De transhumanistische beweging is even uitgesproken als omstreden. Het ultieme doel van de transhumanisten, ook bekend als de H+ beweging, is de mens te laten uitgroeien tot een wezen met bovenmenselijke eigenschappen, vrij van ziekte, dood en aftakeling. Dit komt transhumanisten op felle kritiek te staan van bijvoorbeeld christenen, neoluddieten en pro-nature groepen.
Een kort transhumanistisch manifest (er zijn er meerdere) is onder meer hier te lezen. Ik persoonlijk denk dat de missie van het transhumanisme de vervulling van de bestemming van de mensheid is en ook overeenkomst met bijvoorbeeld het principe in het christendom dat we onze talenten maximaal moeten benutten.
De door Richard Dawkins gehate christelijke John Templeton Foundation keert een beurs van 5 miljoen dollar (iets meer dan 4 miljoen euro) uit om onsterfelijkheid te bestuderen. Filosoof John Fischer moet antwoord geven op de vraag die de mensheid al sinds haar ontstaan bezig houdt. Ook wordt gekeken naar de vraag of onsterfelijkheid nu te bereiken valt. Zal The Immortality Project ons eindelijk antwoord geven op deze nijpende vraag?
De John Templeton Foundation, opgericht door de in 2008 overleden zeer succesvolle belegger John Templeton, is niet erg populair bij mensen als Richard Dawkins en andere hard core atheïsten. De reden is dat deze stichting volgens hen probeert religie te legitimeren door het corrumperen van wetenschap. Aan de andere kant kan je ook zeggen dat clubs als de Templeton Foundation nieuwe gezichtspunten bieden, weg van het orthodoxe verlichtingsfundamentalisme. De toestroom van niet-westerse, Chinese en Indiase wetenschappers de laatste jaren heeft al tot de nodige interessante ontwikkelingen geleid, denk aan het onderzoeken van traditioneel-Chinese kruiden, nieuwe benaderingen in de natuurkunde en dergelijke. Zolang de principes van bona fide wetenschapsbeoefening maar niet worden geschonden, dus niet wordt gerommeld met onderzoeksresultaten of er sprake is van suggestieve onderzoeksvragen, zijn er m.i. meer voor- dan nadelen aan dit soort activiteiten. Zoals blijkt uit onderstaand stuk. Geen “serieuze wetenschapper” zou zich hiermee zonder prikkel durven bezig te houden.
Bestaan hemel en hel? Voor religieuze mensen vormt de onzichtbare, metafysische wereld een krachtige inspiratiebron waardoor ze soms ver boven hun beperkte zelf uit kunnen stijgen. (picturesofheaven.net)
Onderzoek naar onsterfelijkheid
De Templeton Foundation heeft nu een drie jaar durende onderzoeksbeurs van vijf miljoen dollar toegekend aan John Martin Fischer, hoogleraar Filosofie van de Californische universiteit Riverside om grondig onderzoek te doen naar een groot aantal vraagstukken op het gebied van onsterfelijkheid. “Mensen hebben nagedacht over onsterfelijkheid gedurende de gehele menselijke geschiedenis. We hebben een diepe menselijke behoefte om te weten te komen wat met ons gebeurt na de dood,” aldus onderzoeksleider Fischer. “Een deel [van deze nieuwsgierigheid] wordt opgewekt door het feit dat er nu vorderingen zijn in levensverlengingstechnieken, welke de vraag doen opkomen of onsterfelijkheid mogelijk is en of onsterfelijkheid wenselijk is.”
Fischer wijst op het werk van denkers als Ray Kurzweil, die voorspelt dat de mens en computers samen zullen worden gevoegd en Kenneth Hayworth, de man die zich bezig houdt met het mogelijk proberen te maken van mind uploading, het kopiëren van de menselijke geest in een computerbrein.
Bijna-dood ervaringen
Er zijn veel ooggetuigeverslagen van bijna-dood ervaringen, uittredingen en vorige levens, maar deze moeten om van wetenschappelijke waarde te zijn, worden onderworpen aan grondige analyse, aldus Fischer. Het Immortality Project zoekt onderzoeksvoorstellen van vooraanstaande wetenschappers, filosofen en theologen. Hun werk zal worden beoordeeld door goed aangeschreven collega’s in hun vakgebied en ook worden gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften en tijdschriften voor het algemene publiek. Het doel van Fischer en de zijnen is voor eens en voor altijd vast te stellen of de voortdurende stroom aan ervaringen het gevolg is van een biologisch proces of dat er werkelijk sprake is van een metafysische ervaring. “We zullen zeer zorgvuldig bijna-dood ervaringen en vergelijkbare fenomenen documenteren, waarbij we proberen vast te stellen of het om mogelijke glimpen van het hiernamaals gaat of door biologische processen opgewekte illusies,” belooft Fischer. “Onze aanpak zal compromisloos, rigoureus wetenschappelijk zijn.” Helaas voor UFO-liefhebbers komen buitenaardse ontvoeringen niet in aanmerking, aldus Fischer. Zijn groep wil vaststellen aan de hand van bijna-dood ervaringen welke veelbelovend zijn, welke nonsens zijn en welke door wetenschappelijk onderzoek gefalsificeerd zijn. Bestaat er een hiernamaals? Fischer en zijn groep hopen hier over een paar jaar meer over te kunnen zeggen.
Waarom zien Amerikanen tunnels en Japanners tuinen?
Een van de vragen die de onderzoekers hopen te beantwoorden is de culturele variatie in bijna-dood ervaringen. De miljoenen Amerikanen (en de Nederlanders) die een bijna-dood ervaring hebben doorgemaakt vertellen consistent over een tunnel met een helder licht aan het eind. Japanners die een bijna-dood ervaring hebben doorgemaakt, waren tijdens de ervaring meestal een tuin aan het verzorgen. Een onderzoeksvraag wordt dan ook, waardoor deze culturele verschillen worden veroorzaakt. Door neurologen is verondersteld dat verstikkingsprocessen in het afstervende brein de tunnelervaring opwekken. Klopt deze biologische verklaring, dan zouden ook de Japanners de tunnel moeten zien, wat, zo blijkt, dus niet het geval is. Hoe absoluut zijn onze culturele normen en waarden? Denken Japanners inderdaad fundamenteel anders dan westerlingen – iets wat veel Japanners graag geloven?
Is onsterfelijkheid de moeite waard?
Is een eindeloos, nooit eindigend leven een hemel of een hel? De meningen onder filosofen zijn verdeeld. De optimisten onder hen, waaronder Fischer zelf, denken dat een leven in een soort hemel voldoende boeiende elementen zal bevatten. De pessimisten denken dat de dood zin aan het leven geeft en de beperkte tijd die ons sterfelijke lichaam ons geeft, ons ertoe aanzet het beste uit het leven te halen. Een eeuwig durend leven lijkt hen een marteling omdat na verloop van heel veel tijd de verveling en een blasé gevoel toe zal slaan. Hoeveel is moed waard als je weet dat je toch niet zult sterven? Ook het geloof in hemel, hel en een leven na de dood die door veel mensen wordt gedeeld, zal logisch worden uitgeplozen. Wat zijn de logische en morele consequenties van een leven na de dood?
Religie en wetenschap
Vragen die ons kunnen helpen een nieuwe richting te vinden. Ook denk ik dat een belangrijke reden dat het Westen stagneert en wordt geplaagd door gevoelens van zinloosheid en doelloosheid, is dat metafysica is afgesneden van de wetenschap. Onze voorouders beschikten over een geïntegreerd wereldbeeld waarin wetenschap en godsdienst één geheel vormden. Er is veel aandacht geweest voor de nadelen hiervan. Denk aan de onzachte ervaringen van Galilei met de Kerk. Het had echter ook de nodige voordelen. Religie inspireert mensen en stelt ze gerust. Er was een duidelijk beeld van goed en kwaad, een duidelijke richting. Er was meer vertrouwen dan er nu is. Religie inspireert ons ook om verder te kijken dan onszelf en onze onmiddellijke behoeften. Dat er kwaadaardige religies en kwaadaardige elementen in overwegend goedaardige religies bestaan is helaas een feit. Maar moeten we het kind met het badwater weggooien?
Wij beschouwen onze eigen soort, Homo sapiens sapiens, doorgaans als de enige aardbewoner die er toe doet. Antropocentrische zelfgenoegzaamheid, zeggen aanhangers van de diepe ecologie. Volgens hen moet er aan de bevoorrechte positie van de wijze, wijze mens boven de andere diersoorten een einde komen. Is de mens daadwerkelijk belangrijker dan andere soorten op aarde?
Miljoenen soorten
Op aarde komen er ontelbare dier- en plantensoorten voor. Zo zijn er ongeveer 700 000 soorten hogere planten, inclusief de onontdekte soorten. De schepper bleek een buitengewone voorliefde voor kevers en andere kruipers aan de dag te leggen: er bestaan op aarde naar schatting rond de tien miljoen insektensoorten, waarvan er maar een tiende ontdekt is. Ter vergelijking: er bestaan ‘maar’ twee miljoen bacteriesoorten. Althans: voor zover we kunnen inschatten.
Van de gewervelde dieren, rond de zestigduizend soorten, is meer dan de helft vis. Vooral de groep in zoet water levende vissen, slechts 2% van het leefgebied van vissen, kent veel soorten, omdat soortvorming in de allesomvattende wereldoceaan veel lastiger is. Er zijn slechts 5490 soorten zoogdieren, waarvan wij de laatst overgebleven vertegenwoordiger van het geslacht Homo zijn. Vooral door onze eigen schuld overigens. Erg aardig waren we niet voor onze verwanten.
De mens als heer der schepping, hier geschilderd door de Vlaamse meester Pieter Brueghel, is in de menselijke geschiedenis een geliefd beeld.
Wat maakt een soort waardevol?
Wij mensen hebben de neiging soorten te beoordelen op hun nut of op hun fysieke aantrekkelijkheid. Dit is ook de reden dat het WNF de knuffelgehalte-rijke panda tot symbool heeft gekozen en niet de naakte molrat, die misschien de oplossing voor kanker met zich meedraagt, of de fascinerende degenkrab, die zo uit het Cambrium lijkt te zijn ontsnapt. Om maar niet te spreken over de negen miljoen onontdekte insektensoorten, die bij de gemiddelde mens eerder de kriebels opwekken dan een gevoel van fascinatie of bewondering. Best wel arbitrair dus. Diepe ecologiestelt dat wij antropocentrisch denken. De rest van de aarde heeft waarde op zichzelf, losstaande van het nut voor de mens. Op zich een logisch verdedigbaar standpunt. Wel kan je daar tegen inbrengen dat wij mensen een eigen ecosysteem, de technosfeer en noösfeer, hebben geschapen dat qua complexiteit snel groeit en ook een intrinsieke waarde zou kunnen hebben. Wellicht een idee de mensheid te verhuizen naar een andere planeet, waar ons tokkiegedrag minder schade aanricht? Voor wie lid is van de Kerk van de Diepe Ecologie is er wellicht een uitzondering te maken.
De acht principes van diepe ecologie
Het gedijen en bloeien van de niet-menselijke wereld op aarde heeft een intrinsieke waarde op zichzelf. Deze waarde is onafhankelijk van het nut van de niet-menselijke wereld voor de mens.
De rijkdom en diversiteit aan levensvormen dragen bij tot het realiseren van deze waarden en zijn ook waardevol op zichzelf.
Mensen hebben niet het recht deze rijkdom en diversiteit te reduceren, behalve dan om vitale menselijke behoeften te vervullen.
Het voortbestaan van de mensheid als soort en de menselijke culturen wordt niet bedreigd door een substantiële afname van de menselijke bevolking. De bloei van niet-menselijk leven vereist een dergelijke afname.
Op dit moment bemoeit de mens zich verregaand met de niet-menselijke wereld en de situatie verslechtert snel.
Hieruit volgt dat de politiek moet veranderen. De nieuwe (groene) politiek beïnvloedt elementaire economische, technologische en ideologische structuren. Als gevolg zal de toekomstige samenleving radicaal verschillen van de huidige.
De ideologische verandering is vooral het gaan waarderen van kwaliteit van leven (wonen in situaties met inherente waarde) dan streven naar een steeds hogere levensstandaard. Er zal een duidelijk ontwikkeld bewustzijn zijn van het verschil tussen groot en groots.
Zij die het eens zijn met de voorgaande zeven punten hebben de plicht de nodige veranderingen direct of indirect proberen te implementeren.
Volgens de omstreden islamitische groep Shariah4Belgium is het Vrijheidsmonument de as van het kwaad, waaromheen zich perversiteiten zoals modewinkels, gokhallen en rosse buurten ophopen. Is inderdaad vrijheid de oorsprong van het kwaad?
Wat is vrijheid?
Wiskundig gezien is een vrijheidsgraad een domein waarin een variabele zich kan bewegen. Hoe meer vrijheidsgraden, hoe meer verschillende bewegingsrichtingen. Vrijheid kan je dus zien als het ontbreken van beperkingen. Hoe minder beperkingen, hoe meer vrijheid. Leven zonder beperkingen is veel prettiger dan leven in een dwangbuis. Vandaar dat mensen in vrije samenlevingen doorgaans een stuk gelukkiger zijn dan mensen in landen waar weinig vrijheid is.
Zijn alle beperkingen verkeerd?
Sommige beperkingen zijn nuttig, bijvoorbeeld de beperking om je medemens kwaad te doen. Deze beperking vergroot de vrijheid als geheel, omdat de angst om door een ander te worden mishandeld of bestolen de vrijheid van iemand veel sterker beperkt dan de vrijheid van een potentiële dader wordt vergroot. Alle zinnige beperkingen voldoen aan dit kenmerk. Zo kan je ook denken aan de beperking op milieuvervuilende activiteiten. Moeten leven in een vervuilde omgeving, waardoor je eerder sterft en ook vaker ziek wordt, is een veel grotere vrijheidsbeperking dan gedwongen worden schone producten te ontwikkelen en geen afval te verspreiden.
Het nationale monument op de Dam. Is vrijheid de as van het kwaad?
Islamitische versus westerse visie op vrijheid, goed en kwaad
In het westen, vooral in de Angelsaksische landen, wordt vrijheid gezien als een fundamentele verworvenheid en inperkingen van deze vrijheid als een noodzakelijk kwaad. Dit heeft te maken met de christelijk-humanistische achtergrond van de westerse maatschappij. In het christendom is de vrije keuze voor het goede erg belangrijk. De nadruk ligt op de individuele verantwoordelijkheid en de deugdzaamheid van de ziel van de gelovige en andere mensen, niet op de deugdzaamheid van de maatschappij.
Islamieten denken daar anders over.
Binnen het soennisme en sjiisme, met bijna 100% verreweg de grootste stromingen onder islamieten, is het doel niet individuele verantwoordelijkheid, maar een deugdzame maatschappij waarin islamitische waarden overheersen. Het leven bestaat uit een opeenhoping van goede en slechte daden, waarna door Allah een afweging wordt gemaakt welke overheersen. Zo is het verrichten van een plichtsgebed (salat) of achter de begrafenisstoet van een overleden vrome islamiet aanlopen een goede daad, waarmee weer slechte daden zoals het bekijken van een ongesluierde vrouw of het eten van voedsel dat niet aan de islamitische spijswetten voldoet, kunnen worden goedgemaakt.
Vrijheid betekent volgens islamieten dat er meer gelegenheid is om islamitische waarden te ontwijken en dus een toename van de goddeloosheid. Vandaar dat islamieten doorgaans negatief staan ten opzichte van vrijheid, wat zich uit in een zeer sterke onzekerheidsvermijding in islamitische landen.
De as van het kwaad
Nu wordt ook duidelijk hoe de islamieten van Shariah4Belgium tot hun uitspraken komen. Alles wat afwijkt van de rigide bepalingen in koran en soenna vertegenwoordigt in hun optiek het kwaad. Aangezien vrijheid betekent: de mate waarin iemand af kan wijken, is vrijheid dus vanuit islamitisch oogpunt definitief de oorsprong van het kwaad. Dit is ook het fundamentele punt waarop de islamitische wereldbeschouwing in strijd is met de westerse en de reden waarom samenleven tussen westerlingen en praktiserende islamieten problematisch is.
In een interview met Technology Review, vindt Neil Stephenson dat er teveel doemdenken heerst, waardoor toekomstige ingenieurs en wetenschappers niet meer geïnspireerd zullen zijn grensverleggende technologie te bedenken. Heeft Stephenson gelijk?
Science fiction inspiratie voor talloze uitvindingen
Science fiction schrijvers blijken allerlei nu in zwang zijnde uitvindingen al tientallen jaren geleden te hebben voorzien. Of, een standpunt waar ook zeer veel voor te zeggen is: ze hebben deze geïnspireerd. Science fiction wordt namelijk verslonden door technici en wetenschappers. Zo hebben de uitvinders van de mobiele telefoon zich laten inspireren door de science-fiction serie Star Trek. De zeer handige replicator uit dezelfde serie valt nog een beetje buiten onze technische mogelijkheden, maar er zijn nu wel 3D-printers en voedselprinters, die een beetje dezelfde functionaliteit hebben als replicators.
Tijd voor minder Terminators en meer space elevators, stelt Stephenson.
Gedachten sturen werkelijkheid
Hindoes, boeddhisten en christenen weten al heel lang dat gedachten de werkelijkheid kunnen vormen. Christenen bidden alleen of in groepsverband voor een bepaalde verandering, als ze een bepaalde verandering willen. Bij moderne boeddhisten en hindoes, zoals bijvoorbeeld aanhangers van Deepak Chopra, zijn visualisatietechnieken meer in zwang. Deze technieken blijken voor een groot deel, uiteraard met beperkingen, te werken. Een geconcentreerde mind set van een groep mensen of zelfs van een visionaire eenling, kan uiteindelijk bergen verzetten.
Dystopieën veroorzaken ellende
Omgekeerd kan het helaas ook. Als een groep mensen er voortdurend een negatieve manier van denken op nahoudt, komen ze op zieke en gewelddadige ideeën. Het duidelijkste voorbeeld is de islamitische wereld, waar negatief en gewelddadig denken overheerst. Zo worden kleine kinderen in koranscholen blootgesteld aan haat tegen joden en andere vijanden van de islam en leren ze over de bloederige straffen die ongelovigen te wachten staan in de hel. De gevolgen zijn dat veel mensen in islamitische landen geobsedeerd zijn door geweld – in Saoedi Arabië zijn films met veel geweld extreem populair. Er heerst een uitermate gewelddadig sociaal klimaat, waarin vaak naar geweld wordt gegrepen als oplossing voor problemen. In de woorden van eeen Indiase islamiet, die dit terdege begrijpt: in Pakistan denken ze als ze het huis van een rijkaard op een heuvel zien: hij is een vijand, ik ga dat huis van hem afpakken. In India denken we: hij heeft het goed gedaan, ik wil ook zo succesvol worden. Iemand met een negatieve mind set zal eerder een massavernietigingswapen of martelwerktuig bedenken dan bijvoorbeeld een schone energiebron of een genezing voor kanker. Kortom: als auteur van science fiction – of stukjes op internet natuurlijk – heb je de mogelijkheid en dus de verantwoordelijkheid om positief denken en optimisme uit te stralen.
Optimisme als keuze
Amerikanen staan bekend als een optimistisch en veerkrachtig volk. Vaak is dit tegen beter weten in, maar weigeren ze het op te geven. Ze kiezen voor optimisme, ook al ziet het er somber uit en maken huin geloof uiteindelijk waar, tegen de verdrukking door incompetente politici en bureaucraten (waar Amerikanen dan ook terecht eeen bloedhekel aan hebben), in. Ook Stephenson maakt de keuze voor optimisme, hoewel hij naar eigen zeggen van nature eigenlijk een pessimist is. Er zijn ookgoede redenenvoor optimisme. De zon schijnt namelijk voor niets en biedt meer dan tienduizend keer zoveel energie dan we nu met zijn allen opmaken. We hebben technisch de mogelijkheid om ieder mens een leven te geven, zo rijk dat zelfs een absolutistisch heerser uit de achttiende eeuw er niet van zou kunnen dromen. Sterker nog: een dergelijk leven hebben wij, rijke westerlingen, al en hebben steeds meer mensen in voormalig arme landen als Taiwan, Korea, China en India ook een goed leven. Voor het eerst in de geschiedenis van onze soort slagen we er in om de ketenen van armoede te verbreken. De reden: denken en geloven in mogelijkheden, via de enige weg die resultaat heeft opgeleverd: wetenschap en technologie.
Hieroglyph Project: optimistische science fiction Stephenson voegt de daad bij het woord en lanceerde in 2011 het Hieroglyph Project, met het doel om een verzamelwerk te creëren van plausibele, optimistische science fiction. Zelf droeg hij aan deze bundel een verhaal bij over eeen twintig kilometer hoge toren om ruimteschepen mee te lanceren. Dit project is gebaseerd op een werkelijk bestand voorstel. Volgens Stephenson was de oorzaak voor de vertraging in de kolonisatie van de ruimte, internet. Veel technische energie en hulpbronnen werden gestoken in internet, terwijl de wereld probeerde te ontdekken waar het voor gebruikt kon worden. Inderdaad is de wereld nu onherkenbaar anders geworden door internet. Voor 1995 was je voor informatie aangewezen op de massamedia en papieren boeken in de bibliotheek. Nu hoef je zelfs je huis niet meer uit om alles te bestellen. Dit slokte echter de tijd en de energie op van een generatie (generatie X, die van mij). Nu is er een nieuwe generatie, waarvoor internet gesneden koek is en die nu zich warm kan lopen voor de reis naar de sterren. Helaas is er tegenwoordig nauwelijks meer harde science fiction meer te krijgen in Nederland. Alleen fantasyboeken, waarin een magisch wereldbeeld wordt gepropageerd, dus de nieuwe generatie ruimtevaartpioniers zal, zou je zeggen, niet in Nederland opgroeien. Gelukkig zijn er ook veel science fiction films en games die wel erg populair zijn.
‘We hebben de nodige technologie al’
Stephenson deed nog een opmerkelijke uitspraak. We hebben nu al de benodigde technologie om veel science fiction ideeën waar te maken. Denk aan zonne-energie op grote schaal of massale ruimtereizen. De reden dat er nog geen mensen op Mars rondlopen of erts losbikken van Psyche, zijn niet-technische obstakels. Hij gaf verzekeringen als voorbeeld. De ontwikkeling van alternatieve ruimte-lanceersystemen die veel zuiniger met materiaal en energie omspringen dan de levensgevaarlijke grote vuurpijlen van nu, is dat verzekeringsmaatschappijen geen goed model hebben van de risico’s die deze alternatieve lanceersystemen met zich meebrengen. Wellicht, suggereerde Stephenson, moeten technici als consultant voor verzekeringsmaatschappijen gaan werken om deze risico’s uit te rekenen. Wellicht een idee voor Nederlanders, die zoals bekend zwaar geobsedeerd zijn door verzekeringen en risicovermijding?
2500 jaar geleden beschreef de Griekse filosoof Plato zijn befaamde allegorie van de grot, waarin de werkelijkheid die we waarnemen een waandenkbeeld is. Hoe groot is de kans dat we inderdaad in een grote 1 aprilgrap leven?
Plato's grot.
De grot van Plato
De Atheense filosoof Plato bedacht de nog steeds befaamde allegorie van de grot om zijn punt van de schijnbare realiteit duidelijk te maken. In deze allegorie zijn gevangenen vastgebonden in een grot. Een lichtbron projecteert schaduwen op de wand van de grot. Toneelspelers manipuleren de schaduwen zo dat het voor de vastgebonden gevangenen net lijkt alsof de schaduwen van levensechte gebeurtenissen zijn. De vraag die Plato op het einde stelde was: zouden wij in onze realiteit ook niet in een dergelijke grot kunnen leven?
Boeddhisme
Interessant is dat Plato in een tijd leefde waarin een enkel groot rijk het gebied tussen Griekenland en India bedekte, waardoor boeddhistische missionarissen zonder veel problemen naar Griekenland konden reizen. In die tijd was het boeddhisme net ontstaan en maakte in India een explosieve groei door. De gedachte dat we in een toestand van maya, verbijstering van de zinnen, leven is karakteristiek voor het boeddhisme.
Had Plato gelijk?
Nu, duizenden jaren later, weten we veel meer van de natuur dan Grieken zoals Plato. Zo weten we dat de verketterde Anaxagoras gelijk had en dat de zon een enorm witgloeiend voorwerp is, zelfs groter dan Anaxagoras durfde vermoeden. We weten dat we uit atomen zijn opgebouwd, die op hun beurt vrijwel geheel uit lege ruimte bestaan. Licht bestaat uit deeltjes en materie bestaat uit golven. Of liever gezegd: beide bestaan ut golfdeeltjes. Kortom: de wereld is in werkelijkheid heel anders dan de wereld zoals die zich aan onze zintuigen voordoet. Zo gek was de gedachte van Plato dus bepaald niet.
Bestaat er nog een dieper niveau van realiteit dan we nu kunnen vermoeden?
De afgelopen honderden jaren is ons wereldbeeld al enkele keren behoorlijk opgeschud. Zo bleek de aarde niet in het middelpunt van het heelal te staan en de aarde om de zon te draaien. Dat was nog maar het begin. Zo weten we nu dat we niet geschapen zijn, maar het product zijn van miljarden jaren evolutie en dat absolute ruimte en absolute tijd niet bestaan. De grootste schok leverde de kwantummechanica: we weten alleen de waarschijnlijkheid waar een deeltje zich vindt, niet de exacte plaats. Dat ligt niet aan onze meettechnieken, maar is een fundamentele eigenschap. Kortom: als we afgaan op onze ervaringen uit het verleden is de kans niet denkbeeldig dat ons wereldbeeld weer eens drastisch op zijn kop zal worden gezet door nieuwe ontdekkingen.
De komst van het internet en youtube in combinatie met mensen hun creativiteit levert soms buitengewoon interessante resultaten op. Hieronder een aantal youtube mix filmpjes die grappig, interessant en leerzaam zijn.
Be who you are
Believe nothing but try to understand as much as you can
Our part in the world
Pale blue dot
Mochten mensen nog meer van dit soort interessante youtube mixups kennen, deel ze dan vooral in de reacties.
Liefde blijkt in werkelijkheid vaak een synoniem te zijn voor lust. Zowel mannen als vrouwen hebben de neiging een partner te zien als een soort consumptieartikel, dat aan strenge eisen moet voldoen. Waar komt het ideaal van romantische liefde vandaan, en is romantische liefde achterhaald in een tijd waarin tienduizenden potentiële partners vaak slechts een muisklik weg liggen?
Het beroemdste monument van India is in opdracht van sjah Jahan gebouwd uit liefdesverdriet.
Eén op een als bron van romantische liefde
Er zijn ongeveer evenveel mannen als vrouwen. Dat heeft te maken met genetica: als het aantal van één van de geslachten teveel af zou wijken van de 50% (bijvoorbeeld door een overschot aan vrouwen), betekent dit dat genen die juist voor het omgekeerde effect zorgen (hier: een overschot aan mannen) zich sneller gaan verspreiden. Immers: dat gen krijgt zo meer kansen op nakomelingen. Hierdoor blijft de sexeratio altijd rond dit getal hangen. Maatschappelijk gezien zijn monogame samenlevingen daarom stabieler: er vormen zich geen grote groepen ontevreden ongehuwden.
In vrijwel alle moderne samenlevingen leven mannen en vrouwen in monogame relaties. Hierdoor zijn er maar relatief weinig alleenstaanden. Vroeger, toen oorlogszuchtige samenlevingen de regel waren, kwam polygamie meer voor (veel ongehuwde jonge mannen sneuvelden, daardoor ontstond een overschot aan vrouwen) maar ook in bijvoorbeeld islamitische samenlevingen, waar polygamie sociaal is geaccepteerd, leven verreweg de meeste mensen monogaam.
Er zijn overigens enkele uitzonderingen. In het West-Afrikaanse land Senegal, bijvoorbeeld, is bijna de helft van de vrouwen bijvrouw. Het gevolg: een op de vijf mannen is gedwongen ongehuwd. Tot nu toe ging het goed omdat er veel minder oudere mannen dan jonge mannen zijn en mannen pas op oudere leefijd trouwden. Echter: ook in Senegal vergrijst de bevolking, zodat dit een probleem wordt. In polygame culturen worden vrouwen gezien als bezit en niet als object van romantische gevoelens. Aan de andere kant worden vrouwen zo veel schaarser, waardoor de hoofdse liefde als begrip in de voor-islamitische Arabiasche wereld kon ontstaan.
Je geliefde veroveren
Ik denk dat het geheim is dat je iedere dag dat je geliefde zich aan je geeft moet zien voor wat het is: niet vanzelfsprekend, maar een kostbaar geschenk van je geliefde aan jou. Elke dag moet je haar (of hem) laten voelen wat ze voor je betekent. Elke dag dat je elkaar in de ogen kijkt en in elkaar opgaat is een nieuwe dag dat de zon opgaat in jullie leven. Zoiets wil je niet meemaken met zomaar iemand, maar alleen met iemand die heel bijzonder is en waar je voor geknokt hebt.
Romantische liefde tegenover seks als consumptieartikel
In de traditioneel-christelijke en hindoecultuur is de cultus van romantische liefde dan ook veel sterker dan hier in het hedendaagse Europa. In India bestaat ook het geloof van voorbestemd zijn voor elkaar, waardoor al voor de geboorte is vastgelegd dat twee personen met elkaar trouwen. Ik denk dat veel complicten en ontevredenheid het gevolg zijn van het te snel ontevreden zijn met elkaar aan de ene kant, en aan de andere kant afgaan op oppervlakkige kenmerken als uiterlijk. Er is veel te zeggen voor de regels in veel godsdiensten om niet lichtvaardig om te springen met seks en dit alleen te bewaren voor een heel bijzonder persoon.
Romantisch verlangen als inspiratie voor grootheid Kunstenaars en schrijvers als Petrarca, Michelangelo en Macchiavelli hadden alle hun vrouwelijke (of in het geval van Da Vinci: mannelijke) muze. Er is veel te zeggen voor de stelling dat de hele abstracte wereld van de geest een bijproduct is van seksuele competitie, die mannen dwingt zich tot het uiterste in te spannen om indruk te maken en zo status te vergaren. Vrouwen worden meer om inhoudelijke redenen getrokken. Is juist een absurde notie als romantische liefde niet nodig om ons mensen uit het miezerige dagelijkse bestaan op te heffen en zichzelf en anderen verre te doen overtreffen?
Op dit moment is de zin van het leven niet te achterhalen door natuurwetenschappelijke methoden, maar blijft dat ook zo?
Filosofie als kraamkamer van wetenschap
Vele duizenden jaren geleden bestonden er nog geen afzonderlijke wetenschappen, maar was alles geïntegreerd in één cultureel domein. Bij sommige volken, zoals de Aboriginals, is dat nog zo: de bekende Droomtijd. Bij de oude Grieken werd voor het eerst de mythologie gesplitst van het streven naar kennis van de natuur en de mens. Deze proto-natuurwetenschap was vrijwel identiek aan de filosofie. De bekende natuurfilosofen zoals Thales van Milete en Aristoteles hielden zich ook met ethische vragen bezig. In die tijd geloofden filosofen ook dat ze door de pas ontwikkelde logica te gebruiken, vragen als de zin van het leven konden beantwoorden, op dezelfde manier zoals ze natuurwetenschappelijke vraagstukken konden beantwoorden.
De menselijke conditie, het antwoord op de vraag wie we werkelijk zijn, bepaalt de zin van ons leven.
Scheiding van natuurwetenschap en filosofie in late Middeleeuwen
Filosofie en metafysica bevinden zich al gauw op het terrein van religie, de reden dat de rooms-katholieke kerk een stevige greep op de wijsbegeerte wilde. Om deze reden werd de klassieke filosoof Aristoteles uitgekozen als de officiële, door de kerk gesanctioneerde denker. Aristoteles zat er op veel natuurwetenschappelijke terreinen stevig naast. Zo geloofde hij dat vissen aan takken van bomen groeiden. Met als gevolg dat de aanhangers van de opkomende empirische natuurwetenschap, met als beroemdste voorbeeld Galilei, het aan de stok kregen met de almachtige kerk. De empirische natuurwetenschap ontwikkelde zich in de eeuwen daarna tot zelfstandige discipline en maakte zich los van de filosofie. De (vaak stilzwijgende) aannames achter wetenschapsbeoefening worden in de wetenschapsfilosofie behandeld.
Natuurwetenschappelijke kijk op de menselijke conditie
Wat de zin van het leven is, is een niet in natuurwetenschappelijke termen gestelde vraag. Je zal de vraag dus als het ware moeten vertalen in natuurwetenschappelijke termen. Dit is minder onmogelijk dan het klinkt. Immers, natuurwetenschappelijk gezien is de mens een biologisch organisme en zijn dingen die voor mensen belangrijk zijn, zoals status en ethiek, te vertalen in relaties met betrekking tot andere biologische wezens. Vergeleken met andere ons bekende wezens is de mens uniek door de aanwezigheid van een complexe cultuur. Dit geeft dan ook de menselijke conditie weer.
De mens en cultuur
Ons gedrag wordt bepaald door een onzichtbaar raamwerk van abstracties, zoals recht, taal en geld. Dit raamwerk is bij mensapen en andere intelligente niet-menselijke wezens slechts rudimentair aanwezig (dat wil zeggen: als walvisachtigen niet wel degelijk over een complexe taal beschikken, waar enkele aanwijzingen voor zijn). Hiermee is een soort virtuele wereld ontstaan, bevolkt door idealen, goden en metafysische opvattingen.
De richting van de evolutie naar meer complexiteit en efficiëntie
Als we om ons heen kijken, zien we de ontwikkeling van zeer eenvoudig eencellig leven in het vroege Precambrium tot de geavanceerde, uit biljoenen cellen bestaande levensvormen van nu. We nemen dus duidelijk een richting in de evolutie waar. Onzin, zeggen de meeste evolutionair biologen, in navolging van de overleden bioloog Gould. Er komen volgens hen domweg steeds complexere organismen omdat er minder manieren zijn om te vereenvoudigen dan om complexer te maken. Niet iedereen is dit met hen eens en ik denk ook dat het niet klopt. Toename in complexiteit stelt namelijk hogere eisen aan organismen die in het ecosysteem leven en dwingt ze dus ook complexer te worden. Er ontstaat een evolutionaire wapenwedloop. Je kan cultuur zien als het volgende domein waarin steeds meer complexiteit ontstaat. Ook is er een evolutionaire trend naar stroomlijning en verbetering.
De zin van het menselijke leven
Als de lange-termijn neiging van de menselijke soort is om steeds meer en meer efficiëntie en complexiteit voort te brengen, kunnen we deze natuurwetenschappelijke bevinding vertalen in een doel van het leven van een individuele mens. Deze moet streven naar verbetering, zowel qua efficiëntie als qua capaciteiten van de mens. Kortom: een uitvinder, een onderzoeker en een bedenker van een ethisch systeem dat mensen productiever met elkaar om laat gaan, zijn alle bezig met zinnige activiteiten, evolutionair gesproken. Hun leven heeft zin.
Liefde als verbondenheid met de wereld om ons heen
Liefde is, we zagen het al, verbondenheid en identificatie. Volmaakte liefde betekent de (of het) geliefde hoger stellen dan het zelf. Succesvolle kunstenaars en uitvinders komen in flow – ze verliezen alle besef van zelf of tijd en komen tot zeer hoge prestaties. Als je in de armen van je geliefde ligt, lijkt de tijd ook stil te staan. Je zou dus kunnen zeggen dat flow een vorm van liefde is voor waar je mee bezig bent. Je leven heeft pas zin als je verbonden bent met hetgene wat je belangrijk vindt. Vandaar mijn conclusie: de zin van het leven is liefde.
Wat is de zin van het leven, het antwoord ligt dichter bij ons dan de meeste mensen zich realiseren: liefde. Waarom?
Wat is liefde?
Een van de meest misbruikte woorden in de Nederlandse en andere talen is liefde. In het Grieks zijn er meerdere woorden voor het Nederlandse liefde met scherper begrensde betekenissen. Zo is er agapè, de goddelijke liefde, eros, de zinnelijke liefde of lust en adelphè, broederliefde of genegenheid. Het Nederlandse liefde is het beste te vertalen als waardering of (vooral) verbondenheid. Dit is ook het kenmerk wat de drie genoemde Griekse woorden voor liefde gemeen hebben.
Liefde kan zelfs de wereld veranderen.
Het leven en de zin er van
Allen zijn we hier op aarde terecht gekomen. Of dit nu het geval is door een evolutionaire ontwikkeling of door ingrijpen door een god of onaardse wezens: allen moeten we de vraag beantwoorden welke zin ons leven heeft en dus door welke beweegredenen we ons moeten laten leiden. Iemand die gelooft dat hij in dit leven zo rijk mogelijk moet worden, zal andere keuzes maken dan iemand die haar leven wijdt aan een politiek of religieus ideaal. Kortom: de zin van het leven is de belangrijkste vraag denkbaar.
Verbondenheid met jezelf
Pas als je in staat bent van jezelf te houden, kan je houden van anderen en van het leven. Het leven van hij die niet van zichzelf houdt kan geen vrucht dragen omdat zo iemand niet in staat is het beste uit zichzelf te halen. Hij zal altijd een afgeleid bestaan leiden en proberen zijn zingeving ergens anders uit te halen. Hierdoor verkommert hij. De eerste stap om je leven zin te geven is dus van jezelf te leren houden, met alle zwakke punten van dien.
Succes vereist liefde
Zonder liefde bereikt zelfs de grootste inspanning niets. Alleen door geconcentreerde liefde en toewijding wordt de groei van een bedrijf, de verwezelijking van een waardig ideaal of het opvoeden van je kinderen een succes. Is de liefde er niet, dan zal de inspanning jammerlijk falen en in een monsterlijke mislukking veranderen.
Verbondenheid met anderen en de dingen om je heen
De grens tussen je zelf en de wereld om je heen is vloeiend. Als je je betrokken voelt bij dingen maken ze onderdeel uit van jezelf. Veel mensen voelen bijvoorbeeld een inbraak als een soort verkrachting, omdat ze zelf heel nauw betrokken zijn bij hun interieur. Hetzelfde geldt voor een idealist wier ideaal kapot wordt gemaakt. Uit hoe je bent,volgt wat je belangrijk vindt in dit leven en dus met welke dingen je verbonden bent. Hoe verder ontwikeld je persoonlijkheid is, hoe verder en dieper je verbondenheid met dingen om je heen zal worden en hoe meer je leven zin zal hebben.
Heb je medemens lief als jezelf en heb God lief boven alles
Zowel in de torah als in de kanonieke Evangeliën is dit de hoogste wet. Dat is niet voor niets. Je medemens is een mens als jij. God staat voor oneindigheid. Als mens moet je altijd streven naar vervolmaking, oftewel eenwording met de oneindige liefde die God is – de oneindige verbondenheid die de kosmos doordringt. Ons leven heeft dus altijd zin. We moeten proberen ons gevoel van verbondenheid ver genoeg uit te strekken voor zover onze liefde kan reiken.
Opgedragen aan mijn geliefde, die soms twijfelt aan de zin van haar leven
