Wat is geld eigenlijk?
Geld laat de wereld draaien. Er was een economische crisis voor nodig om dat weer te onderstrepen. Maar we vergeten vaak nog te vragen wat geld werkelijk is. Is geld simpelweg een handig ruilmiddel? Makkelijk, omdat je het in een portemonnee of op een chip in een plastic pasje mee kan nemen? Wie persoonlijk getroffen is door de crisis, weet inmiddels wel beter!
Geld: een projectie van het collectief onbewuste
De vraag wat geld eigenlijk is, wordt in talloze clipjes, praatjes en films uiteen gezet. Geld komt uit het niets en ontstaat als schuld. Via rente verdwijnt het in de zakken van de 1%. En met een druk op de knop zijn grote sommen geld te verplaatsen.
Een mooie definitie van geld geeft Bernard Lietaer in de film The Money Fix:
Geld is een projectie van het collectief onbewuste van de samenleving die dat geld gebruikt. Bewijs: iedere samenleving neemt zijn geld voetstoots aan.â€
Het is de vraag hoelang de huidige samenleving zijn geld nog voetstoots aanneemt; het collectief onbewuste wordt langzaam en soms ook bruut, wakker geschut uit haar slaap.
Ziek zijn, oorlog en bomenkap wordt economisch gewaardeerd
Hoe geld ontstaat en wat het met de wereld doet wordt duidelijker, maar wat is geld zelf eigenijk waard? Met geld kennen we waarde toe aan… eigenlijk aan alles. Alhoewel: bejaard, kreupel… dat kost geld, dus je bent, economisch gezien, niets meer waard.
Zelf je kinderen opvoeden? De maatschappij heeft er baad bij, maar verder dan waarderende woorden kom je niet. Misschien wordt je zelfs voor gek verklaard: zonde van je opleiding en talenten! Je moet als vrouw of man toch op eigen benen kunnen staan?
En de natuur, heeft die nu wel of geen economische waarde? Een gekapte boom levert meer geld op dan een levende. Oorlog voeren en ziek zijn? Niet fijn, maar de economie kan er prima op doordraaien!
Meten met een eenheid van elastiek, gebaseerd op vertrouwen en “de marktâ€
Barry Voeten, ontwerper van de kleureneconomie, benadert de economie als systeem.
Hij is van mening dat dit systeemontwerp drie belangrijke ontwerpfouten heeft. Eén van deze fouten omschrijft hij als volgt: “Er wordt gemeten (gewaardeerd) met een elastieken eenheid
Daarmee is economie de enige wetenschap die meet met een flexibele meeteenheid (euro’s, dollars enz.); van moment tot moment heeft deze eenheid een andere waarde.
Binnen andere wetenschappen wordt gebruik gemaakt van de in het Systeme International vastgelegde meeteenheden. Dat is duidelijk en handig. Het zou toch verdomde lastig zijn als een meter vandaag 100 cm, morgen 101 cm en overmorgen 98 cm is? Voor het rekenen met geldeenheden blijkt dit kennelijk niet op te hoeven gaan. De waarde staat niet vast, maar wordt van moment tot moment bepaald op “de markt†en door het “consumentenvertrouwenâ€.
Financieel specialisten beschouwen dit gegeven als heilig, beter dan dit is volgens hen niet mogelijk.
Niets is zeker.. met een elastieken geldeenheid
Steeds meer mensen worden geconfronteerd met de onzekerheid die de elastieken geldeenheid met zich meebrengt. Ze sparen keurig voor een pensioen of investeren in een mooi huis, maar deze zekerheden zijn toch niet zo zeker als men hoopte….
Niets is zeker…. Een financiële dienstverlener slaat met deze reclameslogan de spijker op zijn kop. Met een elastieken meeteenheid is niets zeker. Meten is weten gaat hier niet op.
Money as debt en de economie is als een lintworm
Geld ontstaat als schuld, ook zo’n ontwerpfoutje, al dan niet bewust ontstaan. Kijk naar Money as dept voor de uitleg.
De derde fout zit ‘m in het rekenen: er wordt een hoop niet meegeteld, niet op waarde geschat.
Het filmpje The story of stuff laat op heldere wijze zien hoe we aan al onze stuff komen: van grondstof naar fabriek, vervolgens naar de winkel en via consument tot afval. Ziet er logisch uit. Maar de waarde van gedolven grondstoffen (brandstoffen, bouwstoffen, wild, vis), hoe zit het daar mee? Iedereen weet dat een regenwoud waardevol is voor het leven op aarde, waarom dan toch massaal omkappen? Hoe zit het met deze waarde?
En wie draait er uiteindelijk op voor het afval? Natuurlijk, er zijn afvalstoffenheffingen, maar daarmee is het vervuilingsprobleem niet verdwenen.
Het is dan wel bio-logisch maar voelt toch nogal on-logisch als je in de winkel voor de duurdere eko appels kiest. Je weet dat deze zonder kunstmest en chemische stoffen zijn geteeld. De grond van de biologische appelteler is gezonder, er is meer leven op zijn plantage. Toch zijn de gifappels veel goedkoper..?
Het economisch systeem is als een lintworm: het maakt grondstoffen op en laat afval achter, terwijl de patiënt (de planeet) telkens zieker wordt.
Huidige economische werkelijkheid creëert disbalans
Het belangrijkste doel van het huidige economische systeem is zoveel mogelijk geld verdienen om te kunnen blijven groeien.
Geld wordt gecreëerd als schuld uit het niets en rente wordt helemaal niet gecreëerd. De niet gecreëerde rente moet wel terugbetaald(?) worden. Het dwingt iedereen om met elkaar de concurrentie aan te gaan en levert altijd ergens een verliezer op, zowel op kleine schaal als grote (failliet gaan van landen).
Geld is een rekeneenheid zonder vaste waarde en dat maakt de boel behoorlijk onzeker en onbetrouwbaar. We rekenen veel belangrijke zaken (ecologisch en menselijk kapitaal) gewoonweg niet mee, met ons huidige geldsysteem kunnen ze niet worden gewaardeerd.
Gevolgen: verliezers, groeiende ongelijkheid en het om zeep helpen van onze eigen leefomgeving. Kortom: een wereld uit balans.
Nieuw economisch- en geldontwerp met andere uitgangspunten
Van maximale winst naar balans. Van concurrentie naar samenwerking. Van bezit naar verantwoordelijkheid. Van verplicht naar vrijwillig en van centrale naar decentrale uitgifte met renteverbod. Dat zijn de uitgangspunten van het nieuwe spel
Veel ontwerpen van complementaire geldsystemen of community currency’s hanteren één of meer van de bovenstaande uitgangspunten. Het rekenen met tijd (Timebanking, LETS uren) biedt als een van de weinigen ook een oplossing voor de systeemfout: geldeenheid van elastiek.
Kleureneconomie introduceert een permacultuur en transitie community currency en gaat nog een stap verder: de waarde in de natuur als uitgangspunt voor de waarde van geld: economie=ecologie.
Een geld éénheid is dan niet toereikend voor het toekennen van waarde. De drie primaire kleuren van het licht (rood, groen, blauw) symboliseren de natuurlijke waarden. Rood voor energie, groen voor materie dat in een cyclus blijft en blauw voor materie dat buiten de cyclus raakt.
De kleuren zijn niet inwisselbaar. Voor blauw koop je dus geen groen.
Kleureneconomie is een holistisch geld- en waardesysteem. Het is met name geschikt – en bedoeld voor mensen die holistisch kunnen en willen denken, zoals mensen die bezig zijn met bijv. spiritualiteit, permacultuur, cradle2cradle, ontwerp en kunst, open source en free software.
Economische diversiteit voor een evenwichtige planeet
Wie een holistische kijk heeft of vanuit de permacultuur de natuur observeert weet dat diversiteit noodzakelijk is voor een evenwichtige planeet. Introductie van kleureneconomie als het enige (complementaire) alternatief is daarom niet het hoofddoel van stichting Kleureneconomie.
De initiatiefnemers willen iedereen zelf laten onderzoeken welke economie het beste past bij hun (levens)doel in de workshop: Ontwerp je eigen economie. Naast kleureneconomie komen daarin ook de andere complementaire geldsystemen aan de orde. In de open space gaan deelnemers aan de slag met hun eigen case.
Meer informatie op: www.kleureneconomie.nl
En in de gratis E-boeken: Een evenwichtige economie
Colour Cash holistic design for an ecologically sustainable economic system
Dit artikel is een publicatie van Stichting Kleureneconomie en is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding -GelijkDelen 3.0 Nederlandse licentie
Verwante artikelen:
-) Tijd ruilen een oplossing?
-) Fair4all netwerk
