iran

Door middel van een gerichte raketaanval door de VS is Qassem Soleimani, het brein achter Hezbollah, de bewapening van Islamitische Jihad en Hamas en talloze Iraanse terreuraanslagen tegen tegenstanders van het Iraanse bewind voorgoed uitgeschakeld. Deze actie wekte veel kritiek. Is deze kritiek terecht?

Wie was Qassem Soleimani?
Soleimani was een van de drie machtigste mannen binnen Iran. Hij stond aan het hoofd van de Al Quds Strijdkrachten, een onderafdeling van de Iraanse Islamitische Revolutionaire Garde. Al Quds (Arabisch: De Heilige) is de term waarmee islamieten doorgaans Jeruzalem aanduiden en het ideologische hoofddoel van deze groep is het ‘bevrijden’ (m.a.w. onder islamitisch gezag brengen) van Jeruzalem. Deze garde vormt een staat binnen de Iraanse staat en vormt het keurkorps van het Iraanse bewind. De Al Quds Strijdkrachten vormen de ‘geheime dienst’ van deze garde, die zich bezig houdt met het beramen van gewapende operaties in het buitenland.

Soleimani stond bekend om zijn grote persoonlijke moed, zeer hoge intelligentie en geslepenheid. Hij onderscheidde zich door zijn moed en talent voor leiding geven tijdens de bloederige Iran-Irak oorlog in de tachtiger jaren. Hij slaagde er in om de Libanese terreurgroep Hezbollah om te vormen tot het sterkste non-state leger ter wereld, sterker zelfs dan het leger van Libanon zelf. Hij bewapende en instrueerde de Houthi-rebellen in Jemen. Ook speelde hij een instrumentele en mogelijk beslissende rol in het omturnen van Irak in een Iraanse satellietstaat en het verdedigen van het Syrische pro-Iraanse regering al Assad tegen haar tegenstanders. Hij leidde de brute respons tegen anti-regeringsdemonstraties in Iran, waarbij meer dan duizend doden vielen. Een indrukwekkende lijst prestaties.

Geen wonder dat de man veel vijanden had. Zowel Israël als de VS en soennitisch-Arabische landen zagen de man liever dood dan levend en hebben reeds diverse keren geprobeerd om Soleimani te doden. Dit lijkt nu uiteindelijk gelukt te zijn door middel van een gerichte drone-aanval. Bij deze aanval kwamen niet alleen Soleimani zelf, maar ook negen hoge Iraakse militieleiders om.

Is Iran in oorlog met de Verenigde Staten?
Oorlogsverklaringen zijn sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog, waarin zowel de nazi’s als Japan zonder oorlogsverklaring de aanval openden op andere landen, in onbruik geraakt. Vrijwel alle oorlogen beginnen vandaag de dag met militaire vijandelijkheden. Wanneer we afgaan op dit criterium zien we dat pro-Iraanse strijdgroepen, waarschijnlijk in directe opdracht van Iran, geregeld aanvallen uitvoeren op Usaanse overheids- en legerinstallaties. Ook de USA bombardeert geregeld pro-Iraanse groepen. We kunnen dus stellen dat beide landen in een lage-intensiteit oorlog zijn met elkaar.

Is het doden van een vijandige leider een misdaad?
Het antwoord op deze vraag staat of valt met de vraag of er sprake is van oorlogshandeling. Als sprake is van een oorlog, is het doden van elke militair van de vijand in principe een legitieme oorlogshandeling. Of dit nu een frontsoldaat is of een brigadegeneraal, of zelfs het regeringshoofd. Soleimani was een generaal en gaf mede leiding aan operaties, die tot doel hadden om Usaanse militairen te doden. Hij pleegde dus oorlogshandelingen tegen de VS. Hiermee werd hij volkenrechtelijk een legitiem doelwit voor militaire operaties, net als de Irakese medeslachtoffers van de Usaanse drone-aanval op hem. Net als overigens een Iraanse aanslag op Trump of andere Usaanse legerleiders legitiem zou zijn.

Een generaal doden versus een soldaat doden
Generaals zijn gezichtsbepalender dan soldaten. Soldaten leven, strijden en sterven anoniem. Generaals krijgen de eer voor geslaagde militaire operaties. Daarom is het grote publiek meer geneigd om zich te identificeren met een generaal, dan met anonieme soldaten en het ook erger te vinden als een generaal omkomt, dan als een soldaat sneuvelt. Dit is ethisch gezien, onterecht. Een soldaat voert orders uit. In slechts één leger, het Israëlische, heeft een soldaat het recht, zelfs de plicht, om onethische orders (bijvoorbeeld de opdracht om een groep ongewapende burgers te vermoorden) te weigeren. In andere legers, en zeker legers in islamitische landen zoals Iran, is dit dienstweigering en reden tot executie. Generaals zijn degenen die deze orders uitvaardigen. Soleimani was persoonlijk verantwoordelijk voor het opstellen van orders waardoor onschuldige burgers en Usaanse militairen omkwamen.

Kortom: niet alleen was dit bombardement oorlogsrechtelijk geoorloofd, het was ook moreel gezien terecht.

Gezichtsverlies en escalatie
Voor het Iraanse regime was de oorlogsheld Soleimani een gezichtsbepalende figuur. Hij kreeg steeds meer een cultstatus binnen Iran, al kent hij ook veel bittere vijanden door zijn medeplichtigheid aan de brute onderdrukking van demonstraties tegen het regime. Iran kan dit niet over zijn kant laten gaan zonder gezichtsverlies. Tegelijkertijd heeft de Usaanse president Trump duidelijk gemaakt, dat iedere gewelddaad van Iran beantwoord zal worden met een zwaar bombardement van Iraanse heilige plaatsen. Ontegenzeggelijk heeft de supermacht Verenigde Staten militair gezien een verpletterend voordeel op Iran. De VS is in staat iedere plek in Iran te raken, waar Iran grote moeite zal hebben zelfs maar in de buurt te komen van het Amerikaanse territorium. Alleen aanvallen op Usaanse militaire bases of Usaanse belangen, of op Israël, of op Usaanse bedrijven en burgers in bijvoorbeeld Zuid-Amerika, waar een grote Iraanse diaspora leeft, komen in aanmerking.

Ook kan Iran gebruik maken van de goede contacten met Marokkaanse en andere islamitische criminelen om gerichte moordaanslagen uit te voeren in Europa. Probleem voor Iran is dat het land in het Midden Oosten alleen op de (voorwaardelijke) steun van Rusland en China en een handjevol vazallen kan rekenen. Beide landen liggen ver weg en kunnen afgezien van de inzet van kernwapens, niet heel veel uitrichten tegen de VS. Hezbollah, een trouwe vazal van Iran, beschikt over honderdduizenden raketten en zal zeker bereid zijn om Noord- en Centraal-Israël met een vernietigend bombardement te teisteren, maar een dergelijke existentiële aanval op Israël zal de volledige inzet van de IDF, en hiermee de vernietiging van Hezbollah betekenen. Iran heeft nu in feite al gedaan wat het kon doen: Irak aangezet om de Amerikanen weg te sturen. De strategische positie van Iran is nu in feite al vrijwel met maximaal haalbare.

Veelbetekenender is dat Iran nu het kernwapenprogramma weer heeft opgestart. Waar de Israëlische geheime dienst Mossad en de CIA er enkele jaren geleden in slaagden om met behulp van het Stuxnet-virus de Siemens-PLC’s te saboteren en hiermee het kernprogramma, heeft het regime nu van zijn fouten geleerd. De atoomfaciliteiten bevinden zich honderden meters onder de grond, worden zeer streng beveiligd. Het Iraanse regime heeft er eerder echter geen misverstand over laten bestaan dat het een einde wil aan de “tumor” Israël en hiervoor radiotherapie met kernwapens overweegt. Een vooruitzicht dat Israël vanzelfsprekend wat minder aantrekt, de reden dat Israël nu druk bezig is om deze dreiging te neutraliseren.