpen van negatieve emoties en intense ervaringen, opdat creativiteit en eigenheid op empathische, duurzame en overtuigende manier uitgedragen kunnen worden.
Ingezonden artikel door persoonlijke ontwikkelingscoach dra. Lotte van Lith; op haar verzoek (en vanwege de inhoudelijke meerwaarde) geplaatst op Visionair.nl
Zijn ingrijpende ervaringen tijdens de oorlog zetten Kazimierz Dabrowski tot het ontwikkelen van de Theorie van Positieve Desintegratie.
Dabrowski’s TPD steeds bekender in Nederland
Met name bekend geworden in Amerika en Canada, binnen het onderzoek naar en onderwijs van (hoog)begaafdheid, krijgt de Theorie van Positieve Desintegratie ook in Nederland gaandeweg meer aandacht. De theorie beschrijft een psychologisch traject van persoonlijke ontwikkeling en biedt Dabrowski een oorspronkelijk perspectief op de ontplooiing van individu tot persoonlijkheid. Voor personen die verder en dieper nadenken, hun belevingswereld als gelaagd, levendig en “anders†duiden, is Dabrowski’s werk zonder meer de moeite van verdere exploratie waard.
Meerlagigheid en interne conflicten
Na enkele indringende levensgebeurtenissen en de impact die de oorlog op hem had, stelde Dabrowski zichzelf de vraag of een en dezelfde theorie een verklaring kon bieden voor het meest gruwelijke en meest mooie, menselijke gedrag. De meerlagigheid van het brein en de menselijke natuur, bestaande uit zowel ondergeschikte, primitieve en reflexieve structuren als kardinale, meer wilsbekwame structuren, bood een antwoord. De evolutie van de hersens laten deze gelaagd tevens zien. De primaire kern betreft het reptielenbrein, waarna later het zoogdierenbrein zich ontwikkelde, tot in de relatief recente geschiedenis waarbinnen de neo-cortex het mensenbrein typeert. Meerlagigheid heeft Dabrowski als cruciaal concept voor zijn begrip van persoonlijkheidsontwikkeling uitgewerkt door vijf verschillende niveaus van groei te omschrijven. Deze niveaus laten zien hoe iemand van vrijwel volledige, onbewuste sociale aangepastheid of biologische determinatie (nature en nurture), via een weg van ambivalentie en onzekerheden, een realisatie ondergaat van “meerâ€. Dit wordt nadien met groeiende mate georganiseerd omgevormd tot een besef en verwezenlijking van het authentieke, zelfgekozen zelf. Een persoon kiest bewust(er) voor een waardehiërarchie als referentiekader en reflectie van persoonlijkheid.
Het naast elkaar bestaan van instincten en specifiek menselijke motivaties kan conflicten teweegbrengen. De kwalitatieve verschillen die kunnen bestaan tussen ‘lagere’ en ‘hogere’ orde mentale structuren, uitgedrukt door onderling verscheidende definities en ervaringen van bijvoorbeeld een mentaal construct als empathie, worden in dit licht begrepen als interne conflicten. Conflicten die wellicht gepaard gaan met gevoelens van ongenoegen, frustratie, verwondering, schaamte of schuld. Deze emoties hebben een signaalfunctie en Dabrowski was van mening dat dit juist een teken van een ontwikkelingspotentieel is.
Wanneer een emotie binnenin een individu tegelijkertijd lagere en hogere manifestaties kent, betekent dit dus mogelijk een innerlijke ‘bosting’. Een en dezelfde motivatie (bijvoorbeeld geluk of zelfbehoud) kan zowel beschermen tegen directe, fysieke bedreigingen als tegen meer abstracte bedreigingen, zoals het een bedreiging voor behoud van een eigen identiteit of waarde. Zelfbehoud kan daarmee meerlagig begrepen worden: door deze op verscheidende wijze te definiëren en te begrijpen, onderling conflict (verschil) van betekenis te onderscheiden en een rangorde in deze differentiatie aan te maken. Lagere motivaties worden zodoende niet miskend én ontwikkeling wordt tevens denkbaar als een multidimensionaal, hiërarchische structuur.
De interne conflicten betekenen dus, abstract geformuleerd, een ruimte waarbinnen een individu in staat is middels een proces van desintegratie (het uiteenvallen van eerder dominante structuren, gedragingen of patronen) gaandeweg meer en meer te kiezen voor hetgeen overheersend persoonlijke waarden reflecteert. De hoeveelheid keuzes nemen toe. Dit zorgt initieel voor ambivalentie, keuzes zijn eenlagig en uit de bestaande opties is het nog niet mogelijk prioriteiten te stellen, een rangorde aan te brengen. Wanneer er dan wel sprake is van meerlagigheid, heeft iemand het spontane inzicht verworven wat zijn of haar waarheid is. Dit is een eerste aanzet om te zoeken naar verwezenlijking van de gewenste hiërarchie in besluitvorming en waarden.
Positieve desintegratie is volgens Dabrowski de sleutel voor ontwikkeling.
Een Persoonlijkheid en de vijf overgevoeligheden
Emoties zijn volgens Dabrowski de motor achter deze ontwikkeling, zoals innerlijke conflicten noodzakelijk zijn voor persoonlijke groei. Een vraag die dan opdoemt is: Wat behelst deze groei volgens Dabrowski? De (volledige) groei die hij voor ogen had, is niet voor iedereen weggelegd. Slechts enkelen laten volgens Dabrowski een potentie zien om via desintegratie oude gewoonten en patronen geleidelijk, procesmatig en door hard werken te transformeren tot gewenste, voor de persoon hogere kenmerken. En dus op een andere niveau van functioneren te re-integreren. De weg van individu naar Persoonlijkheid, beschrijft hoe iemand zich losmaakt van gesocialiseerde overtuigingen en gedetermineerde psychologische typen om uit te groeien tot een bewust en altruïstisch persoon. Voor Dabrowski was een persoonlijkheid niet zomaar een gegeven, maar een resultaat van een diepgaande en vergaande ontwikkeling waarbij waarden als empathie, autonomie en authenticiteit belangrijke kernkrachten vormen om naar een ideaal toe te werken. Een ideaal volgens welke een persoon in staat is uit te dragen hetgeen hij of zij als waar en goed beschouwt. Niet zomaar spreekt deze theorie, waarbinnen een moreel geweten, reflectie en bedachtzaamheid, maar ook kunstbeleving en autonomie een belangrijke plaats innemen, begaafde individuen sterk aan. De rijke en invoelbare complexiteit geeft de theorie voor hen herkenbare inzichten in hun gevarieerde belevingswereld, die niet zelden gepaard gaat met de door Dabrowski beschreven positieve, maar zeker ook negatieve tendensen. De keuze maken voor een alternatief pad, afwijkend van heersende normen, kent raakvlakken met een ervaring van anders-zijn, verantwoordelijkheid en gedrevenheid.
De intense ervaring van begaafden personen zorgt voor hen zelf, maar ook voor de omgeving, nog weleens voor onbegrip. Dabrowski’s conceptuele benadering beziet dit niet als uitleg van een psychisch probleem of zelfs een ziekte, maar omschrijft hoe de intensiteiten een bijzonder vermogen duiden. Dabrowski werkte zelf jarenlang als psychotherapeut en onderzoeker, met een indrukwekkende achtergrond in zowel bèta als alfastudies. Hij deed onderzoek naar en begeleidde intellectueel en creatief-artistiek, begaafde personen. Hierbij ontdekte hij dat zij meer dan andere diep gevoelde en levendige reacties en verwerking toonden, wat hij interpreteerde als een meer dan gemiddelde reactie van het zenuwstelsel op stimuli. Dit idee vertaalde hij naar het concept overgevoeligheden of hypersensitiviteiten. Een van de concepten die juist bij begaafden een grote bron van herkenning is. Van deze hypersensitiviteiten onderscheidde Dabrowski er vijf; emotioneel, intellectueel, beeldend, psychomotorisch en sensueel. De eerste drie, met een nadruk op emotionele gevoeligheid, zijn bepalend voor de potentiële groei. De intensiteit van de hierboven besproken conflicten wordt grotendeels bepaald door de emotionele diepte van beleving, de motivaties en de wens overtuigingen en ideeën uit te leven.
Emotionele hypersensitiviteit vertaalt zich naar een sterke drang en potentie intieme relaties op te bouwen, een groot belang hechten aan het sociale leven, wellicht een doordringende angst voor de dood en een antenne voor andermans gevoelens en wensen. Enerzijds kan dit stimulerend zijn voor sociale contacten, anderzijds kan dit een remmende, want wellicht beangstigende impact hebben. Iemand met deze gevoeligheid heeft een rijk geschakeerde gevoelswereld en kan deze middels mentale reflecties ook vaak goed benoemen. Intellectuele overgevoeligheid laat zich kenmerken door een sterke wil te onderzoeken, bevragen en te ontdekken. Een voorliefde voor theorie en abstracties, sterk conceptueel denken of een neiging conclusies in twijfel te trekken en een voorkeur voor specifieke, treffende formuleringen; dit zijn alle karakteristieken van deze hypersensitiviteit. Dit betreft dus niet een hoeveelheid kennis, als wel een gemotiveerde zoektocht naar antwoorden. Beeldende gevoeligheid behelst onder andere een sterke connectie met en interpretatie van drama, literatuur of beeldkunst . Dromen zijn levendig en avontuurlijk, fictie spreekt boekdelen en er wordt vaak en intens gedagdroomd. Ook verwijst dit naar een goed metaforisch begrip en een idiosyncratisch gebruik van beeldspraak. Psychomotorisch refereert onder andere naar een indrukwekkende energie, een organisatiedrang of het hebben van tics, een beweegdrang dat zich vertaalt naar de wens te sporten of te dansen. Sensuele overgevoeligheid beschrijft de ervaring van geur, kleur, smaak en geluid als gelaagd, rijk en intens. Ook de belevenis van seksualiteit valt hieronder. De vijf overgevoeligheden beïnvloeden en verrijken elkaar in uiting en als invloed op ontwikkeling. Ze kunnen daarbij ook een negatieve impact op groei hebben.
In het boek Theory of Positive Desintegration is een uiteenzetting van Dabrowski’s denkbeelden te vinden.
‘Psychoneurose is geen ziekte’
De hoge pieken en diepe dalen die onder andere deze gevoeligheden met zich meebrengen, de intensieve realiteitservaring – en begrip, suggereren ook de hevige, interne conflicten. De uiting hiervan kan bijvoorbeeld neurotisch, zelfdestructief of angstig van aard zijn. Een botsing met intern botsende motivaties, ‘werkelijkheden’ en belangen, de druk van een sociale omgeving en aangepastheid of een onevenredigheid in relaties met minder intense individuen kunnen spanningen ‘triggeren’ . Deze spanningen zoeken zogezegd een weg naar buiten of worden teruggelezen uit vermoeidheid, frustratie, verveling of juist hyperactiviteit. Dabrowski stelt dat dit geen signaal van ziekte is, maar een signalement van vermogen.
In tegenstelling tot meer gangbare opvattingen, onderstreept Dabrowski dat deze uitingen en ervaringen reden te meer zijn te onderzoeken waarom een persoon dergelijk gedrag vertoont, zulke reacties heeft op zijn omgeving. En wat dit zegt over zijn of haar begrip van de wereld. Dit biedt een heel ander en origineel perspectief op psychische problematiek, of vraagstukken, die actueel ‘gelabeld’ worden. Door dit gedrag als een stoornis op te vatten, ligt het gebruik van medicatie voor de hand en wordt er relatief weinig gekeken naar de mogelijke potentie die ‘afwijkend’ gedrag kan signaleren. In lijn met de overgevoeligheden, is gedrag dat geregeld als autistiform of ADHD-achtig wordt omschreven, wellicht juist een teken van een potentieel sterk en bijzonder karakter. Dabrowski’s kijk biedt daarbij opnieuw, positieve speelruimte, zonder daarbij voorbij te gaan aan de negatieve emoties en de moeilijke ervaringen. Ook een ‘burn out’ kan via deze ogen op wellicht verdiepende, duurzame manier begrepen worden. De (emotionele) intensiteiten is voor begaafde personen vaak realiteit, die het contact met de buitenwereld ook beïnvloedt, en de TPD geeft daar een alternatief zicht op.
Verder benoemt Dabrowski zogeheten dynamismen, groeikrachten die binnenin een individu actief zijn om het proces verder te stuwen en het losmaken van eerder vastgeroeste structuren te stimuleren. Hij spreekt verder van een derde factor, een term die je ook kunt begrijpen als een ‘wil tot autonomie’. Daarnaast zijn de omgeving, erfelijkheid en specifieke talenten en vaardigheden van invloed op iemands ontwikkeling(spotentieel). Maar, stelt Dabrowski, iemand met een erg sterk ontwikkelingspotentieel overstijgt zijn omgeving in mogelijke invloed en zal ondanks tegenslag en weerstand toch zijn of haar eigen pad inslaan.
Een visionair, ontwikkelingsgericht perspectief
Dabrowski zag negatieve emoties dus als een signalement van een mogelijk ontwikkelingspotentieel. Juist dit betekent een alternatieve denkmodus voor velen die voor het eerst met deze theorie in aanraking komen. De omgang met negatieve emoties vormt een poel aan complexe vraagstukken die in de maatschappelijke structuren waar efficiënte, realiteitszin en productiviteit heersende richtlijnen zijn, niet altijd de ruimte en mogelijkheid krijgen op duurzame wijze te worden beantwoord. Dabrowski’s theorie biedt personen die intern (of extern) opbotsen tegen afwijkende, in hun ogen onrechtvaardige of niet consequente handel – en denkwijze, een ander perspectief op een ervaring van anders-zijn, van frustratie, ongenoegen of een groeiend verlies aan verwachtingen en motivatie. De theorie leert dat een persoon op bijzondere wijze een unieke beleving van realiteit, waarheid en wensen kan hebben die, wanneer ze de ruimte krijgen en deze kiezen, tot bloei kunnen komen. Hoewel ze hierbij weliswaar te maken kunnen krijgen met afwijzing, twijfel, eenzaamheid of onzekerheid, maakt dat deze bevindingen en waarden niet minder waarachtig en zinvol.
Juist visionairen, personen die vragen stellen bij zaken die vaker doorgaan als vanzelfsprekend of onvermijdelijk, zullen eerder worden gekenmerkt door dergelijke overgevoeligheden en interne conflicten. Personen die de subjectiviteit van ervaring realiseren en de gang van zaken om hen heen niet aannemen als vaststaand en voor een ieder gelijk. Dit kan gelijk op gaan met bepaalde levensfases waarin afzetten of bevragen kenmerkend zijn voor lichamelijke en geestelijke veranderingprocessen. Denk aan de adolescentie, de vroege volwassenheid, of zogeheten ‘life events’ als het verlies van een dierbare, een scheiding of belangrijke keuzes rondom studie of werk. Echter, de individuen die zulke karakteristieken sterk laten zien, ontwikkelen zich niet zelden asynchroon en hebben een intern vuur dat op zichzelf al een oorsprong van turbulentie en afwisseling kan zijn, niet per se of alleen ingegeven door een bepaalde levensfase. Denk hierbij ook aan een krachtig rechtvaardigheidsgevoel, een sterke wens tot waarheidsbevinding, een verantwoordelijkheidswens en sturende drijfveren om ambities waar te maken, zich sociaal op te stellen of de mogelijkheid intieme relaties aan te gaan. Uit dergelijk vermogen komen nieuwe ideeën voort.
Een kritische noot bij de interpretatie van de theorie. De theorie is niet bedoeld als een ophemeling van lijden als zodanig, alleen het lijden zelf impliceert nog geen groei. Er kan ook sprake zijn van negatieve en disfunctionele desintegratie. Daarnaast geldt ook de relativerende positie hierin als te summier. Niet elk lijden impliceert een potentieel tot groei. Verder is het zo dat meerlagigheid impliceert dat verschillende aspecten, eigenschappen en stadia van begripsvorming en ervaring binnenin een individu op verschillende niveaus kunnen opereren. Dit maakt het een uiterst dynamische en multidimensionele benadering van persoonlijke ontwikkeling.
En voor wat betreft het begrip van wie nu een dergelijk vermogen tot ontwikkeling laat zien, valt dit voor Dabrowski niet per se samen met hoogbegaafdheid of hooggevoeligheid. Zoals beschreven krijgen emoties voor Dabrowski een primaire betekenis, intelligentie heef hierbij een secundaire rol (uiteraard afhankelijk van de betekenis die ‘intelligentie’ heeft). Daarnaast is het misschien wel vooral een zekere drive, zoals hierboven al aangestipt, die een zelfactualiserend vermogen mogelijk maakt. Een wil die een belangrijke bron aan motivatie betekent voor het bewandelen van een pad dat onontbeerlijk gepaard gaat met hokken en stoten en zonder meer vraagt om intens veel doorzettingsvermogen. Het pad dat Dabrowski omschrijft is er een van hard werken, van tegenslag en weerstand, maar ook van typerende volharding en houdbare autotherapie.
Meer informatie?
Voor wie verder geïnteresseerd is in deze theorie, op de volgende website staat informatie over de workshops ‘TPD in oefening’. Dit zijn bijeenkomsten waar de theorie verder wordt toegelicht en middels oefening, kunst en discussie het begrip wordt vergroot: www.lottevanlith.nl
De prijzige Barbiepoppen van fabrikant Mattel zijn al meer dan een halve eeuw een grote hit. Al even oud is de controverse die de poppen omringt, waaronder de felle kritiek uit feministische hoek. De lichaamsproporties van Barbiepoppen lijken namelijk maar weinig op dit van werkelijke vrouwen. Wat krijg je als je een plastic pop met de werkelijke dimensies van een gemiddelde vrouw produceert? En zijn deze poppen werkelijk zo veel lelijker?
Ondertussen zijn er ook vrouwen die worden geobsedeerd door de proporties van Barbiepoppen, zoals de Oekraiense Valeria Lukyanova. En zich door de plastisch chirurg onder handen laten nemen, om zich in een levende barbiepop te laten veranderen.
Moeten onze ideeën over schoonheid niet op de helling, zodat ze meer overeenkomen met hoe mensen er werkelijk uit zien?
Wereldverbeteraars zijn eigenwijze mensen. Hoe krijgen we alle neuzen één richting op, zodat we werkelijk wat van de grond krijgen?
Uitdijend heelal van initiatieven
Rond 2012 kwam ik langs op visionair.nl en voegde het toe aan mijn verzameling van mensen/websites/organisaties die naar een betere toekomst willen of die de heersende denkrichtingen met dat doel willen bestrijden. Deze zin schetst meteen al het probleem: het is een uitdijend heelal van individuele initiatieven die allemaal graag iets aan de wereld te willen verbeteren. Dat was vroeger natuurlijk ook al zo, het internet maakt het alleen gemakkelijker om “iets” op te zetten en het enigszins zichtbaar te maken.
Veel mensen willen terug naar de natuur. Deze beweging bestaat al langer, zoals deze commune uit 1969.
“Paradijs”
Waar we in abstracte zin naar toe willen, daar zijn al die sites (en ik) het meestal snel over eens: Een soort van paradijs, waarin iedereen elkaar respectvol bejegend en als medemens ziet, waarin materialisme niet de boventoon voert en waarin we zorgvuldig/duurzaam omgaan met “de natuur”. De meesten vragen zich niet af of een dergelijke paradijselijke toestand mogelijk is en zo ja hoe ver in de toekomst die ligt. En men vraagt zich helemaal niet af hoe we daar met zijn 9 miljarden naar toe zouden moeten roeien. Het komt er meestal op neer dat je moet meedoen aan een of ander duurzaam en/of spiritueel project. Als iedereen dat namelijk doet dan lossen de problemen zich vanzelf op. Aan het voorgestelde handelen ligt geen serieus te nemen analyse van de huidige “toestand van de wereld” ten grondslag. En als je niet weet waar je bent kun je ook nergens naar toe.
Individualisme het probleem
Over de oppervlakkige verschijnselen van die toestand zijn we het ook snel eens: Te veel materialisme, onrechtvaardige verdeling, falende instituties (politieke partijen, rechtelijke macht, overheid, religies, EU, banken,…). Maar een van de belangrijkste kenmerken van de huidige “toestand van de wereld”, het individualisme van de hedendaagse (westerse) mens wordt over het hoofd gezien. Een individualisme dat niet beperkt is tot de deelnemers aan de falende instituties maar dat iedere vorm van een georganiseerd “anders” in de weg zit.
Individualisme moet niet verward worden met egoïsme. De kern van het individualisme is dat men denkt de waarheid in pacht te hebben. Die waarheid hoeft helemaal niet in te houden dat men ten allen tijde het eigen welzijn voorop stelt. Zelf te weten wat goed (en kwaad) is en zich op dat vlak door niemand iets wil laten aanleunen is de kern van de zaak. Dit individualisme maakt communicatie over gemeenschappelijke doelen, en daarmee werkelijke groepsvorming onmogelijk. Het is voor de individualist nauwelijks te accepteren dat iemand anders iets beter kan of weet. Nou ja, van een pianist willen we nog wel aanvaarden dat die beter piano kan spelen en dat als je dat zelf wil leren je je aan zijn kennis en kunde moet onderwerpen, maar over morele zaken en politiek (in de brede zin) laten de meeste mensen zich niets zeggen. Het minst degenen die zo ver zijn dat ze een initiatief nemen, bijvoorbeeld een website bouwen. Het beste wat men kan bereiken is een vorm van toevallige gelijkgestemdheid of een belangengemeenschap, die onder enige druk van omstandigheden weer als los zand uit elkaar valt. Mensen die daar wat meer over willen weten raad ik aan het boek “Identiteit” van Paul Verhaeghe te lezen. Een bespreking staat op mijn blog.
Hoe starten we een kansrijke groep?
Ik ben nu anderhalf jaar bezig om heel langzaam mensen om de tafel te krijgen die dit probleem bij zichzelf en bij elkaar willen aanpakken en willen proberen tot effectieve groepsvorming te komen. Het doel is dat we het eens zijn over waar we naar toe willen en, nog belangrijker waar we naar toe kunnen en hoe dat zou moeten. Maar ook dat de groep ook een thuis wordt: dat je je goed en sterk voelt omdat je er deel van uit maakt. Het is een zaak van richting proberen aan te brengen en te proberen om de vele op zich misschien goede initiatieven te verbinden en tot een effectieve politieke kracht te maken. En daarmee bedoel ik niet het oprichten van nog een partij. Misschien gaan we wel met zijn allen prosumeren of vormen een sustainocratie. Voorlopig wordt ik nogal dol van al die verwarrende eigenwijze wegwijzers.
De dood is de meest gevreesde vijand van de mens. Wij allen hebben een doodvonnis op zak, dat morgen, over vijftig jaar of voor een enkele geluksvogel pas na honderd jaar wordt voltrokken. Als bewuste wezens weten wij dat we op een dag er niet meer zijn. Wat voor gevolgen heeft dat op onze psyche?
Denken aan dood maakt discriminerender
In een Amerikaans psychologisch onderzoek werd aan christelijke studenten gevraagd hoe ze over bepaalde personen dachten. De omschrijvingen waren zo opgesteld dat het om exact dezelfde personen ging, met één uitzondering. Persoon A was christen, persoon B joods. Uit een vragenlijst bleek dat beide personen even positief (of negatief) werden beoordeeld.
Toen de studenten vervolgens een vragenlijst voor kregen gelegd waarin naar hun houding ten opzichte van de dood werd gevraagd (een listige manier om ze aan de dood te laten denken), bleek dat hun mening over de joodse persoon aanmerkelijk negatiever werd dan over de christen. Ditzelfde effect trad ook op ten opzichte van houdingen t.o.v. prostituees (1).
Bij het prototype van discriminatie, de Duitse nazibeweging, speelde denken aan de dood en doodssymboliek een grote rol (Totenkopfdivision van de SS). Ook bij de uitermate bloeddorstige Azteken kwamen de nodige mensenoffers voor. Agressieve islamieten met een zeer negatieve houding ten opzichte van ongelovigen, zoals wijlen Bin Laden, denken vaak aan de dood en verheerlijken deze ook.
Magere Hein als ultieme muze voor het menselijk ras? Bron: Wikipedia
De drang tot voortleven
Volgens veel psychologen zijn verschijnselen als een kinderwens en religie rechtstreeks het gevolg van de wens om voort te leven (in resp. nakomelingen en in een hiernamaals). Uit experimenteel onderzoek blijkt inderdaad dat de kinderwens veel sterker is bij mensen die denken aan de dood. De scherpe Griekse denker Socrates opperde al dat culturele prestaties werden ingegeven door de wens om onsterfelijk te worden in de herinneringen van anderen. Inderdaad overheerst dit thema de klassiek-Griekse cultuur. Kortom: zonder angst voor de dood geen cultuur en godsdienst.
Wetenschap
Een belangrijke reden waarom we de natuur om ons heen bestuderen is om ons te beschermen tegen gevaren als ziekte en gebrek, m.a.w. verschijnselen die onze levensduur verkorten. Zo ongeveer elke uitvinding die onze voorouders hebben gedaan, van het vuur tot de MRI-scanner, diende één doel: het vergroten van de kans op voortbestaan. met andere woorden: de wetenschap zoals we die nu kennen is het gevolg van het voortdurend boven ons hoofd zwevende zwaard van Damocles van onze naderende dood. Alchemisten zochten naar de Steen der Wijzen die onsterfelijk zou maken, Chinese wijsgeren in de tijd voor de komst van het boeddhisme zochten naar een elixir met ongeveer hetzelfde effect.
Onsterfelijkheid steeds dichter binnen bereik
Onze levensverwachting is de afgelopen eeuwen sterk gestegen, overigens voornamelijk door het terugdringen van de kindersterfte. Dit zal de komende jaren doorgaan. De medische zorg – en ons inzicht in hoe het menselijk lichaam functioneert – worden steeds beter. Waarschijnlijk wordt het leven dan een stuk vreedzamer. Niet voor niets zijn de landen waar de mensen het oudst worden, vaak ook de vredelievendste…
De Amerikaanse regisseur Vikram Gandhi, zelf atheïst, bracht jaren van zijn leven door met het filmen van Indiase goeroe’s met hun volgelingen. Dit bracht hem op een idee. Wat als hij zelf als experiment een eigen sekte oprichtte?
De atheïst Vikram Gandhi slaagt er in om honderden volgelingen te krijgen als profeet.
Sri Kumaré
De mysterieuze Indiër Kumaré, afkomstig uit een fictieve Indiaas dorpje, verschijnt in de Amerikaanse miljoenenstad Phoenix met zijn verheven boodschap van spiritualiteit en verlichting. Het resultaat van Gandhi’s gedurfde experiment legde hij vast in de indrukwekkende documentaire Kumaré. Het experiment liep behoorlijk uit de hand. Een eigen godsdienst beginnen en volgelingen om je heen verzamelen blijkt een eitje voor Gandhi. Moeilijker was het voor “Sri Kumaré” om de waarheid op te biechten aan zijn honderden trouwe volgelingen…
Vikram Gandhi, die het hindoeïstische geloof vaarwel zei toen hij volwassen werd, bestudeerde jarenlang goeroe’s, die in de westerse wereld een dikbelegde boterham verdienen met hun mengeling van yoga, hindoeïsme en mystiek. Hij stelde vast dat er niets was waarin deze goeroe’s verschilden van normale, “niet-verlichte” mensen. Hoe kwam het dat in de westerse wereld, waar in tegenstelling tot de meeste andere landen, het opleidingsniveau hoog is en wetenschappelijke kennis wijdverbreid, zoveel mensen in deze mengeling van bijgeloof en mystiek trapten? Klaarblijkelijk is er iets anders aan de hand, iets dat meer met psychologie te maken heeft dan met esoterie.
Mensen zien niet-bestaand blauw licht
Gandhi ging op onderzoek uit. Hij liet zijn haren en baard groeien, mat zich een Indiaas accent aan en bedacht een spirituele boodschap. Kumaré vestigt zich in Phoenix, Arizona om volgelingen te verzamelen. Hij neemt twee leerlingen mee: – Kristen om yogalessen te geven en Purva om de agenda te beheren – die Kumaré’s eerste volgelingen worden. In eerste instantie is het makkelijker dan hij dacht – overal waar hij gaat, vereren mensen hem vanwege hoe hij eruit ziet en zich gedraagt, ondanks zijn gebrek aan inhoudelijk onderwijs. Als mensen vragen om te worden gezegend, bedenkt Vikram een zegen en begint deze te leveren: een blauw licht dat hij zich voorstelt in zijn hoofd en op mensen afvuurt die hun voorhoofd tegen dat van hem drukken. Dan gebeurt er iets bijzonders. Mensen beginnen echt het blauwe licht te voelen. Het is misschien iets Vikram opgebouwd zijn, maar het is zeer reëel voor degenen die het ervaren. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat “blauw licht” dat uit het voorhoofd komt, in de Indiase mystieke traditie staat voor een actieve zesde chakra.
Meer en meer volgelingen
Meer en meer mensen komen opdagen om zijn evenementen bij te wonen, en spoedig vormt zich een kerngroep van toegewijde studenten. De macht en de verleidingen van het Guru zijn worden Vikram snel duidelijk. In het begin is het allemaal een spel, topt mensen serieus in hem beginnen te geloven – en hun diepste zieleroerselen met hem delen. Vikram beseft dat als hij niet oppast, hij zijn grenzen zou overschrijden en hij het verloop van het leven van zijn leerlingen op onvoorspelbare wijze significant zal veranderen. Wat kan hij zeggen wanneer een vrouw hem vraagt of ze haar man moet verlaten, of wanneer een voormalige drugsverslaafde hem als een rolmodel begint te zien? Zouden ze op dezelfde manier over Vikram denken dan ze over Kumaré denken?
The Mirror
Vikram beseft dat hij maar één ethisch zuivere keuze heeft: werkelijk een goeroe zijn en zijn volgelingen in contact brengen met hunzelf; ze zelfvertrouwen geven. Hij bouwt zijn onderwijs daarom om iets heen dat hij ook in zijn echte leven als belangrijkste overtuiging koestert: zijn discipelen hebben geen goeroe nodig, de goeroe leeft in hun zelf. Voor de spiritueel onderlegden onder ons: het Hoogste Zelf en ook een belangrijke waarheid in hindoeïsme en boeddhisme. Hij noemt zijn onderricht The Mirror – Kumare is slechts een spiegel die mensen kunnen gebruiken om te staren op hun eigen oneindige mogelijkheden, die al diep in zichzelf liggen. Kumare begint om deze boodschap te verkondigen, en allen die het horen zijn ontvankelijk. Op hetzelfde moment, gebeurt er iets waar Vikram nooit had kunnen voorzien: voor de eerste keer dat hij begint met het blauwe licht zelf te voelen.
Zelf-aanbidding
Vikram vormt diepe emotionele banden veel van deze studenten, terwijl hij zich afvraagt ​​waarom hij deze andere persona aan moest nemen om zich gewoon te verbinden met mensen? Vikram maakt een belofte aan zichzelf: binnenkort zal hij zijn ware identiteit aan zijn discipelen onthullen om zijn punt te bewijzen. Hij brengt meer tijd met zijn leerlingen een-op-een door en en leert hen om hun “innerlijke goeroe” te omarmen. Hij vraagt hen ​​elke keer beloften te doen aan zichzelf – of het nu na door op beloften aan een geliefde, het plegen van een gezonder dieet, of leren hoe ze zichzelf kunnen respecteren. Vikram is onder de indruk. Zijn leerlingen nemen zijn leiding zeer serieus, en hij begint te zien dat ze de eerste stappen maken op weg naar positieve veranderingen in hun leven.
Ethisch dilemma
Tegen de tijd dat hij er aan toe is om de waarheid te openbaren, beseft Vikram waarom andere goeroes zich niet bekend maken: dit zou emotioneel een te grote schok betekenen voor zijn volgelingen, waar hij ondertussen veel om geeft. Veel van zijn leerlingen hebben nu grote en substantiële verbeteringen in hun leven doorgemaakt, terwijl; ze alle denken dat dit vanwege Kumare is. De grootste onthulling van Kumare, zijn ware zelf, wekte dan ook de nodige schokeffecten op.
Waar in de VS kom je de meeste extraverten, open-minded mensen of neuroten tegen? Deze vijf kaarten, gebaseerd op de vijf karaktertrekken die de Big Five vormen, geven antwoord.
De vijf kaarten hieronder geven niet de absolute scores aan, maar de onderlinge rangorde van de 51 staten en autonome gebieden van de VS. Hoe lichter de kleur, hoe sterker de desbetreffende trek aanwezig is. Een zeer donkere staat scoort dus erg laag, een zeer lichte erg hoog. Klik op een afbeelding voor een vergroting.
Agreeableness
Agreeableness is in het Nederlands het beste te vertalen als vriendelijkheid of meegaandheid. De donkere kleuren van de noordelijke staten Maine en Alaska geven aan dat hier meer eigenwijze en stugge mensen wonen dan bijvoorbeeld in het mormonse Utah of North Dakota.
Consciousness
Consciousness komt overeen met het Nederlandse plichtsgetrouwheid of gewetensvolheid. Zeer conscientieuze mensen doen hun werk zorgvuldig en goed en zijn erg gedisciplineerd. Ook hier vallen de lage scores van Alaska en Maine op, gevolgd door Hawaii.
Extraversion
Extraverte mensen houden van feesten, gezelligheid en een actief leven. Uit deze kaart blijkt dat je het beste een feestje kan bouwen in North Dakota of bij de mormonen in Utah. Alaska en de noordwestelijke staat Washington zijn dan beter geschikt om je postzegelverzameling aan de man te brengen.
Neuroticism
Neurotische mensen raken snel van slag en zijn erg gevoelig. Vaak zijn ze daarom introvert. Die grote gevoeligheid maakt ze vaak goede werknemers, omdat ze vaak perfectionistisch zijn en hard en geconcentreerd werken. Wel zijn ze weinig stressbestendig en ligt het ziekteverzuim hoog. Let op de hoge score in West Virginia, waar de werkloosheid door het sluiten van mijnen hoog opliep in de tijd dat dit onderzoek werd gedaan.
Openness
Mensen die hoog scoren op openheid, staan open voor nieuwe ideeën en zijn over het algemeen progressief. Deze kaart komt in grote lijnen overeen met het stemgedrag van de Amerikanen. Staten waar openheid veel voorkomt, zoals California en New York, zijn over het algemeen ook de staten met de meeste Democratische kiezers.
In Nederland heerst er het mantra ‘Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. Je kunt hier je vraagtekens bij zetten. Want: wanneer ben je normaal? Laat ik beginnen met wat het woord eigenlijk betekent. In het woord komt het woord norm voor, wat zoiets als standaard of regel betekent. Normaal doen betekent dus het voldoen aan de geldende norm of standaard. Je gedragen volgens de regels. In de tegenstelling tot de industrie en techniek, zijn normen in het dagelijks leven niet zo helder te definiëren.
Het boek ‘Invloed‘ van Robert B. Cialdini
In het dagelijks leven geldt niet de industriële norm maar andere normen en waarden. Waarden zijn idealen en motieven die door de meeste mensen als belangrijk worden gezien om na te streven. Normen zijn dan concrete richtlijnen voor het handelen. Zo is verkeersveiligheid te beschouwen als een belangrijke maatschappelijke waarde en is een bijbehorende norm om binnen de bebouwde kom niet harder te rijden dan 50 kilometer per uur. Veel mensen conformeren hier zich aan, ook al doen ze dan misschien alleen om maar geen verkeersboete op te lopen.
Belangrijke bronnen voor onze Westerse normen en waarden zijn onder andere het Christendom en het humanisme. Binnen onze huidige samenleving conformeren we ons nog steeds aan normen en waarden gebaseerd op deze bronnen.
Stereotiepe denkbeelden
Conformeren is ook een sterk beïnvloedingswapen. In het boek ‘Invloed’ van Cialdini wordt dit begrip geïntroduceerd. Om dit begrip beter te begrijpen is het van belang eerst meer te weten over vaste gedragspatronen. In hoofdstuk 1 (pagina’s 7 tot en met 10) van dit boek staat het volgende hierover beschreven:
Elk mens maakt gebruik van vaste gedragspatronen. Een fundamenteel kenmerk van deze patronen is dat de gedragingen waaruit ze bestaan zich elke keer op vrijwel dezelfde manier en in dezelfde volgorde zich afwikkelen. Gedragspatronen die ontstaan op basis van een bepaalde prikkel die ook wel de sleutelprikkel wordt genoemd. Stereotiepe denkbeelden zijn een voorbeeld van dit soort gedragspatronen. Er komt een bepaalde sleutelprikkel binnen en automatisch komt er een stereotiep denkbeeld naar boven. Een automatische en stereotiepe aanpak staat bij veel menselijk handelen feitelijk op de voorgrond, omdat dit vaak de efficiëntste vorm van gedrag is. We leven in een buitengewoon gecompliceerde omgeving, momenteel leven we misschien wel in de meest ingewikkelde en snelst veranderende omgeving die ooit op deze planeet heeft bestaan. Om dat aan te kunnen hebben we verkorte versies of kortsluitingen nodig. Er kan van ons niet worden verwacht dat we alle aspecten van ieder mens, elke gebeurtenis en elke situatie die we aantreffen, al is het maar binnen een dag, herkennen en analyseren. Daartoe ontbreekt ons de tijd, de energie en het vermogen. In plaats daarvan moeten we heel vaak van onze stereotiepe denkbeelden, onze vuistregels, gebruik maken om de dingen te classificeren op basis van enkele sleutelkenmerken, om vervolgens zonder nadenken te reageren als een van die kenmerken aanwezig blijkt te zijn.
Voorbeelden van stereotiepe denkbeelden zijn denkbeelden over wat typisch vrouwen- en mannenbanen zijn. Verpleegkundige en receptionist zouden typische vrouwenbanen zijn en minder status hebben.
De meeste mensen zijn zich nauwelijks bewust van deze automatische gedragspatronen. Terwijl ze wel zo enorm aanwezig en in de de toekomst alleen nog maar belangrijker lijken te worden. Deze automatische gedragingen ontwikkelingen zich vaak op basis van psychologische principes of stereotiepe gedragingen die we hebben aangeleerd. Enkele van deze principes zijn enorm krachtig. Er zijn dan ook mensen die oog hebben voor deze principes en de kracht ervan kennen. Ze passen deze principes dan toe als een wapen om van anderen te krijgen wat ze willen.
Sociale bewijslast
Conformeren zou je als een dergelijk krachtig beïnvloedingswapen kunnen beschouwen. In het boek wordt het dan geen conformeren genoemd, maar sociale bewijslast. Op de televisie wordt er van dit principe gebruik gemaakt. Ook verkopers passen dit principe toe. Een slimme verkoper zorgt voor een goede referentie aan een potentiële klant als hij of zij een product wil verkopen. Ook in de marketing wordt er van dit principe gebruik gemaakt. Popsterren worden daarom ook niet voor niets gebruikt om producten te promoten. Dit principe werkt ook goed voor sociale media. Het aantal likes op Facebook is ook op dit principe gebaseerd. Hoe meer likes, hoe beter iets is. Het is ook mogelijk om likes te kopen.
Het is heel handig om je te conformeren. Een samenleving kan niet zonder conformisten en iedereen dient zich in meer of mindere mate te conformeren aan de heersende algemene normen en waarden. Tegelijkertijd is het verstandig om je bewust te zijn van de kracht van sociale bewijslast. Het is dan verstandig om je af te vragen of de waarden en normen die door anderen bepaald zijn wel echt de normen en waarden zijn waaraan jij je wilt conformeren.
Dit kun je doen door je bewust te zijn dat er gebruik kan zijn gemaakt van drogredenen zoals van een populistische drogreden. Dit is een vorm van beredeneren waarbij een beroep wordt gedaan op de mening van de meerderheid. Of door het gebruik maken van een autoriteit waar een beroep op wordt gedaan. Je zou kunnen stellen dat het bij het toepassen van het principe van de sociale bewijskracht in de marketing redelijk vaak van dit soort argumenten gebruik wordt gemaakt. Overigens wordt het beroep doen op een autoriteit door Cialdini ook als een aparte beïnvloedingswapen gezien. Zo krachtig is ook dit principe met bijbehorende argumenten.
Volgens de omstreden Russische filosoof Alexandr Dugin verafgoden we in het westen de jeugd en jeugdig gedrag en wordt hierdoor imbeciliteit beloond. Als voorbeelden noemt hij zestigjarige intellectuelen die nog met hun ‘vriendin’ een discotheek bezoeken en ander kunstmatig jeugdig gedrag dat in feite van nature niet meer voorkomt bij ouderen. Weliswaar houdt Dugin er nogal onaangename ideeën op na over onder meer imperialisme en onfhankelijkheid van kleine staatjes die aan Rusland grenzen, maar hier heeft hij op zich een punt. Verafgoden we de jeugd en jeugdig gedrag teveel en belonen we imbeciliteit? Of is de mens net als de axolotl een neotene soort?
Is de mens net als de axolotl een volwassen geworden larve? bron: Wikimedia Commons
Neotenie Neotenie wordt in de biologie gedefinieerd als het behouden van jeugdige kenmerken bij volwassenheid. Zo is de axolotl, een bedreigde salamandersoort die de pech had dat precies in zijn leefgebied één van de grootste steden ter wereld, Mexico City, kwam te liggen, een larvestadium van de salamander die zich voortplant. Ook de mens kent jeugdige elementen die ook bij volwassenen optreden. Zo zijn ook volwassenen nog dol op spelletjes en sport. Bij andere soorten komt dit gedrag op volwassen leeftijd veel minder voor. Ook duurt het bij de mens veel langer voor individuen geslachtsrijp zijn (vgl. 14 jaar met de vier jaar van de chimpansee en bonobo) en wisselt ons gebit steeds later (de ‘verstandskies’).
Andere opvallende verschillen tussen de moderne mens en onze uitgestorven verwant, de Neanderthaler, zijn een veel kleiner seksueel dimorfisme (verschil tussen mannetjes en wijfjes), hoger voorhoofd, minder zware oogkassen, kleinere tanden, delicatere lichamen en, vermoedelijk, meer jeugdige gedragskenmerken als sociale samenwerking, affectie en bereidheid tot leren. Evolutiebioloog wijlen Stephen Jay Gould geloofde daarom dat de mens een neotene soort is, dus dat ons speelse gedrag biologisch bepaald is en niet cultureel aangeleerd.
Een goed wederzijds begrip is essentieel voor een goede verstandhouding tussen collega’s onderling en leidinggevenden. Sommige mensen voelen uit de woorden van hun klanten, patiënten of leidinggevenden meteen aan wat belangrijk is voor de spreker en zullen in een verder gesprek hierop inspelen. Mensen die anderen gauw goed aanvoelen noemen wij empathisch of inlevend. Maar wat is empathie precies?
Empathie maakt het leven voor mensen zinvol en waardevol. Ook in beroepsmatige situaties is empathie een waardevolle eigenschap.
Empathie is een synoniem voor inlevingsvermogen en betekent het gauw goed aanvoelen van mensen door het opmerken van non-verbale signalen, lichaamstaal en het gevoel dat de spreker in zijn/haar woorden legt. Empathie is vooral belangrijk als er een verstandhouding van (wederzijdse) afhankelijkheid bestaat.
Bij representatieve functies in de verkoop speelt empathie een belangrijke rol in het detecteren van de latente behoeften van de klant. Empathische verkopers voelen sneller aan waar de werkelijke behoeften van de klanten liggen en zullen in een verkoopgesprek aandacht besteden aan zaken die voor de klant belangrijk zijn.
Ook voor leidinggevenden en managers is empathie een belangrijke eigenschap om hun communicatie af te stemmen op wat werkelijk speelt op de werkvloer.
In de Zorg is empathie belangrijk om het genezingsproces van de patiënt stap voor stap te kunnen begeleiden. Soms is acceptatie van de situatie voldoende om naar de patiënt gemoedsrust uit te stralen. In de zorg wordt ook aandacht besteed aan het innerlijke kind van volwassenen, aangezien volwassenen de situatie vaak verstandelijk begrijpen en accepteren maar er toch iets knaagt. Vaak is dit het innerlijke kind dat gerust gesteld wil worden met bemoedigende woorden van troost en zorgzaamheid.
Vertrouwen is het sleutelwoord voor empathische mensen, zij zullen dan in de eerste instantie aandacht besteden aan het ontwikkelen van een vertrouwensband bij het opbouwen van een zakenrelatie.
Wilt u weten in hoeverre u beschikt over deze wonderlijke eigenschap die empathie heet? U kunt bij Personal Potential vast stellen in hoeverre u beschikt over empathie door gebruik te maken van de PPA of de Banenkiezer. Bij een lage score voor empathie wordt de eigenschap aangemerkt als verbeterpunt en bij een hoge score als een succesfactor.
Voor een snelle analyse adviseren wij u de vragenlijst van de Banenkiezer in te vullen (ca. 25 minuten) en vervolgens uw volledige profielrapport aan te vragen.
Voor een uitvoerige en diepergaande analyse, waarbij de eigenschap empathie in een groter perspectief als onderdeel van de Maatschappelijke Oriëntatie “Sociaal” en de competenties “Leiderschap”, “Overtuigingskracht” en “Emotionele Intelligentie, EQ” wordt geplaatst, kunnen wij u de PPA en het rapport PPA Personal van harte aanbevelen. Op deze pagina is ook de Banenkiezer te vinden.
Met vertrouwen en wederzijds begrip,
ir* Maarten van Mook
Human Potential Consultant
Executive Developer
Personal Potential
