In de Nederlandse main stream media wemelt het van de doemverhalen over de gevolgen van de Brexit voor het Verenigd Koninkrijk. Het ultieme doemscenario zou de harde Brexit zijn. Maar klopt dit wel?
Harde Brexit voordelig voor de Britten
Het Verenigd Koninkrijk is een netto importeur van fysieke goederen. Dit geeft het Verenigd Koninkrijk een ijzersterke onderhandelingspositie met de Europese Unie, omdat hun beste optie zonder onderhandeling, de harde Brexit, meer kosten voor de Europese Unie zal meebrengen dan voor de Britten. Immers, de Britten kunnen naar believen hun importtarieven laag houden of opschroeven naar het maximum wat door de Wereldhandelsorganisatie is toegestaan. Als netto-importeur vormen ze een een aantrekkelijke partij voor de rest van de wereld om vrijhandelsverdragen mee te sluiten. De voornaamste export van de Britten naar de Europese Unie is aardolie[1]. Door importtarieven voor Britse aardolie in te stellen, zal de Europese Unie zich enorm in haar eigen vlees snijden, namelijk nog afhankelijker worden van Rusland en het Midden Oosten. Dit zullen ze dus niet doen. Omgekeerd kunnen de Britten vrij gemakkelijk vervangers vinden voor Nederlandse snijbloemen of groenten, of Duitse auto’s (wegvoertuigen vormen met 40 miljard pond per jaar de grootste import uit de EU). Als EU-lid waren de Britten geboden aan de handelsverdragen die de EU met de rest van de wereld had gesloten. Zo worden de Europese boeren beschermd door heffingen op producten als kaas, wijn, olijfolie en kip van buiten de Europese Unie. Hierdoor betalen de Britten meer voor landbouwproducten uit de rest van de wereld. Er is nu de mogelijkheid om vrijhandelsverdragen te sluiten met bijvoorbeeld Mercosur, Japan, NAFTA en ASEAN, zonder dat de machtige landbouwlobbies van continentaal Europa de onderhandelingen bemoeilijken. Het is dus de vraag of prijzen in Britse winkels inderdaad hoger worden. Mogelijk is dus zelfs het omgekeerde denkbaar.
Na de Brexit wordt Ierland geografisch min of meer gegijzeld door de Britten. Copyright: Visionair.nl
Het opslokken van Ierland
De grootste handelspartner van Ierland is het Verenigd Koninkrijk. Een tweede reden voor Ierland om verbonden te blijven met het Verenigd Koninkrijk is de landgrens met het Britse Noord-Ierland en verder natuurlijk de geografie. Ongeveer negentig procent van de Ierse import en export loopt via de zeeroute Dublin-Holyhead op het eiland Groot-Brittannië en vervolgens over land richting de Kanaaltunnel. Dat geeft de Britten een sterke onderhandelingspositie om Ierland te pressen om de EU te verlaten in ruil voor een Britse douane-unie. [3] Zeker als de plannen voor een vaste-oeververbinding tussen Schotland en het Ierse eiland doorgaan. Niet dat de Ieren hier erg blij mee zullen zijn – het ressentiment tegen de voormalige kolonisator zit diep – maar ze zullen weinig keuze hebben.
Lange termijn vooruitzichten voor de Britten erg gunstig
Uit economische analyses blijkt dat de economische macht van het Verenigd Koninkrijk die van Duitsland zal evenaren, of zelfs overvleugelen. Dit ligt voornamelijk aan de sterk groeiende bevolking van het Verenigd Koninkrijk, waar die van Duitsland krimpt[2]. Ook is het Verenigd Koninkrijk nu niet meer gedwongen aan EU-verdragen, maar kan een selectief migratiebeleid voeren.
Het lijkt erop dat de Europese Unie de gelegenheid niet voorbij laat gaan, en onder het mom van terreurbestrijding een aantal zeer ondemocratische maatregelen door wil drijven. Wat staat ons te wachten?
Bitcoinbetalingen alleen via banken; anoniem betalen onmogelijk
Persbureau Reuters, een steunpilaar van de main stream media, meldt dat de Europese Commissie, het uitvoerende orgaan van de EU, plannen heeft ontwikkeld om het gebruik van bitcoin te verbieden buiten de banken om.
Vermoedelijk gaat het hier om een bewust lek door de EC, een proefballon. Ook het gebruik van goud, prepaykaarten, contant geld en dergelijke zou dan aan banden gelegd worden. Tekenend voor het gebrek aan democratie in de Europese Unie is dat deze verregaande inperking van de burgerlijke vrijheden, waardoor anoniem betalen niet meer mogelijk is en het bankenkartel absolute monopolist wordt, zelfs zonder parlementaire stemming doorgevoerd kan worden.
Ook in de VS wordt het inperken van bitcoin verkocht als bestrijding van ’terrorisme’ of ‘pedonetwerken’.
Ook in de VS wordt het inperken van bitcoin verkocht als bestrijding van ’terrorisme’ of ‘pedonetwerken’.
Niet duidelijk is hoe het terrorisme bestreden kan worden door bijvoorbeeld media als Twitter, Facebook en dergelijke plat te leggen. Deze maken vooral gebruik van andere kanalen, zoals TOR, Telegram e.d.
Deze maatregel is daarentegen wel weer erg nuttig om te voorkomen dat er massale protestacties op touw worden gezet, kortom: om een democratisch recht van de bevolking af te pakken.
Terrorismeprobleem voor groot deel veroorzaakt door de overheid
Jarenlang werden mensen die de waarheid vertelden over de oorlogszuchtige aard van het islamisme, juridisch vervolgd, zelfs midden in de nacht uit bed gelicht. Door deze overheidsbemoeienis is er nooit een volwassen debat geweest en bleef de hoogstnoodzakelijke hervorming van de islam uit. Een terreurstaat als Saoedi-Arabië, waarbij vergeleken zogeheten “As van het Kwaad”-landen als Iran en Syrië een paradijs vormen, wordt platgelopen door hoogwaardigheidsbekleders als Timmermans die graag het vingertje heffen richting politici als Poetin wegens veel mildere mensenrechtenschendingen. Nu de Islamitische Staat alles in praktijk brengt waar islamcritici al jaren voor waarschuwden, is hun antwoord: nog meer afpakken van burgerlijke vrijheden, niet bijvoorbeeld: de misdadige regimes van Saoedi Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar voor het Internationale Strafhof dagen wegens het ondersteunen van terrorisme en wreedaardig onderdrukken van de eigen bevolking.
Met zulke overheden als ‘vriend’ en ‘beschermer’ hebben wij Europeanen geen vijanden meer nodig.
Volgens het Russische staatsmedium Sputnik wil het door Rusland gedomineerde handelsblok Euraziatische Unie een vrijhandelsovereenkomst met de Europese Unie. Wat zouden de gevolgen zijn, als dit idee zou worden uitgevoerd?
Rusland: geografisch een reus, qua bevolking en economisch een dwerg
De Russische Federatie beslaat een groot deel van Azië en een flinke hap uit Europa, samen ongeveer een achtste van de aardoppervlakte. Het aantal inwoners is met 140 miljoen relatief veel minder, rond de 2%, een vijftigste. De reden is dat de Russische landmassa een bar klimaat kent en de bevolking vooral is geconcentreerd in het gebied rond Moskou en Sint Petersburg.
Zal een vrijhandelsverdrag met Rusland alle geopolitieke spanningen tussen oost en west oplossen? Bron: Wikimedia Commons
De enorme landmassa betekent dat het land als grondstoffenleverancier erg belangrijk is. Tijdens het bestuur van Putin legde Rusland de focus op de olie- en gasindustrie. Deze is nu goed voor tweederde van alle exportinkomsten. Een groot deel van de rest is afkomstig uit steenkool en andere mijnbouwproducten.Hierdoor stromen er heel veel euro’s en dollars het land binnen en wordt importeren aantrekkelijker dan zelf dingen maken. Het gevolg is dat Russische fabrikanten en tuinders, die vaak ook dingen van erbarmelijke kwaliteit produceren, weg werden gevaagd door Europese en Chinese concurrenten. In Rusland dingen produceren is sowieso al duur: de afstanden zijn enorm en de strenge winters maken transport nog lastiger.
De enige Russische industrie die naast de olie- en gassector, en overige grondstoffenleveranciers, goed draait, is de enorme defensie-industrie. Deze is verantwoordelijk voor maar liefst 20% van alle werkgelegenheid.
Vrijhandel tussen Rusland en de rest van Europa: de gevolgen
Als vrachtwagens met goederen ongeremd door zouden kunnen rijden tussen Lissabon en Vladivostok, zou dat in eerste instantie betekenen dat de verschillen tussen Rusland en het Europese Schiereiland nog verder worden vergroot. Het dichtbevolkte, vruchtbare West Europa is een veel geschiktere plaats om fabrieken neer te zetten dan het onherbergzame Rusland. In Rusland, vooral in Siberië, liggen in verhouding met het door eeuwenlange mijnbouw uitgemergelde Europa de grondstoffen voor het oprapen, waardoor mijnen in Europa weg worden gevaagd.
De Amerikaanse invloed in West Europa zou sterk verminderen, omdat de handel veel meer over land zou plaatsvinden dan nu. De grote droom van Putin en de machtige Evrazia-denktank van Aleksandr Dugin. De haven van Rotterdam wordt minder belangrijk dan nu. Daarentegen zou het Europese netwerk van pijpleidingen juist veel belangrijker worden dan nu. Het zwaartepunt van Europa zou naar het oosten verschuiven, richting het oostelijke deel van de Europese Laagvlakte in Polen. De landen in het uiterste westen, zoals Frankrijk, Spanje en Groot Brittannië, zouden invloed verliezen. Deze middelpuntvliedende kracht zou de Europese Unie stuk kunnen trekken, wat nu in feite al dreigt. Iets wat de strategen in Moskou ongetwijfeld zullen waarderen. Door de wegvallende politieke spanningen zullen Europese investeringen in Rusland sterk toenemen. Daarentegen zouden er wel veel meer contacten met Rusland en de Russen zijn dan nu, en zou Poetins propaganda-oorlog in ieder geval in het binnenland veel lastiger worden. Vermoedelijk zal er dus niet zo snel een douane-unie komen.
Het zijn momenteel spannende tijden voor het Westen. De dominantie die het de afgelopen paar eeuwen had, is niet vanzelfsprekend meer. Onder andere het Verre Oosten is de afgelopen jaren sterk in opkomst om de traditionele dominante rol van het Westen over te nemen. Maar welke grote uitdagingen staat het Westen de komende jaren te wachten? In dit artikel wordt een poging tot een inventarisatie van deze uitdagingen gedaan met een toespitsing op Nederland. Nadere aanvullingen in de commentaren onder het artikel zijn dan ook welkom.
Economische en financiële uitdagingen: schulden De oplopende schuldenberg vormt een steeds groter wordend probleem. Er is een onderscheid te maken tussen de stijgende staatsschulden van westerse landen en de private schulden. De private schulden zijn de schulden van burgers, banken en bedrijven. Vaak wordt er alleen maar naar de staatsschulden gekeken. Om echter een beter beeld te krijgen, is het ook noodzaak om naar de particuliere schuld te kijken en die op te tellen bij de staatsschuld om zo de totale schuld van een land te kunnen bepalen.
Dit artikel uit 2012 geeft een interessant overzicht van de totale schulden van westerse landen. Nederland lijkt het op het eerste gezicht het goed te doen met een staatsschuld van 76% van het BBP. (Volgens de officiële cijfers van het CBS was dit 71,3% voor 2012.) In het artikel uit 2012 wordt 85% als de kritische grens beschouwd. Kom je er boven, dan gaat dit gevolgen hebben voor de economische gezondheid van een land.
Interessanter is om te kijken naar de overige schulden. Hieruit blijkt dat de schulden van de Nederlandse huishoudens ongeveer 130% van het BBP is en voor het bedrijfsleven 121%. Ook hier gelden volgens het artikel als kritische grenswaarden ongeveer 90% van het BBP. Deze cijfers liggen daar dus boven. Je zou dus als conclusie kunnen trekken dat voor Nederland juist niet de publieke schulden het grote probleem is, maar juist de private schulden. De totale schulden als percentage van het BBP is voor Nederland dan 327%.
Dit artikel uit de Volkskrant uit het begin van 2012 spreekt over een getal van 391% van het BBP en Nederland zou qua schuldpositie één van de slechtste landen van de eurozone zijn. In ieder geval zijn de totale schulden van landen hoger dan je zou verwachten. Het alleen kijken naar de staatsschuld geeft een te eenzijdig beeld. Vooral de hoge hypotheekschuld van de Nederlandse huishoudens is een belangrijke oorzaak van de hoge private schuld die volgens de cijfers van het CBS uit 2011 ruim 90% van de schuld van Nederlandse huishoudens beslaat.
Het is dan ook niet zo raar dat de Nederlandse huizenmarkt op dit moment (redelijk) op slot zit en dat de huizenprijzen (sterk) dalen. Banken geven moeilijk een lening en daardoor is het ook moeilijker geworden om kopers te vinden voor een huis. De hypotheekschuld als een vast bedrag blijft wel staan en zal met rente moeten worden terugbetaald. Er staan nu ongeveer 1,4 miljoen huishoudens ‘onder water’.
Verder is de eurocrisis is sinds het redden van Griekenland een Europese staatsschuldencrisis geworden. Andere Europese landen moesten Griekenland gaan redden door leningen aan dit land te verstrekken en daarmee liep de eigen staatsschuld op. Ook het redden van banken heeft de staatsschuld van Europese landen opgedreven. De grote stijging van de Nederlandse staatsschuld de afgelopen jaren werd mede veroorzaakt door het redden van de ABN AMRO en de SNS Bank.
Door de bezuinigingen en de slechte economische omstandigheden blijft de Nederlandse staatsschuld stijgen en komt het steeds dichterbij de grens van 85%. Het zal een grote uitdaging zijn om deze trend te doorbreken en ook te kunnen blijven voldoen aan de strikte begrotingsregels die de EU als eis stelt aan de lidstaten.
Economische en financiële uitdagingen: concurrentie
Je zou misschien kunnen stellen dat de westerse landen deels zijn uitontwikkeld. Andere landen in de wereld moeten nog de ontwikkeling (deels) gaan doormaken die het Westen al heeft gemaakt. Door de globalisering is het gemakkelijker geworden om producten elders te maken en te ontwikkelen. Dit betekent ook dat de westerse landen steeds meer concurrentie ondervinden van de opkomende economieën. Hierdoor ontstaan dan ook termen als BRIC (acroniem voor Brazilië, Rusland, India en China) als duiding voor deze sterk opkomende economieën. Die goedkoper kunnen produceren door de lagere arbeidskosten en de minder strakke regel- en wetgeving.
Door deze sterker wordende concurrentie is het voor westerse bedrijven steeds belangrijker geworden om onderscheidend te zijn op het gebied van innovatie. Het ontwikkelen van technisch hoogwaardige en geavanceerde producten zal van steeds groter belang zijn om onderscheidend te kunnen blijven ten opzichte van de concurrentie uit deze landen.
Het zwaartepunt van de wereldwijde economische activiteiten zal de komende 40 tot 50 jaar steeds meer van het Westen naar het Oosten verschuiven. Een proces wat nu al volop gaande is.
Europese Unie en politiek
De politiek krijgt steeds minder respect. Burgers hebben steeds meer het gevoel dat de overheid niet naar hun luistert. In Nederland is het vertrouwen in het kabinet Rutte II op een dieptepunt gekomen. Het lijkt tijd om het democratisch systeem te vernieuwen. In deze analyse van Maurice de Hond wordt gesteld dat het huidige democratisch systeem in Nederland verouderd is en aan vernieuwing toe is. Iets wat wel lijkt te kloppen als je bedenkt dat erin Nederland sinds 2002 zes kabinetten voortijdig zijn gevallen.
Ook de eurocrisis draagt bij aan een verminderd vertrouwen in de politiek. De afstand tussen de EU en de Europese burgers lijkt steeds groter te worden. Als oplossing voor de eurocrisis worden er steeds taken en bevoegdheden overgedragen van nationaal niveau naar Europees niveau. Het lijkt erop dat de Europese Unie steeds meer de richting opgaat van een federale unie. Als tegenreactie zie je burgerinitiatieven als Burgerforum EU. Dit initiatief is opgericht met als doel om in Nederland een referendum te houden over deze overdracht. Iets wat niet gelukt is.
Milieu en grondstoffen
Mede door de opkomst van landen als India en China zal de vraag naar grondstoffen stijgen. Tegelijkertijd zal het ook moeilijker worden om bepaalde grondstoffen te gaan winnen. Het gevolg is dat grote productiebedrijven in 2011 al verwachtten dat er een tekort aan grondstoffen zal gaan ontstaan wat grote gevolgen zou kunnen hebben voor de productievoering. Volgens dit artikel is strategisch grondstoffenbeleid daarom ook van groot belang.
Ook de vraag naar energie zal stijgen. Volgens Shell kan de mondiale vraag naar energie in 2050 verdrievoudigd zijn ten opzichte van 2000. Het verbruik van alle soorten energie zal tot aan 2030 sterk toenemen. Er zou rond 2015 een energiepiek voor de OESO-landen zijn. In de ontwikkelingslanden zal volgens dit artikel tot en met 2030 de vraag naar energie juist sterk toenemen.
Het moge duidelijk zijn dat dit ook een grotere belasting voor het milieu zal gaan betekenen. Grondstoffen worden bijvoorbeeld middels mijnbouw gewonnen en veel energie wordt momenteel uit fossiele brandstoffen gehaald die nadelige effecten voor het milieu hebben. Goede alternatieven hiervoor worden of zullen hiervoor nog moeten worden ontwikkeld.
Vergrijzing en stijgende wereldbevolking
Deze twee punten lijken tegenstrijdig, maar zijn het niet. Op wereldschaal is er sprake van een toename van de wereldbevolking. In Europa is er sprake van een kleine toename van de bevolking, maar vooral ook van een vergrijzende bevolking. Wat betekent dit allemaal concreet?
Het betekent dat in de EU en ook in Nederland meer mensen steeds langer gebruik gaan verschillende voorzieningen als zorg en pensioenen. De vraag is dan: hoe ga je deze stijgende zorg- en pensioenkosten financieren?
Sinds 1950 is de wereldbevolking meer dan verdubbeld.
Dit is ook een belangrijk vraagstuk voor Nederland. We krijgen hier ook met deze problematiek te maken. En de beroepsbevolking neemt daarbij ook af in de EU. Hoewel hierbij ook regionale verschillen zijn waar te nemen. Het is dus de uitdaging om deze stijgende kosten te gaan financieren met een kleinere beroepsbevolking.
De stijgende wereldbevolking zorgt ook voor meer economische activiteit. Wat dit betekent, staat hierboven al beschreven. De vraag naar grondstoffen en energie zal sterk stijgen. Het zorgt echter ook voor stijgende vraag naar voedsel. In 2050 zou er 70% meer voedsel nodig zijn ten opzichte van 2011. Dit betekent dat de voedselproductie efficiënter en effectiever zal moeten gaan worden.
Ideologische crisis?
Als je alles een beetje op rijtje zet, is het misschien interessant om je af te vragen of wellicht sprake is van een diepere oorzaak? Zou er misschien een ideologische crisis kunnen zijn? Tijdens de Koude Oorlog was er sprake van een strijd tussen het kapitalistische Westen en het communistische Oosten die na de val van de Berlijnse muur werd beëindigd. Het kapitalistische Westen had gewonnen. Met de voormalige communistische landen China en Rusland gaat het qua economisch groei bekeken beter dan hier in Europa en in de VS waar we in een crisis verkeren. Het is misschien interessant om ook op andere manier naar de invulling van ons huidig kapitalistisch systeem te kijken.
Hoe laat je de economie groeien in de laatste fase van een energietijdperk? Dat is een belangrijke vraag die Jeremy Rifkin aan anderen en zichzelf stelt. Rifkin is een Amerikaanse econoom en auteur die zich bezighoudt met de impact van technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen op de economie.
Rifkin stelt dat we het einde naderen van het industriële tijdperk gebaseerd op fossiele brandstof. Dit geldt ook voor de technologie en onze samenleving die hierop gebaseerd zijn. Klimaatverandering is een andere belangrijke factor die Rifkin noemt waar we rekening mee dienen te houden. Klimaatverandering heeft onder andere grote gevolgen voor de landbouw en daarmee onze voedselvoorziening. Het gevolg van dit alles is dat de olieprijs omhoog gaat, de werkloosheid toeneemt en de schulden stijgen. Kortom: onze beschaving verkeert in een crisis.
Energie en communicatie
Volgens Rifkin hebben we een nieuwe economische visie nodig waarbij we over de hele wereld met elkaar samenwerken om deze globale problematiek met urgentie aan te pakken. Alleen hoe doe je dat? Volgens Rifkin is het van belang om naar eerdere grote economische revoluties te kijken en daarvan te leren. Rifkin stelt dat er 2 factoren van belang zijn: 1) energie en 2) communicatie. Tijdens een grote economische revolutie zal de wijze waarop de energievoorziening georganiseerd is veranderen. Nieuwe energiesystemen zijn noodzakelijk om complexere samenlevingen mogelijk te maken. Bij nieuwe energiesystemen heb je ook nieuwe communicatiesystemen nodig om deze te beheren.
Als voorbeeld noemt Rifkin het introduceren van (openbaar) onderwijs tijdens de eerste industriële revolutie in de VS en Europa om een beroepsbevolking te krijgen die kon lezen en/of schrijven. Tijdens de eerste industriële revolutie werden de werkzaamheden complexer en werd analfabetisme een steeds groter probleem.
Voor een grote economische revolutie is het noodzakelijk dat er een revolutie op het gebied van energie en een revolutie op het gebied van communicatie plaatsvindt. Beide revoluties dienen vervolgens met elkaar samen te vallen en daarmee elkaar te beïnvloeden. Of anders gezegd: er dient een kruisbestuiving van beide revoluties plaats te vinden om een industriële revolutie te krijgen.
Nieuwe industriële revolutie
Momenteel staan we volgens Rifkin aan de vooravond van een nieuwe industriële revolutie. Het internet speelt hierbij een essentiële rol voor de communicatie en op het gebied van energie zijn er volop ontwikkelingen gaande om duurzame energiebronnen te kunnen benutten. Duurzame energiebronnen als windenergie en zonne-energie. Rifkin noemt dit ‘gedistribueerde’ energiesystemen waarbij je thuis en op andere plekken je eigen energie kunt opwekken via bijvoorbeeld zonnepanelen. Ook internet is een gedistribueerd systeem. Een gedistribueerd systeem is een systeem wat is opgesplitst in verschillende componenten die gelijktijdig kunnen functioneren. Met de opkomst van nieuwe energiesystemen zien we een verschuiving van de afhankelijkheid van 1 kolencentrale naar bijvoorbeeld windmolenparken waarbij elke windmolen zelfstandig energie opwekt.
Het internet maakt het mogelijk om met miljarden mensen over de hele wereld te kunnen communiceren zonder dat er een centraal gezag is die dit allemaal reguleert. Het is voor het eerst in de mensheid dat dit mogelijk is. Deze trend je zie ook weer terug bij de energieopwekking. Het wordt steeds gemakkelijker om je eigen energie op te wekken. Deze ontwikkelingen zitten nog in de beginfase en zullen nog verder uitgekristalliseerd moeten worden. Rifkin denkt dat dit zal gebeuren tijdens een nieuwe industriële revolutie die onvermijdelijk zou zijn.
Als adviseur voor de EU heeft Rifkin advies gegeven hoe we als Europa een leidende rol zouden kunnen vervullen in de aanloop naar de derde industriële revolutie. In onderstaande video wordt dit nader uitgelegd.
De EU kreeg afgelopen week de Nobelprijs voor de vrede toegekend. Volledig terecht natuurlijk en in heel Europa zijn de mensen dan ook uitzinnig van vreugde massaal de straat op gegaan om dit te vieren. Dat de NOS deze vreugde van het volk van Europa ongeveer net zo onderbelicht laat als het feit dat Nederland in de VS voor tribunalen staat vanwege internationale mensenhandel is een beetje jammer. Vandaar hier een overzicht van deze vreugde in verschillende landen van Europa.
Als eerste Spanje.
Dan Portugal
Dan Italië
En wellicht het land waar ze het meest blij zijn met deze prijs, Griekenland.
Maar niet alleen in Zuid Europa zijn ze blij, kijk eens hoe mevrouw Merkel in haar eigen land Duitsland wordt toegejuicht door de menigte.
De uitreiking van de Nobelprijs voor de vrede voor de EU lijkt dan ook perfect getimed. Zelden was het enthousiasme voor de EU onder de bevolking zo groot.
Slechts 1 zuurpruim had kritiek op deze nobelprijs, Max Keiser van Russia Today die claimt dat de EU een kille machine is die opgezet is om de hele bevolking van Europa financieel leeg te trekken en dit geld vooral naar de politieke, bancaire en corporate elite over te hevelen… En in de praktijk niets met een democratie te maken heeft. Hoe die daar nou bij komt?
