schaarste

Economie: lucht en werkelijke waarde

Berekeningen van het Centraal Planbureau zijn heilig tijdens de verkiezingsstrijd. Wee de partij die “zijn huishoudboekje niet op orde heeft”. Maar hoeveel hebben economische modellen met de werkelijkheid te maken?

IJslandse berglucht is niet de enige lucht die wordt verkocht in de moderne economie. Bron/copyright: Idontspeakicelandic.com

Hoe denken economen?

Het wereldbeeld van economen stelt materieel bezit gelijk aan waarde. En waarde is wat de gek er voor geeft, de “onzichtbare hand van de markt”, zoals de grondlegger van de moderne economische theorie Adam Smith het omschreef. Hoe schaars iets is, bepaalt de waarde. Goud is erg duur, en lucht gratis, hoewel we ongeveer vijf minuten zonder lucht kunnen en ons hele leven zonder goud. Schaarste kan natuurlijk zijn, zoals goud, maar ook kunstmatig opgewekt worden. Bijvoorbeeld, door te verbieden om huizen te bouwen. Op die manier kan je de economie indrukwekkend laten groeien.

Als onze levensverwachting tien jaar daalt, maar de kosten van de gezondheidszorg dalen met tachtig procent omdat mensen dood gaan voor ze geld kosten, dan is dat economisch gezien gunstig beleid. Verdubbelen de huizenprijzen door schaarste? Gefeliciteerd, groot staatsman. U heeft de bankiers van dubbel zoveel inkomen voorzien. En dankbare kiezers, uiteraard, die zich rijk rekenen met deze gebakken lucht. En zich nog extra in de schulden steken. Kassa! Uw herverkiezing, en daarna een goedbetaald baantje bij een grote bank, kan u niet meer ontgaan.

Wie geen huis meer kan betalen, is een luilak. Dus uiteraard kort je dat soort luilakken als ze samen gaan wonen. Weliswaar is het dan snel afgelopen met het tekort aan sociale huurwoningen, en is eenzaamheid ook iets van het verleden, maar de huizenprijzen gaan dan flink dalen. Dat is economisch gezien een “enorme verliespost”. Die mensen hebben natuurlijk ook geen geld meer om kinderen te krijgen.

Maar daar is ook een “economisch verantwoorde” oplossing voor. Import van veel laagopgeleide asielzoekers drukt de lonen en verjongt, op papier, de bevolking. Een wat meer kritische berekening door enkele wetenschappers van de economische faculteit van de Universiteit van Amsterdam fietst hier doorheen, maar wordt op de bekende wijze doodgezwegen. Wie er op wijst dat we in bijvoorbeeld Libanon vele malen meer mensen kunnen helpen als we daar opvang betalen, en we de economische sancties tegen Syrië op moeten heffen om de Syriërs te helpen in plaats van de FSA-terroristen te voorzien van Toyota’s, is uiteraard een “racist” en “fascist”.

Gezondheidsschade

Een ander mooi voorbeeld van kortzichtig economisch denken vinden we in de gezondheidszorg. Uit wetenschappelijke onderzoeken blijkt keer op keer dat ernstige ziekten als hartklachten, aderverkalking, Parkinson en Alzheimer sterk samenhangen met infecties door bepaalde mondbacteriën. Het zou dus heel veel medische kosten schelen, en, belangrijker, de levenskwaliteit enorm verhogen, als alle tandartszorg in het basispakket belandt. Dat is indertijd niet gebeurd. Want dat leverde het kabinet Balkenende een mooie bezuiniging op. Nu betalen we de rekening, met een explosieve stijging van deze ziekten tot gevolg. De gezonde levensverwachting in Nederland is binnen de EU erg laag: rond de 57,8 jaar voor vrouwen. Een kleine drie jaar korter dan die in hekkensluiter Letland (54,9 jaar). Ter vergelijking: Zweedse vrouwen kunnen een kleine twintig jaar langer van een goede gezondheid genieten: 73,3 jaar[3].

Sigrid al-Qaq-Kaag (D66) heeft het beste economische beleid. De Pil van Drion, die D66 gratis en vrijwillig ter beschikking wil stellen, scheelt miljoenen euro’s aan zorgkosten[4]. Geen wonder dat D66 onder oudjes wat minder populair is en al-Qaq-Kaag juist erg geliefd bij topbankiers.

Bronnen

  1. Nederland steunde ‘terreurbeweging’ in Syrië, NOS.nl, 2018
  2. dr. J. van de Beek et al., Grenzeloze verzorgingsstaat: de gevolgen van immigratie voor overheidsfinanciën, UvA/DemoDemo, 2020 *
  3. Levensverwachting – Nederland langs de Europese meetlat, 2019, CBS (2020)
  4. Euthanasie bespaart 130 miljoen euro – Katholiek Nieuwsblad (2019)

* Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Renaissance Instituut, de denktank van FvD. Visionair.nl verwerpt alle discriminatie op basis van afkomst, huidskleur of sekse, anders dan sommige appgroep-leden van FvD, waaronder de partijvoorzitter, doen.

Wanneer raken we door onze grondstoffen heen?

De website Visual Capitalist maakte deze infographic over hoe lang de belangrijkste grondstoffen voorraden nog meegaan. Nadert, zoals de Club van Rome al in de jaren zeventig beweerde, het grondstoffenarmageddon, of ligt het verhaal genuanceerder?

born-in-2010-how-much-metals-and-energy-is-left
Atomen, energie en schaarste
In feite is dit grafiekje onzin. We leven op een planeet die vanuit menselijk perspectief gezien enorm groot is. Deze planeet bestaat uit werkelijk enorm veel materiaal, dat weer bestaat uit de ongeveer tachtig atoomsoorten die van nature voorkomen. Het zeldzaamste stabiele element op aarde, osmium, maakt weliswaar slechts 50 biljardste deel uit van de aardkorst (0,000 000 000 05), maar in een kubieke kilometer rots komt dus nog steeds 50 kg osmium voor. Als de bovenste kilometer van de aarde afgegraven zou worden, zou dit in totaal 510 miljoen kubieke kilometer materiaal opleveren, m.a.w. 25,5 miljard kg osmium. Dat is 3 kg per aardbewoner. Graven we dieper, dan wordt dit een veelvoud. Uiteraard is dit een nogal stompzinnig plan – we kunnen beter Mercurius uit elkaar pellen, de asteroïdengordel ontginnen of kernreacties gebruiken om aan osmium te komen- maar duidelijk is dat zelfs de zeldzaamste elementen in enorme hoeveelheden voorkomen.

Het probleem is dan ook niet zozeer schaarste, maar de energie die het kost om deze metalen te winnen. Gegeven voldoende energie, kan werkelijk elke grondstof in elke gewenste hoeveelheid worden gewonnen of geproduceerd. De natuur is, scheikundig gezien,  een blokkendoos en zelfs de blokken kunnen we zelf maken.

Moeten we ons zorgen maken over grondstoffen?
Kort samengevat: nee. We moeten ons wél zorgen maken om de stompzinnigheid van politici en beleidsmakers, die ons keer op keer in volkomen vermijdbare geopolitieke conflicten meeslepen. Hierdoor worden veel grondstoffen en enrgie verspild en -erger – miljoenen mensenlevens verwoest. Miljarden, als er een kernoorlog uitbreekt.

Zinloos werk

Dit artikel is geschreven door Pieter Stuurman en overgenomen van: http://pieterstuurman.blogspot.nl/2010/12/zinloos-werk.html

zinloos werk1Het grootste gevaar voor de toplaag van een hiërarchisch ingerichte maatschappij is overvloed. Overvloed brengt, in tegenstelling tot schaarste, vrijheid. In een situatie van overvloed, kunnen mensen namelijk doen wat ze zelf willen, zonder dat hun bestaan in gevaar komt. Mensen worden onafhankelijk. En onafhankelijkheid is vrijheid. En dat is precies tegenovergesteld aan de belangen van de machthebbers, omdat hun macht nou juist bestaat uit onze onvrijheid.

Daarom zal iedere machthebber proberen om overvloed te voorkomen om daarmee mensen voortdurend in schaarste te houden waardoor ze permanent moeten werken om het hoofd boven water te houden. Het is les één uit het leerboek voor heersers.

Maar daarmee ontstaat een probleem: als mensen voortdurend werken, produceren ze ook voortdurend dingen. En als ze veel zinvolle dingen zouden produceren, zouden er ook veel zinvolle dingen beschikbaar komen, en dat zou dan weer leiden tot overvloed. En dus tot het verdwijnen van de noodzaak om voortdurend te werken.

In deze tijd wordt de productie van steeds meer zinvolle zaken geautomatiseerd. Dat wil dus zeggen dat daarvoor steeds minder arbeid nodig is. Er zijn daarmee steeds minder mensen nodig om de benodigde hoeveelheid aan zinvolle dingen te produceren. Het gevolg daarvan zou dus ook overvloed zijn, namelijk een overvloed aan tijd. Het wordt overbodig om steeds te blijven werken als er voldoende zinvolle zaken beschikbaar zijn. En die overgebleven tijd kan dan aan andere dingen besteed worden. Aan andere zinvolle dingen bijvoorbeeld.

zinloos werk2Het is voor het voortbestaan van de hiërarchische machtsstructuur daarom noodzakelijk dat er zoveel mogelijk mensen zinloos werk verrichten. Zinloos werk dat voorkomt dat mensen tijd hebben om zich bezig te houden met zinvolle zaken. Zinvolle zaken die tot overvloed zouden leiden, en daarmee tot het verlies van controle van de machthebbers over het volk. Maar het is nog niet zo eenvoudig om mensen voortdurend zinloos werk te laten doen. Mensen zijn uit zichzelf namelijk geneigd om hun tijd en energie te besteden aan zaken die ze juist wel zinvol vinden. En daarom wordt er op alle fronten aan gewerkt om dat te voorkomen.

Een van de dingen die daarvoor worden ingezet is propaganda. Bijvoorbeeld propaganda om ook vrouwen zinloos werk te laten doen. Het feminisme is een mooi voorbeeld van een succesvolle campagne. Vanaf de jaren zestig is vrouwen verteld dat het grootbrengen en opvoeden van kinderen een taak is die gebaseerd is op ondergeschiktheid. En dat een zinvolle levensinvulling alleen buitenshuis te vinden is. Een typisch voorbeeld van een Orwelliaanse omkering. Het heeft ervoor gezorgd dat veel vrouwen de zinvolle taak van het grootbrengen en opvoeden van kinderen, inruilden voor zinloos werk buiten de deur. De in de media getoonde rolmodellen waren (en zijn) steeds moeders met interessante banen zoals advocaat, manager of succesvol zakenvrouw, maar in de praktijk kwam het erop neer dat verreweg de meeste vrouwen zinloos repetitief of administratief werk gingen verrichten.

Doordat die vrouwen daarmee ook een bijdrage gingen leveren aan het gezinsinkomen, steeg het gemiddelde gezinsinkomen, en, zoals altijd, stegen de kosten van levensonderhoud evenredig mee. En dat dwong andere vrouwen ook om buitenshuis te gaan werken, en daarmee eveneens hun zinvolle bezigheden thuis, in te ruilen voor zinloze bezigheden buiten de deur. Anders was het leven niet meer betaalbaar. En dit mechanisme bracht vervolgens weer een complete nieuwe zinloze bedrijfstak met zich mee, namelijk de kinderopvang. Er zijn tegenwoordig speciale MBO opleidingen die meisjes scholen tot kinderleidster in de kinderopvang. Meisjes die, als ze vervolgens zelf kinderen krijgen, die kinderen niet zelf kunnen opvoeden omdat ze uit economische noodzaak gedwongen zijn om de kinderen van anderen op te voeden.

En zo komen we op het tweede speerpunt van de campagne voor zinloosheid: onderwijs. Onderwijs speelt een belangrijke rol in het zinloos werk, omdat goed onderwijs ervoor zou kunnen zorgen dat mensen vaardigheden krijgen. En mensen met vaardigheden zullen die vaardigheden willen gebruiken. Ze zullen die vaardigheden op een zinvolle manier proberen aan te wenden. Als er veel mensen zijn met zinvolle vaardigheden, dan zal dat dus leiden tot het tot stand komen van veel zinvolle dingen, en dat zal vervolgens weer leiden tot overvloed. En dat mag dus niet.

zinloos werkVandaar dat het ongewenst is dat een meerderheid van de mensen zinvolle vaardigheden leert. Sinds enkele jaren is er daarom in het onderwijs sprake van een door de overheid opgelegde methodiek met de naam “competence-gericht onderwijs”. Competence wil zeggen vaardigheid. Vaardigheidsgericht onderwijs dus. Ook dit is weer een uitermate cynisch voorbeeld van een Orwelliaanse omkering. Competence-gericht onderwijs doet namelijk precies het tegenovergestelde van wat de naam suggereert. Binnen competence gericht onderwijs wordt het docenten lastig gemaakt en soms zelfs ronduit verboden om vakkennis over te dragen.

Dit type onderwijs is volledig gericht op verwarring en stuurloosheid door het ontbreken van iedere vorm van logische structuur. De enige competentie die de leerling aangeleerd krijgt, is het opvolgen van zinloze opdrachten zonder kritische vragen te stellen, en het omgaan met een omgeving bestaande uit collega’s die zich ook voortdurend bezighouden met zinloze taken. Oftewel het opdoen van de benodigde sociale “vaardigheden” om zonder morren te verblijven in een omgeving van volledige zinloosheid. En om deze manier van leven en bezig zijn te ervaren als volkomen normaal. Dit alles om te voorkomen dat mensen vaardigheden ontwikkelen en die daarom ook zullen gaan gebruiken.

Naarmate er meer overvloed ontstaat aan zinvolle zaken (hetgeen als gevolg van de moderne geautomatiseerde productiemethoden momenteel het geval wordt), moet de groep mensen met werkelijke vaardigheden dus steeds kleiner worden. Ook dat is prima terug te zien in het onderwijs. Zo’n 70% van de jeugd blijft steken bij het inhoudsloze VMBO/MBO, een percentage dat groeit. Ze krijgen daar een “opleiding” die ze nergens anders voor klaarstoomt dan het accepteren en opvolgen van zinloze opdrachten en het afzien van het stellen van kritische vragen. Het bereidt ze voor op een levenlang van zinloze bezigheid. Daarnaast rechtvaardigt het lage opleidingsniveau een laag inkomen gedurende hun werkzame leven, en ook dat draagt bij aan de beoogde schaarste. Schaarste die noodzakelijk is om de controle, en daarmee het hiërarchische model in stand te houden.

Schaarste die nog verder versterkt wordt door het opzetten van economische crises, en, als er desondanks een overvloed dreigt te ontstaan, het vernietigen van die overvloed door middel van oorlog. Maar daarover een andere keer.

www.dilbert.com is een site toegewijd aan stripjes over zinloos werk :)
www.dilbert.com is een site toegewijd aan stripjes over zinloos werk

Hoeveel zinloos werk wordt er in Nederland verzet? En wat is wel zinvol werk volgens de lezers hier?

Aanverwante artikelen en informatie
-) pieterstuurman.blogspot.nl
-) Meeste werknemers zijn overbodig
-) www.dilbert.com

-) Human Resources: social engineering in the 20th century
-) De strijd over uw verstand
-) De oorlog die je niet ziet op het NOS journaal
-) Controlemechanismen van de 1%
-) The Greatest Truth Never Told
-) The Liberty Academy

-) Wie vormen het internationale private bankenkartel?
-) De oorlog vanuit de Verenigde Staten tegen democratie
-) Bekentenissen van een economische huurmoordenaar
-) Het militair industrieel  complex
-) Corruptie uitgelegd door ex-lobbyist

-) In het licht van voortbestaan
-) 21 leefregels gebaseerd op gezond verstand
-) De 30 universele rechten van de mens

Communicatie en toegang tot informatie zijn wereldwijd al enorm verbeterd

Overvloed voor iedereen

Ondanks alle negativiteit over economie, klimaat, ecologie, obesitas en geweld, gaat het erg goed met de wereld. Hoopvolle berichten zijn veel minder populair dan doemdenken en krijgen daarom weinig aandacht.

De feiten liegen niet. Mensen in westerse landen die we tegenwoordig `arm’ noemen, leven in grotere luxe dan koningen 100 jaar geleden, die geen auto’s of elektriciteit hadden. Ook de armste delen van de wereld gaan zienderogen vooruit: de hoeveelheid armoede, kindersterfte en analfabetisme dalen al decennia gestaag, terwijl steeds meer kinderen toegang krijgen tot onderwijs en schoon drinkwater. De verbeterende gezondheid en opleiding leiden weer tot minder geboortes en `luxueus gedrag’ als beter omgaan met natuur, dieren en milieu, wat de gevolgen van overbevolking verzacht.

Communicatie en toegang tot informatie zijn wereldwijd al enorm verbeterd
Communicatie en toegang tot informatie zijn wereldwijd al enorm verbeterd

Eufemistisch mobiele telefoons genaamd, tegenwoordig dragen we minicomputers met ons mee die krachtiger zijn dan de supercomputers uit 1980, een enorme luxe dus. En `we’ hier slaat op een groot deel van de mensheid; ook in Afrika en Azië zijn mobiele telefoons gemeengoed geworden (meer dan 70% van de mensen heeft er hier inmiddels een, en steeds meer met breedbandinternet). Het aantal internetgebruikers is wereldwijd verdubbeld tussen 2005 en 2010 tot meer dan 2 miljard.

Aan de basis van deze moderne telefoons ligt de wet van Moore. Breed geformuleerd zegt deze wet dat de capaciteit van digitale technologie exponentieel groeit. Dit komt tot uiting in de rekenkracht een opslagcapaciteit van computers, maar ook in de ontwikkeling van steeds meer andere technologieën die gedigitaliseerd worden en vervolgens meeliften op deze exponentiële groei, zoals biotechnologie, robotica en hersenonderzoek.

Overvloed

Het gaat dus helemaal niet zo slecht, maar het zal nog veel beter gaan. In hun boek Abundance voorspellen Peter Diamandis (vooral bekend van de X-prijzen) en Steven Kotler dat we binnen 30 jaar in een wereld leven waarin iedereen op Aarde toegang heeft tot voldoende voedsel, schoon drinkwater, onderdak, en uitstekende gezondheidszorg en onderwijs, schone energie en mensenrechten. Daarmee heeft iedereen de vrijheid om zichzelf naar eigen wens te ontwikkelen in plaats bezig te zijn met overleven. Dit is grofweg hoe wij in het rijke Westen nu al kunnen leven, maar dan met een veel lagere belasting van de Aarde.

Het begrip schaarste speelt hierbij een belangrijke rol. Als voorbeeld geven ze aluminium, wat 200 jaar geleden waardevoller was dan goud. Echter: 8% van de aardkorst bestaat uit aluminium; het is na zuurstof en silicium het meest voorkomende element. Hoe kan dit? Het probleem was dat aluminium veel voorkomt als aluminiumoxide (in bauxiet). Zodra de technologie (elektrolyse) ontwikkeld werd om aluminium te isoleren werd het spotgoedkoop. Nu zien we hetzelfde met energie. De Zon levert 5000 keer zoveel energie aan de Aarde als we gebruiken. Zodra we zeer efficiënt zonne-energie kunnen opvangen en opslaan, wordt energie praktisch gratis, met enorme gevolgen voor de economie en bijvoorbeeld ruimtevaart of CO2 uit de lucht halen. De volgende stap is water. Met een overvloed aan energie en de juiste apparatuur kun je het gigantische zout water reservoir op Aarde benutten en zoet water produceren voor drinkwater, landbouw, industrie etc. Waar het om gaat is dat schaarste relatief is, en het echte probleem toegankelijkheid is. Dit kan bereikt worden dankzij technologie. En de ene doorbraak leidt de volgende in.

Diamandis en Kotler identificeren drie krachten die ons een wereld van overvloed kunnen gaan bezorgen:

Techno-filantropen. Succesvolle ondernemers als Bill Gates, Pierre Omidyar en Mark Zuckerberg zijn rijk geworden dankzij technologie, en gebruiken nu hun enorme rijkdom en connecties om de wereld effectief te verbeteren. (Vroeger besteedden filantropen hun geld vooral aan lokale doelen als bibliotheken en ziekenhuizen in hun eigen stad.) Geen wonder dat Bill Gates afgelopen week de Nederlandse regering opriep niet te bezuinigen op ontwikkelingshulp.

Het opkomende miljard. In feite zo’n 4 miljard, dit zijn mensen uit ontwikkelingslanden die online komen en hun kennis met elkaar en de rest van wereld delen. Als zij ook nog eens goed onderwijs genieten (bijvoorbeeld via de Khan Academie) kunnen zij een enorme bijdrage leveren aan de wereld en de economie en alle genoemde ontwikkelingen nog eens versnellen. Bedenk dat wetenschap 200 jaar geleden een hobby was van enkele rijken, een minieme fractie van de bevolking. Straks komen er duizenden Einsteins bovendrijven.

Doe-het-zelf vernieuwers. Dit zijn individuen en kleine bedrijfjes die vernieuwende producten maken dankzij visionaire inzichten en ondernemerschap, zoals apparaten die zoet water produceren, gen sequentie en energie-zuinige auto’s.

De gevolgen

Nieuwe technologie die zich snel ontwikkelt dankzij de exponentiële groei opent vele nieuwe mogelijkheden.

Goedkope energie veroorzaakt een kettingreactie van positieve ontwikkelingen
Goedkope energie veroorzaakt een kettingreactie van positieve ontwikkelingen

Juist Afrika is geschikt voor (decentrale) energie opwekking, aangezien daar weinig infrastructuur is (elektriciteitskabels en olieleidingen) en veel zon. Op dezelfde manier heeft Afrika mobiele telefonie in gebruik genomen en daarbij de vaste lijnen overgeslagen.

Toekomstige mobiele telefoons fungeren ook als minilab waarmee je via een bloeddruppel uit je vingertop een diagnose kan laten stellen, en later zelfs je DNA mee kan sequensen en verhoogde risico’s op ziektes inschatten. Kunstmatige intelligentie systemen als Watson kunnen vervolgens een behandelplan opstellen. Hiermee verdwijnt de schaarste aan artsen. Als je deze informatie van iedereen combineert kun je ook nog eens trends zoals epidemieën wereldwijd nauwkeurig in kaart brengen. Binnen enkele decennia kan iedereen op Aarde hierover beschikken.

Kunstmatige intelligentie kun je ook inzetten als leerkracht of mentor. Op die manier krijgt elk kind via een telefoon of tablet onderwijs op maat.

Als een groot deel van de wereldbevolking goed opgeleid is en in contact is met elkaar via een (decentraal) internet, zullen mensenrechten veel beter gewaarborgd kunnen worden dan nu.

Een overvloed aan informatie leidt tot hoge efficiëntie, zoals een slim energie netwerk, waarin gebruik en productie nauwkeurig op elkaar afgestemd zijn.

Ten slotte

Zowel onze psychologische neiging om vooral negatieve ontwikkelingen op te merken (waardoor de media hier ook graag over schrijven) en de lineaire manier van denken waardoor we steeds verrast worden door de snelheid van exponentiële groei dragen er toe bij dat ons beeld van de wereld van 2030-2040 een stuk somberder is dan gerechtvaardigd.

Bron: Peter Diamandis & Steven Kotler – Abundance: The future is better than you think, 2012 (Free Press), ISBN-13: 978-1-4516-1421-3.